04.09.1917
Neðri deild: 51. fundur, 28. löggjafarþing.
Sjá dálk 782 í C-deild Alþingistíðinda. (3092)
40. mál, umsjón á landssjóðsvöru
Frsm. minni hl. (Pjetur Ottesen):
Jeg hefi ekki getað orðið samferða meðnefndarmönnum mínum, eins og nál. á þgskj. 507 sýnir, og get jeg að mestu vísað til þess, er þar stendur. Jeg lít svo á, að afskipti sýslumannanna af landsjóðsvörunum sje ekki eingöngu óþörf, að minsta kosti fyrir þær sveitir, sem nærri Reykjavík liggja, heldur sje það fyrirkomulag alveg óviðunandi, því að það bakar þeim sveitarstjórnum, sem beint vilja skifta við landssjóðsverslunina, margvíslega fyrirhöfn og trafala, og eykur auk þess óhjákvæmilega verð vörunnar, sem flestum mun þó áður nóg þykja.
Jeg skal ekki neita því, að það hafi verið vel og viturlega ráðið að hafa sýslumennina með í ráðum og fyrir milligöngumenn að einhverju leyti í fyrstu, meðan landssjóðsverslunin var að ryðja sjer til rúms og komast á fastan fót.
Þótt svo hafi nú verið, þá virðist þess engin þörf nú orðið, þegar búið er að ljetta verslunarumstanginu af annari skrifstofu stjórnarráðsins, og á stofn er sett sjerstök verslunarskrifstofa, með kappnógum starfskröftum.
Þess var heldur engin vanþörf að sameina yfirráðin yfir landssjóðsversluninni hjer í Reykjavík í einn stað, því að það fyrirkomulag, sem áður var, að þurfa að renna margra á milli til að fá afgreitt eitt og sama erindið, var öldungis óhafandi.
Það skal fúslega viðurkent, að þótt afskifti sýslumanna af landssjóðsversluninni sjeu óþörf í þeim sýslum, sem náð geta til beinna viðskifta í Reykjavík, þá geti því verið annan veg farið úti um landið.
En háttv. tillögumenn, sem báðir eiga heima í fjarlægum sýslum, telja afskifti sýslumannanna af landssjóðsvörum þar ekki heldur þörf eða hallkvæm.
Og jeg er því algerlega samþykkur, að svo framarlega sem sveitarstjórnir geti ekki skift beint við landssjóðsverslunina hjer í Reykjavík, þá hljóti að fara betur á því að hafa kaupmenn og kaupfjelög fyrir milliliði, og þá ekki hvað síst af því, að þá hlið viðskiftanna, sem lýtur að sölu innlendra afurða, verði menn að reka eingöngu við kaupmenn og kaupfjelög. Þetta getur í mörgum tilfellum komið sjer miklu betur, því að ella verða menn að borga út í hönd í peningum, en aðstaðan til þess að ná fljótlega í peningalán er mjög örðug víða úti um landið, meðan útibú bankanna eru ekki dreifðari en enn eru þau.
Til dæmis um það, hve mikill ógreiði sveitarstjórnum hjer í nágrenninu við Reykjavík er ger með því að þurfa fyrst að snúa sjer til sýslumanns með hvað eina, er þær þurfa að skifta við landssjóðsverslunina, hefir mjer verið bent á dæmi úr Árnessýslu. Biskupstungna- og Laugardalshreppar hafa ekkert símasamband. Leið þaðan liggur um Þingvöll til Reykjavíkur. Sýslumaðurinn situr á Eyrarbakka. Þá er að ná til hans í síma úr Reykjavík. Sje hann heima, er þetta nú alt gott og blessað, en sje hann nú einhversstaðar úti í sýslunni og ekki hægt að ná til hans í síma, þá er ekki annað að gera fyrir þessa menn en að bíða, eða þá að fara heim við svo búið. Svona getur það víðar verið. Og þótt símasamband sje nú víðast hvar, og segja megi, að hægra sje um vik þess vegna, þá getur það nú brugðist, og kostnað og fyrirhöfn hefir það altaf í för með sjer að þurfa fyrst að síma til sýslumanns, og það óþarfa fyrirhöfn og óþarfa kostnað.
Það er því bráðnauðsynlegt, að þessum verslunarmálum sje kipt í það horf, að sveitarstjórnir geti skift beint og milliliðalaust við landssjóðsverslunina, þar sem þær æskja þess og því verður við komið, en hafi fult og óskorað leyfi til þess að hafa kaupmenn og kaupfjelög fyrir milliliði, þegar þær æskja þess og þykir það betur fara. Jeg hefi átt tal við forstöðumann verslunarskrifstofunnar, Þórð Sveinsson, og er hann mjer alveg sammála um það, að afskifti sýslumannanna af landsjóðsversluninni hjer í nærsveitunum sje óþörf. En hann benti mjer á, að ef það yrði að ráði, sem til tals hefði komið, að setja upp nokkurskonar forðabúr í stærstu kaupstöðunum, þá gæti verið heppilegt, að sýslumenn hefðu umsjón með þeim vöruforða. Jeg skal svo ekki fara lengra út í þetta mál, en vænti þess, að tillagan verði samþykt.