03.03.1922
Neðri deild: 13. fundur, 34. löggjafarþing.
Sjá dálk 6 í D-deild Alþingistíðinda. (1672)
42. mál, landhelgisgæsla
Frsm. (Magnús Kristjánsson):
Þessi till., sem er á þskj. 51, er fram komin vegna þess, að hæstv. landsstjórn hefir tilkynt það, að fremur litlar líkur sjeu til, að fleira en eitt skip verði haft við landhelgisgæslu í ár af hálfu Dana. Hefir nefndin íhugað þetta mál, og þótti nauðsynlegt, að þingið ljeti í ljós álit sitt og gerði ráðstafanir til þess, að landhelgisgæslan verði svo aukin, sem þörf er á. Það munu flestir, sem nokkra þekkingu hafa á þessu máli, álíta, að hagur þjóðarinnar sje að miklu leyti undir því kominn, að landhelgisgæslan sje í sem bestu lagi. Jafnframt er það öllum vitanlegt, að til þess að þetta geti orðið þarf að kosta til ærnu fje. Það hefir nú komið til tals í nefndinni, hvort ekki muni líklegt, að samkomulag geti náðst við Dani um, að þeir haldi úti tveimur skipum hjer við landhelgisgæslu þetta árið. Þótti nefndinni þetta tiltækilegt, jafnvel þótt nauðsynlegt væri að leggja fram nokkurt fje af vorri hálfu. Eins og menn vita, þá er nú ekkert til fyrirstöðu, að vjer tökum sjálfir að oss landhelgisgæsluna að nokkru leyti. En nefndin hefir litið svo á, að þetta sje tæplega tímabært nú sem stendur, sökum skorts á undirbúningi, bæði hvað snertir skipin og uppfræðslu þeirra manna, sem þeim eiga að stjórna.
Að mínu áliti verður ekki hjá því komist, að þingið taki nú skýra afstöðu þessu viðvíkjandi og láti í ljós vilja sinn, hvort það fallist ekki á að reyna að fara samkomulagsleiðina og vita, hvort annað skip fæst hjá Dönum. Þetta ástand, sem nú er, að einungis eitt skip hafi þessa gæslu á hendi, er algerlega óviðunandi. Ætti mönnum að vera í fersku minni, hve mikill og góður árangur hefir orðið af starfi þessara tveggja skipa, sem hafa gætt landhelginnar síðasta árið. Hefði hann þó orðið enn meiri, ef ekki hefðu þessar tafir hent skipin, — vjelabilun annað þeirra, og konungskoman og töfin, sem af henni leiddi, hitt. Ber víst öllum saman um, að þetta hefir verið í miklu betra lagi síðustu árin, bæði hvað snertir tekjuauka og betra eftirlit með landhelgissvæðinu. Af öllu þessu fæ jeg ekki annað sjeð en að sjálfsagt sje af þinginu að fallast á að gera tilraun þá, sem nefndin hefir stungið upp á; en mishepnist hún, þá er það augljóst, að gera verður einhverjar aðrar alvarlegar ráðstafanir, en sá kostnaður, sem af þeim leiddi, yrði eflaust margfaldur við þennan, sem hjer er um að ræða.
Þá er enn eitt atriði, sem um er vert að geta. Það er það, að ekki er líklegt, að þetta samkomulag geti náðst á þeim grundvelli, að samið sje aðeins um eitt ár. Væri hitt líklegra, að ekki gæti komið til mála skemri tími en 3 ár. Auk þess er sjálfsagt að útiloka ekki með þessum samningum, að önnur skip, rekin með íslenskri áhöfn, mættu jafnframt rækja þennan starfa.
Jeg sje svo ekki ástæðu til að fjölyrða þetta meira. Málið virðist liggja svo beint við, að jeg er í engum efa um, að það nái óhindrað fram að ganga. En jeg vil aðeins, áður en jeg sest niður, beina því til hæstv. forseta, að ef till. verður samþykt, þá verði málið tekið til 2. umr. svo fljótt sem þingsköp leyfa, því verði ekki búið að afgreiða það á mánudaginn kemur, þá er vonlítið um, að nokkuð geti orðið úr þessu. Það útheimtist nefnilega fjárveiting frá danska þinginu, en nú er svo liðið á það, að hjer er alveg um síðustu forvöð að ræða.