30.07.1919
Efri deild: 18. fundur, 31. löggjafarþing.
Sjá dálk 791 í B-deild Alþingistíðinda. (483)
28. mál, hæstiréttur
Frsm. (Jóhannes Jóhannesson):
Eins og kunnugt er, hafa allsherjarnefndir beggja deilda unnið saman að þessu frv., og brtt. þær, sem fram eru komnar, eru frá báðum nefndunum.
Það hefir ekki valdið ágreiningi meðal Íslendinga, að æðsta dómsvaldið beri að flytja inn í landið sjálft. Og fleiri en Íslendingar einir líta svo á. Jeg skal í því sambandi leyfa mjer að geta þess, sem segir í brjefi dómstjórans í hæstarjetti Danmerkur, dr. juris R. Gram, frá 20 júní þ. á., til hins danska hluta dansk-íslensku nefndarinnar, og hinn danski hluti nefndarinnar í brjefi til íslenska hlutans frá 4. þ. m. hefir fallist á.
„Ísland á, eftir 10. gr. sambandslaganna, rjett á að stofna íslenskan hæstarjett, og að því er mjer virðist, er í 17. gr. þeirra gengið út frá því, að til sje sjerstakur íslenskur hæstirjettur. Jeg fæ heldur ekki betur sjeð en að stofnun íslensks hæstarjettar sje eðlileg, já, nærri nauðsynleg afleiðing af ríkjafyrirkomulagi því, sem fram er komið við sambandslögin.“
En um önnur atriði, t. d. um það, hve mörg dómstigin skuli vera, getur verið álitamál. Stjórnin hefir talið tvö dómstig, hjeraðsdóm og hæstarjett, nægilegt, og á það hafa nefndirnar getað fallist. Annað atriði er það, hvort málfærslan skuli vera skrifleg eða munnleg fyrir hæstarjetti. Eftir frv. stjórnarinnar er ætlast til þess, að málfærslan skuli vera munnleg, og hafa nefndirnar í aðalatriðunum getað fallist á það. En bent hefir verið á það, að ef málfærslan fyrir hæstarjetti væri, að minsta kosti til að byrja með, bæði skrifleg og munnleg, mundi með því móti fást meiri trygging fyrir, að dómsástæðurnar yrðu ítarlegri og nákvæmari, en ef málfærslan væri eingöngu munnleg, og ynnu þannig dómum rjettarins meira traust og álit í augum almennings. Á þetta hafa nefndirnar ekki getað fallist í öllum atriðum, en telja, að sporna megi við óhagræði, sem fylgja kunni munnlegri málfærslu í þessu efni, með því að lögð sje áhersla á það við lagadeild háskólans, að æfa lögfræðinema í munnlegri málfærslu.
Aftur á móti hallast nefndirnar að því, að taka fram komnar bendingar til greina, þannig að málfærslan geti verið að meira eða minna leyti skrifleg þrjú fyrstu árin.
Í nál. eru færðar fram ástæður fyrir þeim breytingum, er nefndin hefir lagt til að gerðar verði á frv. og máli skifta. Þarf jeg þar engu verulegu við að bæta.
Eftir því, sem nefndin leggur til að 53. gr. verði orðuð, er hæstarjetti, fyrstu þrjú starfsár sín, heimilt að ákveða, í samráði við málflytjendur, skriflega meðferð mála fram yfir það, sem segir í 38. gr., þó þannig, að fyrsta árið verði eigi meira en þriðjungur, annað árið eigi meira en fjórðungur og þriðja árið eigi meira en fimtungur mála fluttur skriflegur, og hefi jeg ástæðu til að ætla, að yfirrjetturinn telji þetta bót á frv.
Háttv. þm. geta fengið að kynna sjer erindi yfirrjettarins til nefndarinnar, dags. 23. júlí, með áritun prófessors Lárusar H. Bjarnasonar um skoðun hans og Ólafs prófessors Lárussonar á málinu.
Einar prófessor Arnórsson situr í nefndinni, og er óhætt að segja, að hann hefir hjer margt lagt til mála.
Nefndin hefir stungið upp á allmörgum breytingum, en margar þeirra eru að eins orðabreytingar eða til að taka enn skýrar fram það, sem felst í frv.
Efnisbreytingarnar eru skýrðar nákvæmlega í nál., og sje jeg ekki ástæðu til að fara frekar út í þær, þar sem jeg býst við, að allir hv. þm. eigi hægt með að átta sig á þeim, en jeg hás og á erfitt með að tala.