19.05.1921
Neðri deild: 74. fundur, 33. löggjafarþing.
Sjá dálk 2386 í B-deild Alþingistíðinda. (2513)
117. mál, seðlaútgáfa Íslandsbanka hlutafjárauka o. fl.
Fjármálaráðherra (M. G.):
Jeg vil láta mjer nægja í fáeinum orðum að segja hvernig jeg lít á brtt. þær, sem fram hafa komið við þessa umr. Jeg tek þá fyrst brtt. háttv. 1. þm. Árn. (E. E.). Þær hafa flestar komið fram áður, hjer um bil eins eða alveg með sömu orðum, en ekki náðst samkomulag um þær, svo að það virðist vera tilgangslítið að bera þær fram nú á ný. Og jeg verð að leggja á móti þeim nú, af sömu ástæðum og við 2. umr., en þær ástæður hirði jeg ekki um að fara að telja nú aftur við þessa umr. Þó vil jeg sjerstaklega minnast á síðustu brtt. hans, sem virðist vera á litlu viti bygð, eins og flest annað í þessu máli, sem komið hefir frá þessum háttv. þm. (E. E.), þessum alkunna þokuhnetti þingsins.
Frv. á sem sje að öðlast gildi strax, en koma þó ekki til framkvæmda, og ef svo hluthafafundur fæst ekki til að ganga að frv., þá skal sama skipulag og nú er um seðlaútgáfuna gilda til 1. maí 1922.
Jeg sje nú enga ástæðu til þess að gefa bankanum í skyn, að geti hann ekki gengið að frv., þá fái hann að halda öllum rjettindum sínum áfram. Hjer er verið að auka á rjettindi hans, en það er lítt í samræmi við ummæli þm. (E. E.) í þessu máli. Jeg vil halda fast við það, að það sje nú þegar ákveðið, að Íslandsbanki geti ekki haldið því fram síðar, eða nokkur vafi komist að um það, að hann eigi að halda seðlaútgáfunni áfram.
Að öðru leyti sje jeg ekki ástæðu til að ræða þessar till. frekar; þær eru afturgöngur, og þegar samkomulag er fengið á öðrum grundvelli, þá er ekki ástæða til að vera að halda þeim á lofti.
Þá kem jeg að brtt. háttv. 3. þm. Reykv. (J. Þ.) um takmörkun seðlaútgáfunnar. Hann velur þann tíma, þegar mest er úti af seðlum, til að takmarka á. Að þessu leyti álít jeg brtt. hans vera til bóta, því sjálfsagt er að takmarka seðlaútgáfuna, eftir því, sem viðskiftalífið þolir. En það er þó dálítill ágalli, að tíminn skuli vera framlengdur til hausts 1922, þó að það af minni hálfu skuli ekki verða gert að kappsmáli. Sama er að segja um 2. brtt. hans. Hún er alveg í samræmi við þá fyrstu.
Um fyrri till. frá hv. 1. þm. S.-M. (Sv. Ó.) er það að segja, að svo framarlega sem till. háttv. 3. þm. Reykv. (J. Þ.) verður samþ., þá er þessi till. útilokuð. Þetta vildi jeg aðeins benda á, og jafnframt það, að ef þessi brtt. verður samþ., þá sýnist mjer, að Íslandsbanki hafi dálitla hvöt til að hafa sjerlega mikið af seðlum úti 1. maí 1922.
Þá kem jeg að síðari tillögu hans og háttv. þm. Ísaf. (J. A. J.), Að henni get jeg ekki gengið, því að þar er öllum vandanum skelt á stjórnina. Það er miklu betra eins og er í 5. gr. frv., að verð hlutanna sje ákveðið af þessari nefnd; og svo er annað atriði, sem sje það, að mjer skilst að ekki eigi annað mat að fara fram en þessara manna, er Alþingi kýs. Aðeins annar aðilinn á, eftir till. þessari, að tilnefna menn í þessa nefnd. Slíkt er mjög óaðgengilegt og varla frambærilegt, því að það hlýtur að vera sanngjörn krafa, að báðir aðiljar hafi jafnt tækifæri til að koma fram sínum kröfum, og svo sje óvilhallur oddamaður, sem skeri úr. Ef háttv. þm. (Sv. Ó.) keypti hlut, þá þætti honum víst óaðgengilegt, ef seljandi einn ætti að tilnefna menn til að meta hann. Mjer skildist á háttv. flm. (Sv. Ó.), að honum þætti ekki sanngjarnt ákvæðið í 5. gr. Jeg held nú einmitt, að það sje mjög sanngjarnt, að hvor aðili tilnefni 2 menn og æðsti dómstóll landsins oddamann. Og jeg get ekki gert þeim mönnum, sem Alþingi velur, upp svo hræðilegar sakir, að þeir láti hag bankans ganga fyrir hag síns eigin lands. Sama máli er að gegna um oddamanninn.
Ef ekki má treysta þeim mönnum, sem Alþingi útnefnir á þennan hátt, þá fæ jeg ekki sjeð, hverjum megi treysta. Og ef æðsta dómstól landsins má ekki treysta til þess að útnefna óvilhallan oddamann, sýnist mjer flest sund lokuð. Hverjum getum vjer þá eiginlega treyst?