12.03.1923
Neðri deild: 18. fundur, 35. löggjafarþing.
Sjá dálk 274 í C-deild Alþingistíðinda. (2125)
58. mál, kosningar til Alþingis
Flm. (Bjarni Jónsson):
Jeg hefi ekki litið svo á, að það væru ýmsar hugsjónir í hverju þjóðfjelagi, sem mætti ganga fram hjá eða hafa að engu. Ein af þeim hugsjónum þjóðfjelagsins er sú, að gera öllum rjett. Jeg fæ ekki sjeð annað, en það sje rjett að hafa kosningarrjettinn sem almennastan; en þá er ekki rjett að hafa þau ákvæði í kosningalögunum, er geri fjölda manna ófært að neita þessa rjettar síns — að greiða atkvæði á kjörfundi. Það þarf ekki að fara lengra en til Reykjavíkur í þessu efni; hjer er t. d. fjöldi manna, sem er varnað að greiða atkvæði vegna fjarlægðar frá kjörstað. Þannig getur oft staðið á um fólk, er stundar vinnu úti í Viðey og viðar, að tíminn að aflokinni vinnu verði of naumur til að sækja kjörfund. Tími sá, sem ætlaður er til atkvæðagreiðslunnar, þarf að vera lengri hjer í bænum, og enn þá augljósara verður þetta í sveitunum. Þar getur staðið svo sjerstaklega á, að allir geti ekki komist á kjörstað sama dag frá heimilum, þar sem ef til vill er um 4–5 stunda ferð að ræða. Þá á búandi eða hjón með börn í ómegð ekki hægt um vik að sækja á kjörstað að vetrarlagi, og er þá fullhart að skilja konuna eftir eina heima að gæta búsins, þegar allra veðra er von, enda og óvíst, að þau fengi bæði sótt kjörfund, þótt þau hefðu sinn daginn hvort þeirra til þess og veður eigi hamla; mun fólk viða vera hindrað frá atkvæðagreiðslu vegna hins stutta tíma, sem til þess er ætlaður.
Jeg þykist vita, að margir hugsi sem svo, að of mikinn kostnað muni af því leiða, að kjörstjórnir sitji 3 daga á kjörstað. En jeg fæ ekki sjeð, að hann þurfi að verða svo ýkjamikill, þótt kjörstjórnum sjeu greiddar 4–5 kr. á dag, og þótt kostnaður yrði nokkru meiri af þessari ástæðu, væri það þó stórum betra en að gera mörgum rangt til með því að varna þeim að kjósa. Mætti og draga nokkuð úr kostnaðinum við þetta og breyta þannig til, að aðeins kjörstjórinn einn sæti á kjörstað alla dagana, þótt jeg hafi ekki svo til ætlast. Gæti þá kjörstjórinn tekið valinkunna menn úr flokki kjósenda, ef þess þætti þörf, sjer til aðstoðar. Get jeg þessa vegna þess, að jeg veit, að kostnaðargrýlan muni verða mörgum Þrándur í Götu á vegi þessa frumvarps. Það er alkunn dæmisagan um storkinn, er hann ætlaði að fara að jeta af diskinum tófunnar, að þá gat maturinn ekki loðað við nef hans; og líkt er á komið með kosningarjettinn, að menn geti ekki neytt hans nema með því að leggja líf og fje í sölurnar. Jeg þykist mega treysta hv. þm. um þetta mál, og eins og öllum mönnum getur skilist, er það ekki sómasamlegt, hjá hvaða menningarþjóð sem er, að veita almennan rjett með þeim skilyrðum, að hann verði að engu. Þykist jeg vita, að rjettlætistilfinning hv. þingmanna sje eigi þannig varið. Úr því að kosingalögin gefa rjettinn, eiga allir að fá að njóta hans, sem hann hafa. Vænti jeg því, að hv. þm. víkist eins vel undir þetta mál og það á skilið, og að því verði vísað til allshn., er það hefir verið samþykt til annarar umræðu. Mælist jeg og til, að hv. nefnd taki upp þann hugsanaþráð, er í frv. felst, og þar sem jeg hefi ekki ætið haft nægan tíma til þess, geri nefndin frumvarpinu það til bóta, er mjer hefir ekki unnist tóm til, og umbóta kann að vera vant.