13.08.1919
Neðri deild: 34. fundur, 31. löggjafarþing.
Sjá dálk 1987 í B-deild Alþingistíðinda. (2064)
50. mál, eignaréttur og afnotaréttur fasteigna
Frsm. (Einar Arnórsson):
Hv. 1. þm. S.-M. (Sv. Ó.) hefir minst á það tilfelli, ef Vestur-Íslendingar erfðu hjer jarðir. Jeg sje ekki betur en að það falli algerlega undir 4. gr., um að það yrði að koma því í löglegt horf fyrir þann ákveðna tíma, er þar greinir. Menn mega ekki gleyma því, að þó að svo líti út, sem þetta sje hart að gengið, þá er heimild til að veita undanþágu, þegar svona stendur á. Nefndinni þótti ekki rjett að láta miða þessa heimild við ríka nauðsyn, eins og hv. flm. vildi vera láta. Hún taldi nægilegt, að hægt væri að veita leyfið, þegar ástæða væri til. Jeg býst ekki við því, þó hugtakið sje rúmt og það megi toga það á marga vegu, að ástæða þætti oft til að synja Vestur-Íslendingum um að eiga erfðajörð sína, því það kemur á engan hátt í bága við aðaltilgang frv. En hann var sá, að varna því, sporna við því á allan hátt, að bestu eignir hjer á landi kæmust í hendur útlendra auðmanna. Jeg veit til, að í ráði hefir verið, að útlendingur keypti heilt bygðarlag — Ölfusið. Þó ekkert hafi úr þessu orðið, þá er það þó nóg til að benda mönnum á, að hjer getur verið hætta á ferðum. Það mun þykja sjálfsagt að sporna við, að svona stórt flæmi kæmist í hendur útlendinga, en það getur líka verið ástæða til að reyna að halda í það, sem minna er. Jafnvel eitt kot getur verið mikilsvert, ef aðstöðu þess og legu er þannig háttað, að það liggi vel til verslunar, síldveiða eða þess háttar.
Viðvíkjandi ræðu hv. 1. þm. G.-K. (B. Kr.), þá skal jeg játa það, að jeg ber ekki nógu gott skyn á náma til þess að geta rætt það við hann sem skyldi, og svo bætist þar við, að jeg hefi ekki hugsað málið enn. Jeg vil þó benda á, að það eru 2 ákvæði í frv. og brtt., sem ættu að gera það að verkum, að menn þyrftu ekki að vera hræddir. Það er ákvæðið um heimild stjórnarinnar til að veita leyfi, og það leyfi mundi veitt til að leigja námuna, ef það væri nauðsynlegt til þess, að rannsókn gæti farið fram. Hitt ákvæðið og úrræðið er að stofna fjelag, og það mundi verða gert. Þetta ákvæði gerir það að vísu að verkum, að fara má í kringum lögin, og eru fjelagsstofnanir altaf hættulegar í því tilliti. En þó er lagt hjer band á, þó eftir sje að vita, hvort það reynist nægilega sterkt, og það er heimilisfangsskilyrðið.
Það er rjett, að frv. gerir enga undantekningu um námur. Það má vel vera, að það, er jeg nú nefndi, sje ekki fullnægjandi fyrir hv. 1. þm. G.-K. (B. K ). Hann mun líta svo á, að enginn fari að láta rannsaka námu, nema hann hafi líkindi fyrir því, að rekstur námunnar mundi bera sig. Það er síður en svo, að jeg sje því mótfallinn, að hv. þm. (B. K.) ræði um þetta atriði við nefndina milli 2. og 3. umr. og ljeti í ljós, hvað hann teldi ráðlegast í þessu tilliti.