11.08.1919
Neðri deild: 30. fundur, 31. löggjafarþing.
Sjá dálk 824 í B-deild Alþingistíðinda. (507)
28. mál, hæstiréttur
Sigurður Stefánsson:
Jeg vil fúslega kannast við, að þetta mál er töluvert viðkvæmt mál, þar eð það er metnaðarmál hins unga fullvalda ríkis. En þessi metnaður tel jeg að fenginn sje með sambandslögunum, því þar sem þar er ákveðið, að við höfum fullan rjett og umráð yfir þessu máli og getum því flutt æðsta dómsvald inn í landið hve nær sem vjer viljum, þá skiftir hitt litlu, hvort vjer gerum það árinu fyr eða seinna. Finst mjer mikil ástæða til, að ekki verði hrapað að undirbúningi þessa stórmerkilega máls, því ef slíkt er gert, getur metnaðurinn orðið minni og framkvæmdin ekki eins glæsileg og þetta stórmál á skilið. Að þessu leyti er jeg samdóma hv. þm. V.-Sk. (G. Sv.) og flm. till. á þgskj. 318. En þó vil jeg taka það skýrt fram, og án þess að skammast mín nokkuð fyrir, að það er aðallega af sparnaðarástæðum, að jeg vil fresta framkvæmd málsins. Þykir mjer fullgildar ástæður fyrir því, að líta líka á þá hlið málsins, eins og fjárhag landsins er nú komið.
Jeg skal játa, að ef þessi breyting á dómsmálum landsins væri bráðnauðsynleg, þá mundi jeg ekki vilja fresta þessu. En nú hefir því verið lýst yfir, og það af sjálfum hæstv. forsætisráðherra (J. M.), að svo væri komið, að ekki væru það nema örfá mál, sem færu til hæstarjettar, og tel jeg því engan skaða skeðan, þótt það dragist 1–2 ár að flytja þann dómstól inn í landið. Ástæðan til slíkra aðgerða væri miklu meiri, ef fjöldi mála væri dæmdur í hæstarjetti, eða þá að alment væri óánægja með dómsúrslit í hæstarjetti í íslenskum málum. Þar sem nú þeirri ástæðu er ekki til að dreifa, lít jeg á málið algerlega frá hinni praktisku hlið þess. Ef þetta frv. yrði samþykt, hefði það í för með sjer 20–25 þús. kr. aukin útgjöld fyrir landssjóðinn. Það yrði að bæta við þremur nýjum mönnum í landsyfirrjett, og býst jeg ekki við, að þeim yrði boðið minna en 6–8 þús. kr. laun. Jeg býst því við, að þeir, sem líta nokkuð á fjárhag landsins, hefðu ekki legið stjórninni þungt á hálsi fyrir það, þótt hún hefði látið málið hvílast eitt fjárhagstímabil. Jeg vil ekki gera stjórninni svo illar getsakir, að málinu hafi verið flýtt svo af því, að einstöku menn hefði langað svo mjög í hinn nýja vegsauka. En þar sem svo er ástatt, að maður verður að klípa af útgjöldum til bráðnauðsynlegra mála, til styrktar atvinnuvegum landsins, já, þar sem ríkið verður nú að taka lán á lán ofan til þess að koma í framkvæmd bráðnauðsynlegum fyrirtækjum, finst mjer full ástæða til að fresta þeim útgjöldum, sem ekki eru bráðnauðsynleg eða öllum bagalaust, þótt frestað sje. Þar sem fjárhagur landsins er nú svona bágborinn, þá skammast jeg mín ekki fyrir, heldur tel skyldu mína, að styðja að því, að þessu máli verði frestað um næstu tvö ár.
Jeg lít auk þess svo á, að í þessu máli eins og í öðrum hugsjónamálum, geti fullveldishugsjónin gengið svo langt, að hægt verði að ásaka okkur um fullveldismont, en það tel jeg fullveldismont, ef látin eru sitja fyrir bráðnauðsynlegum málum önnur mál, sem vel þola nokkra bið. Það er nú orðin siðvenja hjer á landi að rökstyðja allar stærri bænaskrár með því, að nú sjeum við fullvalda og getum sóma okkar vegna ekki annað en orðið við þeim. En á það er ekki litið, og því enginn gaumur gefinn, þótt þetta fullvalda ríki geti áður en varir orðið gjaldþrota fyrir ráðleysisbrutl og fyrirhyggjuleysi löggjafanna. Jeg vil ekki segja, að við sjeum svo hætt komnir, en fyrir mjer vakir, að þá fyrst verði Ísland í raun og sannleika fullvalda ríki, er við erum fjárhagslega sjálfstæðir. Mjer þykir ekki mikið til þess fullveldis koma, er flytur á hyldýpi skuldanna.
Að endingu vil jeg lýsa því yfir, að jeg mun greiða atkv. með frv., hvernig sem fer um þessar brtt.; geri jeg það af virðingu fyrir málinu, þótt jeg telji ver farið, ef hún fellur.