17.09.1919
Efri deild: 58. fundur, 31. löggjafarþing.
Sjá dálk 2107 í B-deild Alþingistíðinda. (2304)
135. mál, húsagerð ríkisins
Frsm. (Magnús Kristjánsson):
Háttv. þingdm. munn hafa kynt sjer svo þetta frv., að jeg þarf ekki að eyða mörgum orðum því til stuðnings. Stefnan, sem þar kemur fram, er hin sama sem í frv. um brúargerðir, er tekið var fegins hendi í þessari deild, og geri jeg ráð fyrir því, að sama muni eiga sjer stað um þetta frv.
Það kann nú að vera, að einhverjum vaxi í augum kostnaðurinn við það að hrinda í framkvæmd þessum fyrirtækjum, sem þjóðin þarfnast nú svo mjög eftir 5 ára kyrstöðu, sem ófriðurinn hefir valdið. En jeg hygg, að fleiri muni þeir vera, sem óánægðir verði með þær einar verklegar framkvæmdir, sem gerðar verða með því fje einu, sem veitt er í fjárlögum í hvert sinn.
Jeg hygg, að framfarirnar yrðu svo hægfara, ef þessi stefna væri ekki tekin, að þær samsvöruðu ekki kröfum tímans; þetta á við um brýrnar, símana, hafnargerðir, húsagerð, o. fl. mætti telja. Það er óhjákvæmilegt að framkvæma meira en gert hefir verið að undanförnu, og það er því skoðun nefndarinnar, að það beri að samþykkja frv. það, er hjer liggur fyrir. Það, sem helst má finna að frv., er að of skamt sje gengið í húsabyggingum, því landið er í hraki með hús fyrir ýmsar skrifstofur sínar, eins og tekið er fram í nál. Það er óholl stefna, sem einstöku þm. og blöð hafa haldið fram, að fjárhagur landsins sje á botnlausu feni, sem varla sje við bjargandi; það er svipað og um árið, þegar verið var að halda því fram, að viðlagasjóðurinn væri upp jetinn. Þetta er óholl og sjerstaklega óheillavæn kenning, sem ekki á að eiga sjer stað, einkum þegar þess er gætt, að fjárhagurinn má heita í góðu lagi, ef tekið er tillit til þess, sem á undan er gengið, og þingið á að sýna það með gerðum sínum, að það lítur svo á málið.
Þó landið taki nokkurra miljóna kr. lán til framangreindra fyrirtækja, þá verð jeg að segja það, að jeg er alls ekki hræddur við það. Jeg geri ráð fyrir, að það væri hægt að fá slíkt lán innanlands, og þyrftu þá árlegir vextir og afborgun ekki að verða mikið hærri en það, sem annars yrði veitt í fjárlögunum, en ávinningurinn yrði sá, að meira mætti framkvæma á skemri tíma.
Því hefir verið haldið fram, að með þessu væri lögð þung byrði á eftirkomendurna, en það er ekki rjett. Það er þvert á móti verið að búa í haginn fyrir þá með því að ráðast í að framkvæma ýms nauðsynjaverk. Mundi ekki vera öðruvísi um að litast hjá oss, ef forfeður vorir hefðu skilið eftir sig meiri nytjaframkvæmdir? Sannarlega ættum við hægra um vik og kynnum þeim þökk fyrir, og eins mun fara fyrir niðjum vorum.
Þá skal jeg minnast á brtt. nefndarinnar og skýra þær með nokkrum orðum. Nefndin ber fram brtt. um Eiðaskólann, og er það gert til þess að taka af öll tvímæli um það, að þar skuli að eins reisa skólahús, því eins og þetta er nú orðað, er ekki fullljóst, hvort byggja á 1 eða 2 hús. Hús það, sem þar er nú, á að nota í vetur bæði fyrir íbúðar- og skólahús, og lítur nefndin því svo á, að það muni nægja til íbúðar framvegis.
Önnur breytingin, er nefndin ber fram, er um húsið á Hvanneyri. Nefndin sjer ekki ástæðu til að taka það upp í frv., því hún lítur svo á, að því sje til lykta ráðið, þar sem samþykt hefir verið, að ráði fjárveitinganefnda beggja hv. deilda og hæstv. stjórnar, að veita fje til þessarar byggingar í fjáraukalögunum. Það mun líka þegar vera hafinn nokkur undirbúningur til byggingarinnar. Af þessu taldi nefndin óþarft að taka þetta upp í frv.
Veigamesta brtt. nefndarinnar er sú, að hún leggur til, að bætt sje við húsmæðraskóla Norðurlands. Úr því gengið er inn á þessa braut, að byggja hús fyrir lánsfje, þá er eðlileg og í raun rjettri sjálfsögð afleiðing af því, að taka þennan skóla upp í frv. Það er áður í lög tekið, að reisa skuli húsið þegar fje sje veitt til þess í fjárlögunum. En þegar þessi stefna er upp tekin, þá er sjálfsagt, að skólinn verði, eins og aðrar opinberar byggingar, bygður fyrir lánsfje. Þessi stefna var ekki fram komin þegar lögin um skólann voru sett, og því er eðlilegt, að svo sje þar ákveðið, en þegar breytt er um stefnu, er sjálfsagt, að tjeð atriði breytist jafnframt. Þetta er svo eðlilegt, að jeg geri ráð fyrir, að það sæti engri mótspyrnu í hv. deild. Á það ber og að líta, að ef rjettindi þau, sem konum hafa verið veitt, eiga að vera meira en orðin tóm, eða ekki að eins í orði, heldur og á borði, þá er sjálfsagt að sýna það í verkinu og hlynna að mentun þeirra. Framkvæmdir þessa máls mega því ekki dragast lengi. Þessi stofnun fyrir kvenfólkið er afarnauðsynleg, til þess að heimilin verði eins og þau eiga að vera, undirstaða undir þeirri farsælu menningu, sem allir óska og vona að þetta nýstofnaða ríki eigi fyrir höndum.
Jeg geri því ráð fyrir, að frv. og brtt. verði vel tekið.