09.01.1917
Neðri deild: 18. fundur, 27. löggjafarþing.
Sjá dálk 276 í B-deild Alþingistíðinda. (364)
22. mál, fasteignamat
Framsm. (Jón Jónsson):
Nefndin leggur til, að frv. þetta sje samþykt með nokkrum breytingum. Skal jeg nú fyrir hönd nefndarinnar skýra frá helstu breytingunum. Við 1. gr. er sú breyting gjörð, að í staðinn fyrir „nema lagðar sje nú að fullu og öllu undir aðra jörð“ komi: nema lagðar sje að fullu og öllu undir aðra jörð, þegar mat fer fram. Hjer er átt við eyðijarðir og eyðilönd, sem sjermetin hafa verið til dýrleika. Lögin ákveða, að þessi lönd skuli ekki metin sjer, nema legið hafi að fullu og öllu undir aðra jörð síðustu 50 árin. En úr því getur verið erfitt að leysa. Virðist því nefndinni rjett, að svo sje að orði komist, að þetta sje metið sjer, nema það hafi verið lagt undir aðra jörð, þegar mat fer fram. Aðgætandi er, að mat á að fara fram á 10 ára fresti. Ef svo væri að orði komist: nema lagðar sje nú o. s. frv., þá yrði síðar að meta sjer þær eyðijarðir, sem ekki hefðu verið lagðar undir aðra jörð, þegar fyrsta mat fór fram, þó að þær hefðu verið lagðar það síðar. En það væri ástæðulaust.
Þá eru smábreytingar við 2. gr. Aðalbreytingin er við fyrsta tölulið greinarinnar, þar sem byrjað er að telja upp, hvað undanskilið skuli vera ábúðarskatti. Er lagt til, að á eftir „umbætur“ komi: aðrar en á húsum. Vill nefndin, að það komi skýrt fram, að hús megi ekki undanskilja. Hinar breytingar nefndarinnar við þessa grein eru að eins orðabreytingar til að sneiða hjá endurtekningum. 2. gr. er aðalkjarni frv., og er fram komin af því, að 9. gr. laganna hefir bæði verið misskilin og er ekki alls kostar rjettlát. Nefndin álítur, að lagagreinina beri að skilja svo, að sá hluti af verði húsanna, sem fer fram úr helmingi af matsverði jarðarinnar sjálfrar, húsalausrar, skuli undanskilinn skatti. En svo verður að líta á, að á leigujörðum nái skattskyldan til húsa, sem leiguliðar eiga, en þau hús eiga að vera undanskilin skatti samkvæmt frumvarpinu, og telur nefndin það rjett. Allir vita, hve bágborin eru ákvæði ábúðarlaganna um rjett leiguliða, sem eiga hús á jörðum. Þegar þeir flytja burt, verða þeir að rífa húsin, ef hvorki landsdrottinn nje viðtakandi vilja kaupa þau. Meðan jafn hneykslanleg lagaákvæði gilda, sjá allir, hve valt er að treysta því, að slíkt komi jörðum að haldi eða fylgi þeim, þó að ábúendaskifti verði, og þá er ekki rjettlátt, að skattur hvíli á þeim.
Þá leggur nefndin til, að 12. gr. laganna breytist svo, að matsnefndir fái 6 kr., Í staðinn fyrir 5 kr., á dag fyrir starf sitt. Nefndin var reyndar ekki á eitt sátt um þetta, og það var að eins út af þessu atriði, sem tveir nefndarmenn skrifuðu undir nefndarálitið með fyrirvara. Þessi smáræðis kauphækkun virðist sjálfsögð. Um hana vil jeg því ekki fjölyrða. Tel víst, að háttv. deild samþykki þessa brtt. Þá er enn brtt. um að færa lög þessi inn í meginmál fasteignamatslaganna til hægðarauka fyrir matsnefndir.
Frekari breytingar komu til tals, svo sem framlenging á matstímanum frá 15. júlí 1918 til jafnlengdar 1919. En við nánari athugun sá nefndin, að þá gæti matið eigi legið fyrir þinginu 1919, ef það vildi gjöra breytingu á skattalöggjöfinni, og eins til að áætla ábúðarskattinn, og óvíst, að fasteignamatsbók yrði þá fullsamin fyrir 1. apríl 1920, eins og ákveðið er í lögunum. Ennfremur kom til tals, að taka tillit til prestsmötu og fasteignarjettinda, svo sem veiðirjettar í ám, sem einstakir menn hafa náð undan öðrum jörðum. En úr því varð þó ekki, meðfram af því, að búast má við breytingu á skattalöggjöfinni áður en langt um líður.