19.09.1919
Neðri deild: 68. fundur, 31. löggjafarþing.
Sjá dálk 709 í C-deild Alþingistíðinda. (3295)
156. mál, bannmálið
Flm. (Sigurður Stefánsson):
Mjer komu ekki á óvart orð þau, er hv. 1. Reykv. (J. B.) mælti, að hann vænti þess, að till. þessi færi ekki hjeðan út úr deildinni; þau voru ekki óeðlileg frá hans sjónarmiði, enda má vel vera, að hv. þm. (J. B.) verði að ósk sinni; og meira að segja þykir mjer það ekki svo undarlegt, því að jeg geri ráð fyrir, að till. sje of snemma upp borin að því leyti, að enn hafi fjöldinn allur ekki áttað sig á því, hvert stefnir í þessu máli. Háttvirtur þingmaður (J. B.) lagði áherslu á, að þessi till. hefði ekki átt að koma inn á þing svona upp úr þurru. Frá mínu sjónarmiði kemur hún upp úr votu, en ekki upp úr þurru; hún kemur upp úr því syndaflóði, sem streymir inn yfir þetta bannland. Hv. þm. (J. B.) vildi bíða og sjá til, hvort áfengisnautnin minkaði ekki. — Ekki bendir undanfarin reynsla á það; og nú, síðan siglingar tóku aftur að vaxa, er það áreiðanlegt, að innflutningur áfengis er þegar tekinn að vaxa, og helst er útlit fyrir, að lítil takmörk sjeu fyrir, hvað hann kann að vaxa enn. Háttv. þm. (J. B.) sagði, að ef áfengisnautnin færi mjög í vöxt, þá mundi og andstaðan gegn henni magnast. Jeg vil ekki, að henni þurfi að vaxa byr; hún ætti þegar að hafa hann meir en nógan, þó aldrei væri á annað litið en hinn mikla löglega innflutning. Það sýnist vera nóg verk fyrir hendi, að sporna gegn honum, og allir sjá, hve erfitt það reynist. Eftir því, sem till. er orðuð, væri líklegt, að bannmenn, sem halda því fram, að bannlögin hafi enn eins mikið fylgi eins og bannlagahugmyndin sjálf hafði, yrðu allra manna fyrstir til að samþ. hana. Andstaða þeirra gegn till. er í töluverðri mótsögn við það, sem þeir segja um þjóðarviljann; einkum þegar þess er gætt, hve hóflega í sakirnar er farið, þar sem að eins er heimtaður „kvalificeraður“ meiri hl. við atkvæðagreiðsluna, til þess að nokkuð sje frekara aðhafst.
Hv. þm. (J .B.) talaði um, að sterk vínbannshreyfing gengi nú um löndin. Það mun satt vera. Hún gekk líka yfir okkar land, og Íslendingum var hrósað fyrir, að þeir hefðu orðið þjóða fyrstir til að innleiða vínbann hjá sjer. En jeg hefi litla trú á blessunarríkari árangri hjá öðrum þjóðum en okkur, því að þar er enn erfiðara að framfylgja bannlögum en hjer. Jeg get jafnvel trúað því, að við fáum jafnmikið hrós annara þjóða, ef við verðum fyrstir til að upphefja innflutningsbann á víni, eins og við fengum þegar við komum því á.
Jeg get ekki talið það undanhald hjá þinginu, þótt það samþ. till. þessa, því það gerir ekki annað en að spyrja þjóðina, hvort hún vilji halda áfram áfengisbanni. Og ef hún svarar, að hún vilji ekki lifa lengur undir þessu ástandi, þá er það undanhald hjá þjóðinni en ekki þinginu, og vottur um, að hún hafi lært af reynslunni. Annars tel jeg till. vera meira í hag bannmönnum en andbanningum.
Jeg er alls ekki viss um, að kjósendur svari till. eins og andbanningar mundu kjósa, og fari svo, þá er það styrkur fyrir bannmenn og bannlögin, því að þegar það er víst orðið, að meiri hl. þjóðarinnar vill lifa áfram undir lögum þessum, þá er það tvöföld skylda þingsins að gera alt til að halda uppi heiðri bannlaganna, og þá á það hægra með það. Þá veit það með vissu, að það er í samræmi við þjóðarviljann.
Hv. þm. (J. B.) sagði, að bannmönnum hefði ekki komið á óvart, þótt innflutningur á áfengi ykist, þar sem læknar öðluðust heimild til að láta það úti eftir lyfseðlum. Það má vel vera. En jeg hygg, að þeim og öðrum hafi komið það á óvart, að hann færi vaxandi ár frá ári, jafnhröðum fetum sem raun er á orðin. Það var skiljanlegt, að fyrstu árin brytu menn bannlögin allmikið, á meðan gömlu drykkjumennirnir voru enn hjarandi, en er þeir væru úr sögunni og hófdrykkjumennirnir líka, þá munu margir hafa vonað, að bannlagabrotin mundu smátt og smátt hverfa úr sögunni, og varla látið sjer detta í hug, að æskumennirnir mundu ganga út á glapstigu gömlu drykkjumannanna. Þetta mun öllum góðum bannmönnum hafa komið mjög á óvart. En sú er því miður raun á orðin, að það gerist alt of títt.
