30.08.1917
Neðri deild: 47. fundur, 28. löggjafarþing.
Sjá dálk 383 í B-deild Alþingistíðinda. (86)
1. mál, fjárlög 1918 og 1919
Þorsteinn Jónsson:
Jeg býst við því, að þótt fjárlögin fari hjeðan nú líkt og þau fóru frá 2. umr., þá verði þetta ekki talið sparnaðarþing, og verður þá háttv. fram. nefndarinnar (M. P.) varla talinn minstur fjáraustursmaður. En því einkennilegra er það, að honum skuli vera svona sjerlega í nöp við þessa litlu breytingartillögu frá samgöngumálanefndinni, sem jeg hefi tekið að mjer að tala fyrir. Honum sýnist ekki geta gengið annað til þess en að honum sje ekki ant um þennan landshluta, sem fjárveitingin á að ganga til, og vilji ekki láta hann hafa nema sem minst úr landssjóði. Til þess að sýna rjettlætið í þessu hjá háttv. frsm. (M. P.) skal jeg leyfa mjer að gera hjer samanburð á því, sem veitt er nú í fjárlagafrumvarpinu til brúa- og vegagerða í Norðlendinga- og Austfirðingafjórðungi. Í fjárlagafrumvarpinu er gert ráð fyrir, að Norðlendingafjórðungur fái í þessu skyni 154,200 kr. og auk þess að sínum hluta af sýsluvega- og fjallvegafje. Til Austfirðingafjórðungs er áætlað í þessu augnamiði einar 20 þús. kr. Mismunurinn verður 134,200 kr. Samgöngumálanefndin hefir ekki getað skoðað það sem neina goðgá, þótt veittar væru 16 þús. kr. í viðbót til að brúa vonda og stóra á, sem henni er kunnugt um að oft hefir valdið fjársköðum og öðru tjóni, þótt háttv. frsm. (M. P.) vilji bera á það brigður.
Það virðist nokkuð undarlegt, þar sem svona er ástatt, að þingmenn úr Norðlendingafjórðungi skuli ganga berserksgang á móti þessari tillögu okkar og komi hver á fætur öðrum með tillögur, sem þeir játa sjálfir að ekki hafi annan tilgang en að vera settar til höfuðs þessari fjárveitingu. Eitt hjerað í Norðlendingafjórðungi er þó út undan í fjárlögunum; það er Þingeyjarsýsla, enda er þingmaður Norður-Þingeyinga (B. Sv.) meðmæltur þessari till. samgöngumálanefndarinnar. En þingmenn Eyfirðinga, sem hafa fengið 85 þús. kr. til brúa- og vegagerða í Eyjafirði, heimta nú að fá 25 þús. kr. í viðbót, til þess að brúa á í Svarfaðardal, sem þar er á sýsluvegi, og auk þess vilja þeir, að landssjóður leggi fram alt fjeð, sem þarf til að brúa hana, en til brúar á Hofsá er ekki farið fram á að fá nema ? á móti því. Hjeraðið leggi fram ? kostnaðarins eða meira. Það sjá því allir, að hjer er um ólíka sanngirniskröfu að ræða. Sama máli gegnir um brtt. þeirra hv. 1. þm. Húnv. (Þór. J.) og háttv. 1. þm. Skagf. (M. G.). Þar er ekki gert ráð fyrir því, að hjeraðið leggi fram einn einasta eyri, og þó fara háttv. flutningsmenn fram á að fá samtals 90 þús. kr. fjárveitingarviðbót við þær, sem áður er búið að samþykkja hjer í deildinni til hjeraða þeirra.
Hjer er á sá mikli munur og með Hofsárbrú, að hlutaðeigandi hjerað þarf að leggja á sig fjárútlát til að fá landssjóðsstyrk, til byggingar hennar. En til brúnna í Húnavatns- og Skagafjarðarsýslum eiga hlutaðeigandi hjeruð ekki að leggja nokkurn hlut.
Það er auðsjeð, að þá kreppir skórinn, þegar fje er boðið fram frá hjeraðanna hálfu, en hins vegar er auðsjeð, að ekki er þörfin brýn að brúa þær ár, sem hjeruðin vilja ekki leggja fram einn eyri til verksins.
