05.06.1918
Efri deild: 36. fundur, 29. löggjafarþing.
Sjá dálk 231 í B-deild Alþingistíðinda. (63)
4. mál, almenn dýrtíðarhjálp
Fjármálaráðherra (S. E.):
Jeg geri ráð fyrir, að það sje þýðingarlitið að lengja umr. þessar. En jeg verð þó enn að leggja áherslu á það, að verði brtt. nefndarinnar samþ., þá eru því engin takmörk sett, hve miklu fje megi verja úr landssjóði til dýrtíðarhjálpar. Það geta orðið 2, 3 eða 4 miljónir. Með öðrum orðum, þingið sleppir alveg þeirri skyldu sinni, að segja til, hve mikið fje landssjóður megi leggja af mörkum. Það segir að eins við stjórnina: Þú mátt veita svo og svo mikið fje, eftir því sem þjer lítst og eftir þörfum.
Stjórninni er þar með falið að rannsaka, hvaða kröfur sjeu rjettmætar og hverjar ekki. En þar með er henni lagður mikill vandi á herðar.
Og eftir því sem hagur landssjóðs stendur nú, þá virðist það allgapalegt að opna þannig dyr hans upp á gátt.
Jeg er sannfærður um, að háar styrkbeiðnir koma úr mörgum hjeruðum, ef núverandi ástæður haldast áfram, og þær beiðnir margar sanngjarnar og eðlilegar, en jafnviss er jeg um hitt, að hið háa Alþingi mun iðrast eftir að hafa veitt jafntakmarkalausar heimildir og hjer er um að ræða.
Jeg get bent á vinnuhjálpina, sem veitt var hjer í vetur, sem jeg veit, að var í alla staði rjett og þörf, þótt landssjóður hafi beðið þar halla nokkurn, en það er kunnugt, að sumir háttv. þm. líta þeim augum á þá hjálp, að hún hafi verið óþörf.
Það getur því verið álitamál, hve miklu fje skuli verja til dýrtíðarhjálpar.
Það verður að setja viss takmörk fyrir því, hversu mikið fje megi veita, enda mun það gert alstaðar annarsstaðar.
Í Danmörku t. d. er stjórninni ekki veitt nein heimild til lánveitinga, heldur er veittur ákveðinn styrkur á höfuð hvert, auk þess sem haft er eftirlit með vöruverði.
Það er líka mjög óeðlilegt að gera landssjóð að banka fyrir sveitarfjelögin; hitt er miklu eðlilegra, að veita ákveðinn styrk. Auk þess er það með öllu ómögulegt að hafa hugmynd um hag landssjóðs, ef ekki er takmörkuð lánsheimildin. En slíkt er allra síst heppilegt nú, þegar mest er þörfin á láns trausti.
Þetta vildi jeg leggja áherslu á, fyrir hönd mína og allrar stjórnarinnar, enda ætti þetta að vera í samræmi við sparnaðaranda margra háttv. þm., sem jeg læt ólastaðan.
Jeg verð því að leggja það til, að brtt. háttv. nefndar verði ekki samþ.