08.05.1923
Sameinað þing: 4. fundur, 35. löggjafarþing.
Sjá dálk 597 í D-deild Alþingistíðinda. (3334)
111. mál, Ríkisveðbanki Íslands
Jakob Möller:
Jeg kvaddi mjer hljóðs út af hinum mjög svo áhyggjufullu ræðum þeirra hv. þm., sem nú töluðu síðast, út af launum bankastjórans við veðbankann. Sjerstaklega var það hv. þm. Ísaf. (JAJ), sem mestar áhyggjur bar út af þessu máli og gerði ráð fyrir, að stjórn bankans mundi eta upp alla vexti Ræktunarsjóðsins, og jafnvel meira. Vitanlega eru laun þessi sett 1921, og þá miðuð við laun þau, er bankastjórar Landsbankans höfðu þá. Er því áreiðanlegt, að stjórnin væri óvítt, þó að hún setti launin eftir orðanna hljóðan. En hins vegar tel jeg rjett, að hún semji við bankastjórnina um laun hennar, og það veit jeg, að hver stjórn gerir. Annars skil jeg ekki þann óhug, sem sumir hv. þm. eru altaf að ala á móti þessum banka. Nema ef það skyldi vera af því, að þeir vilji, eins og hv. 2. þm. G.-K. (BK) virtist helst halda fram, að banki þessi verði eingöngu landbúnaðarbanki, og sá atvinnuvegur ætti aðeins að fá lán úr honum, en aðrir ekki.
Annað veifið er hampað þessari lánsfjelagaflugu. En það er margsýnt, að það fyrirkomulag á ekki við hjer. Lánsfjelögin geta verið góð þar, sem um nægan innlendan peningamarkað er að ræða. Annars er í Ríkisveðbankalögunum gert ráð fyrir því, að hægt sje að stofna slík fjelög, svo að sú leið er engan veginn útilokuð. En eigi peningar að fást erlendis, eða markaður fyrir bankavaxtabrjefin, þá varðar það vitanlega mestu, að þau sjeu sem best trygð. Og tryggingarnar, sem við höfum, eru ekki til margskiftanna. Það er því sjáanlega óráð að ætla sjer að starfrækja fleiri fasteignabanka, þ. e. sjerstakan banka fyrir kaupstaði og annan eða mörg lánsfjelög fyrir landbúnað. Það er misskilningur, að Ríkisveðbankalögin fastákveði lánstímann; hann getur verið langur og skammur eftir vild. (BK: Hann verður að vera ákveðinn á brjefunum). Já, en brjefin má gefa út í mörgum flokkum, ekki aðeins til mismunandi langs tíma, heldur líka jafnvel með mismunandi vöxtum. Ríkisveðbankafyrirkomulagið hefir alla þá kosti, sem hv. 2. þm. G.-K. (BK) sagði að þyrfti að tryggja, en þar umfram það, að bankinn verður sæmilega öflug stofnun.
Jeg skal í þessu sambandi leyfa mjer að benda á það, að það er engin sönnun fengin fyrir því, að ejgi sje hægt að fá nægilegt starfsfje. Hefir mjer vitanlega eigi verið gerð nein tilraun til þess að afla fjár í því skyni síðan lögin voru samþykt 1921. Ef gangskör hefði verið gerð að því strax, þá staðhæfi jeg, að það hefði verið hægt. Er jeg og sannfærður um, að peningamálum landsins væri þá betur komið, ef lögunum hefði verið framfylgt undir eins. Hefir bönkunum verið íþyngt mjög með því að þurfa að flækjast með víxla út á fasteignir, sem hafa staðið óhreyfðir frá ári til árs. Ef bankavaxtabrjef bankans hefðu verið seld erlendis, þá hefði fyrir þau komið útlendur gjaldeyrir inn í landið. Lögin eru samþykt og í gildi, hvað sem þessari atkvgr. líður, og hæstv. atvrh. (KIJ) hefir lýst því yfir, að stjórnin ætli sjer nú að vinda að því að stofna bankann og láta hann taka til starfa. Tillagan, sem nú er verið að ræða, er því þýðingarlaus, og tel jeg því rjettast, að hæstv. forseti taki málið af dagskrá, enda hefir hv. flm. (JB) tekið tillöguna aftur fyrir sitt leyti. Sje jeg ekki ástæðu til þess að vera að eyða tíma þingsins í frekari umræður um þetta mál. Hvernig sem atkvgr. fer, þá er eigi spursmál um það, hvað hæstv. stjórn á að gera.