Hv. þm. (J. B.) hafði eftir mjer, að jeg hefði sagt, að áfengissmyglarnir ristu blóðörn á bak þjóðarinnar. Það er rjett; jeg sagði þetta; og þeir gera það í tvöföldum skilningi; þeir setja blett á þjóðina, eða þá, sem drekka þetta smyglaða áfengi, og einkum gera þeir það með því að okra úr öllu hófi á áfenginu, og fjefletta þannig miskunnarlast þá, sem gerast ginningarfífl þeirra. Þetta er blóðörnin, sem þeir rista. Hvað segðu menn um slíka okurverslun, ef hún væri frjáls? Hún mundi ekki þrífast stundinni lengur. En öll þessi okursala fer fram í skúmaskotum og fylgsnum lögbrjótanna, þar sem ekki verður tekið fyrir kverkar henni.
Allir — og andbanningar líka — bjuggust við, að áfengisnautnin mundi minka við það, að bannlögin komust á, en sú sýnist ekki ætla að verða raunin, og í því eru vonbrigðin fólgin. Og það er illa forsvaranlegt fyrir þá, sem láta sjer ant um siðferðislegan þroska og sanna velferð þjóðarinnar, að horfa aðgerðalausir á þetta hörmungaástand ár eftir ár.
Það er satt, að margar tekjur eru skemtilegri en vínfangatollur; en víða hafa vínföngin verið einna best fallin til að leggja toll á þau. Það verður aldrei sagt, að þetta sje þarfleg vara, heldur miklu fremur skaðleg, svo að sjálfsagt væri að hamla innflutningi hennar með háum tollum. Sá tollur mundi því hafa siðferðislega þýðingu, þar sem hann yrði til þess, að menn veigruðu sjer við því að kaupa þessa skaðlegu vöru.
Hv. 1. þm. Reykv. (J. B.) sagði, að ekki væri loku fyrir það skotið, að flutt yrði inn óleyfilega áfengi, þó að einkasala ríkisins kæmist á. Það er alveg rjett. En það eru minni líkur til, að sá innflutningur yrði eins mikill og nú er, og hitt er næstum víst, að hann færi minkandi.
Það er gefinn hlutur, að bannlögin hafa verið besti lærimeistari í því, að kenna mönnum að brjóta lög, ekki að eins í þessum einu lögbrotum, heldur hafa þau skert virðingu manna fyrir öllum lögum, því að það er víst, að þegar svo langt er komið, að ein lög eru brotin án þess að það hneyksli almenning í minsta máta, þá er hætt við, að fleiri lög eigi illri meðferð að sæta. Og þar sem hv. þm. (J. B.) talaði um rotið almenningsálit, þá er það víst, að bannlögin eiga mikla sök á því.
Það er svo sem ekki verið að færa að mönnum fyrir það, þótt þeir brjóti bannlögin, og er það einna ljósasti votturinn um virðinguna fyrir þeim.
Og einmitt af því, að þetta er orðið þjóðarböl, álít jeg það rjett að spyrja nú þjóðina aftur og fá svar við því, hvort hún vill una við það lengur. En þar með erum við alls ekki að ýta við þjóðinni til þess að greiða atkvæði á móti bannlögunum. Þar um er hver sjálfráður, og við getum eins búist við því, að fleiri verði með þeim en móti. En það tel jeg blátt áfram skyldu að ýta við þjóðinni á þennan hátt, sem við viljum.
Hv. þm. (J. B.) sagði, að óleyfileg vínnautn mundi verða eftir sem áður í landinu, þar sem einkasölulögin myndu verða brotin. Það kann að vera rjett. En sá er munurinn, að þegar vín verður fáanlegt, þá verða menn ekki neyddir til að svala þeim þorsta sínum á ólöglegan hátt.
Þá sagði hv. þm. (J. B.), að til sveita væri drykkjuskapur með öllu horfinn. Það er mikið rjett. En það er ekki bannlögunum að þakka. Hann var þegar horfinn áður en þau gengu í gildi. Það var þá orðin undantekning, ef maður sást þar ölvaður, og var það að þakka starfsemi bindindismanna, og er það þeim mönnum til mikils hróss, sem börðust fyrir því góða málefni.
En hitt er víst, að úr kaupstöðunum breiðist spillingin út í sveitirnar. Þaðan koma unglingar um tvítugt, svo gereyðilagðir af ofdrykkju, að þeim hefir orðið að ráðstafa á sveit. Og það er bannlögunum að kenna, því að þau hafa orðið til þess, að þeir hafa lagt sjer til munns það, sem áður var talið bráðdrepandi eitur. Eða hvað segja menn um annað eins og það, að drekka steinolíu? Þess eru dæmi. Menn verða kófdrukknir af henni, og þá er tilganginum náð. Getur nú nokkur maður horft upp á þetta án þess að hugleiða, hvort ekki sjeu ráð til þess að bæta úr slíkum hörmungum.
En þetta og annað eins hverfur, ef hægt er að ná í áfengi á löglegan hátt. Áður en bannið kom, mundi enginn hafa drukkið slíkt.
Hefði reynslan orðið sú af bannlögunum, að löglegur áfengisinnflutningur hefði farið minkandi og enginn óleyfilegur innflutningur verið, þá hefði jeg talið það hreinustu fjörráð við gott málefni að reyna að koma þeim fyrir kattarnef. En það er nú öðru nær en að reynslan hafi orðið sú.
Jeg get svo endað ræðu mína með því, að þakka hv. 1. þm. Reykv. (J. B.) fyrir, hve hógvær hann var í sinni ræðu, eins og hann ljet líka um mælt um framsöguræðu mína. Að því leyti er jöfnuður á með okkur.