03.04.1923
Neðri deild: 32. fundur, 35. löggjafarþing.
Sjá dálk 167 í B-deild Alþingistíðinda. (220)
2. mál, sýsluvegasjóðir
Frsm. (Pjetur Þórðarson):
Jeg býst ekki við, að þetta frv. þurfi langa framsögu. Mál það, er hjer ræðir um, er talsvert kunnugt hv. deild áður. Samskonar frv. lá hjer fyrir á þinginu 1921, og var þá afgreitt hjeðan úr deildinni. Vænti jeg, að flestir háttv. deildarmenn muni eftir umræðunum, er þá urðu um það, og eins að þeir hafi kynt sjer meðferð hv. Ed. á því nú, og lesið jafnframt greinargerðina fyrir frv. og nefndarálitið á þskj. 221.
Jeg ætla því aðeins að skýra með nokkrum orðum frá því, er jeg tel mestu skifta. Aðalatriði frv. er í 3. gr. þess, að gjöld til sýsluvegasjóða miðist við fasteignamatið nýja. Um það, hvað heppilegt það sje, hafa menn haft skiftar skoðanir, og býst jeg við, að svo geti farið enn. Til þess að skýra hv. deild frá helstu ástæðum, sem mæla með þessu, vil jeg með leyfi hæstv. forseta lesa upp kafla úr greinargerð vegamálastjóra fyrir frv. frá 1921. Hann segir svo:
„Jeg hefi í þessu sambandi komist að þeirri niðurstöðu, að heppilegast sje að taka upp aftur sjerstaka sýsluvegasjóði, eins og var, þar til þeir voru afnumdir með vegalögunum 1907, og þykir mjer sjálfsagt að velja þeim sem gjaldstofn fasteignaskatt samkvæmt hinu nýja fasteignamati. Þeir hafa mesta þörf veganna, sem afnot hafa fasteignanna, en bættar samgöngur ljetta fyrir og gera ódýrari alla flutninga. Auka einnig verðmæti fasteignanna, og er því mjög rjettmætt, að þær beri kostnaðinn, þar sem þær þannig eru öruggasti mælikvarðinn um vegaþörfina“.
Samskonar rök fyrir þessu atriði eru og færð í áliti nefndarinnar, á þskj. 221, og vona jeg, að háttv. þm. hafi nú þegar kynt sjer það.
Jeg ætla ekki að fjölyrða meira um þessa grein frv., en áður en jeg sný mjer frá henni, vil jeg benda á, að af vangá er í henni vísað til 7. gr., en á að vera 8. gr. Vil jeg beina þeim tilmælum til hæstv. forseta og háttv. deildar, að þetta verði leiðrjett án þess að sjerstaka brtt. þurfi að gera um það, heldur skoðist það sem sett af vangá. Vona jeg, að þetta fari ekki í bága við 25. gr. þingskapanna, en bæði er mjer og öðrum áhugamál, að frv. gangi fram sem tafarminst.
Eins og mál þetta horfir við frá mínu kjördæmi, þá hefir frv. verið athugað þar og fallið mönnum vel í geð, og hygg jeg, ef það verður að lögum, þá verði þetta fyrirkomulag þegar í stað tekið það upp. Er ekkert hjerað á landinu, sem meiri þörf hefir fyrir fje til viðhalds vega. Hefir undanfarið oltið á ýmsu hjá hvorri sýslunni. Mýrasýslu eða Árnessýslu. þörfin hefir verið meiri. Vænti jeg, að þessu fyrirkomulagi verði alstaðar vel tekið þar, sem þörf er fyrir aukna og bætta vegi. Ætti þetta fyrirkomulag og að verða til þess að draga úr hinu sífelda kappi sýslnanna að koma viðhaldi veganna yfir á ríkissjóð, og máske taka að mestu fyrir það. Má í þessu sambandi minna á 8. gr. frv., sem ákveður, hvernig tillög skuli greidd úr ríkissjóði og í hvaða hlutfalli þau skuli standa við sýsluvegaskattinn af fasteignum. Vænti jeg, að það ákvæði verði til þess, að einstök hjeruð komi síður með sjerstaka beiðni um fje úr ríkissjóði til vegagerða, og jafnvel þótt hingað til hafi verið veittar upphæðir í fjárlögunum til nýrra vega, þá hefir það ekki verið nema helmingur á móti því, sem hjeruðin hafa lagt til, en við það hefðu þau þó getað unað, hefði það verið nokkurn veginn jafnt frá ári til árs.
Tillag ríkissjóðs til vegabóta hefir verið af svo skornum skamti, að hjeruðin hafa orðið að hafa þessar framkvæmdir í hjáverkum. annað og þriðja hvert ár. Þetta ástand hygg jeg muni hverfa, ef þetta skipulag kæmist á.
Önnur ákvæði þessa frv. eru þess eðlis, að ekki þarf að fjölyrða um þau. Þó skal jeg taka það fram, að ýmsir hafa haft orð á því, að þessi aðferð, að byggja tekjurnar algerlega á fasteignum, muni verða mjög óvinsæl. En um þetta er það að segja, sem tekið er fram í nál., að þessi skattur mundi dreifast á fleira, framleiðslu, viðskifti og lausafje. Mætti líkja þessu við þegar kaupmaður verslar með einhverja vöru, sem erfitt er að leggja svo mikið á, að nægi fyrir kostnaði og hæfilegum hagnaði: þá er venjan að dreifa álagningunni á fleiri vörutegundir. Vil jeg beina þessu sjerstaklega til háttv. 1. þm. G. K. (EÞ). því að jeg býst við, að honum muni öðrum fremur finnast þetta fyrirkomulag óheppilegt.
Jeg hygg nú, að jeg hafi tekið það fram, er mestu skiftir í þessu máli, og vona jeg að hv. deild afgreiði frv. þetta fljótt og vel.