Háttv. 1. þm. Húnv. (Þór. J.) vissi ekki enn, hvort þessi á væri til eða ekki. Það er í meira lagi leitt, að þekking einstakra þingmanna er ekki meiri í íslenskri landafræði en hjer lýsir sjer.
Jeg skal geta þess, út af tilmælum um það, að jeg tæki þessa till. aftur, að til þess hefi jeg enga heimild. Tillagan er sem sje borin fram af 12 manna nefnd, og af þeim 12 mönnum voru einungis 2 á móti, en 8 með tillögunni. (Þór. J.: Þetta er ekki rjett; það voru fleiri á móti). Það er víst rjett. Það voru 2 á móti, en 8, sem greiddu atkvæði með, og 2 voru ekki á fundi, en þeir munu báðir vera með tillögunni.
Háttv. þm. Stranda. (M. P.) þótti það einkennilegt og óeðlilegt, að samgöngumálanefndin bæri fram þessa till. Þetta get jeg ekki sjeð. Jeg sje ekki betur en að samgöngumálanefndin eigi einmitt að láta sig varða samgöngumálin á sjó og landi. Annars væri það undarlegt, að samgöngumálanefndin vildi sjerstaklega hlynna að Vopnafirði, ef hjer væri ekki um sanngirniskröfu að ræða. Sami hv. þm. (M. P.) sagði, að ef þetta yrði samþykt, þá væri með því raskað kerfi því, sem þingið 1915 hefði sett í samgöngumálunum. Mjer finst þetta nú, satt að segja, veigalítil ástæða. Það þing er ekki rjetthærra en önnur þing, og jeg býst ekki við, að þetta þing vilji samþykkja allar gerðir þess.
Annars þykir mjer einkennilegt, að háttv. þm. Stranda. (M. P.) skuli verja svona miklum tíma til að mæla á móti þessari brú. Þessi till. er þó betur hugsuð en flestar aðrar fjárveitingar, sem samþyktar hafa verið hjer í deildinni, enda eru henni meðmæltir að minsta kosti 3 menn úr háttv. fjárveitinganefnd, auk fjölda annara deildarmanna.
Jeg bið alla að athuga það vel, að hjer er ekki að ræða um annað en styrk til að byggja þessa brú, en ekki farið fram á, að alt fjeð sje veitt úr landssjóði, eins og þeir fara fram á, sem allra manna mest hafa fengið handa sínum kjördæmum, svo sem er um flesta eða alla andmælendur mína, nema ef til vill háttv. þm. Stranda. (M. P.). Jeg man ekki, hvort hann hefir fengið svo mikið handa sínu kjördæmi, og jeg held jafnvel, að svo sje ekki, en honum mun hafa runnið blóðið til skyldunnar við Húnavatnssýslu, því að hann er nær henni en Vopnafirði og býst víst ekki við því að þurfa að leggja leið sína yfir Hofsá.
Jeg vil minnast örfáum orðum á skilyrðin um styrkveitingu til unglingaskóla.
Í fljótu bragði virðist ekkert athugavert við skilyrðin, sem þeir 1. þm. Húnv. (Þór. J.) og þm. Dala. (B. J.) vilja setja fyrir styrk til unglingaskólanna. Jeg efast ekki um, að það sjeu góðir skólar, sem þeir hvor um sig bera fyrir brjósti. En háttv. fjárveitinganefnd virðist ekki hafa athugað það, að þegar föst fjárupphæð, tiltölulega há, er ákveðin til þessara skóla, þá minkar styrkurinn til annara unglingaskóla að sama skapi. Það verður til þess, að sumir unglingaskólarnir fá svo að kalla engan styrk. Þess vegna ætti helst engan skóla að taka út úr, heldur láta fræðslumálastjórnina dæma milli þeirra um styrkupphæðina. En ef þingið sjálft ákveður tiltölulega há tillög til einstakra skóla, þá ætti að minsta kosti að hækka styrkinn í heild sinni um leið. Þetta má enginn skilja svo, að jeg álíti styrkinn til þessara skóla, sem til eru teknir ofháan. Þvert á móti. En jeg vildi benda á þessa villu, þótt jeg hafi ekki mikla von um, að hún verði leiðrjett að þessu sinni.