16.04.1924
Neðri deild: 52. fundur, 36. löggjafarþing.
Sjá dálk 2220 í B-deild Alþingistíðinda. (1633)
109. mál, skattgreiðslu hf Eimskipafélags Íslands
Björn Líndal:
Jeg býst ekki við, að flm. þessa frv. komi það neitt á óvart, þótt hv. þm. Reykv. mæli á móti því. Bæði munu þeir telja það heilaga skyldu sína, og svo láta slíkar ræður alt annað en illa í eyrum þeirra manna, sem á pöllunum standa, sem flestir eru kjósendur þeirra. Mjer þykir það annars alleinkennileg skoðun, að þingið hafi ekki rjett til að undanskilja fjelagið þessum skatti. Það er mjög skamt síðan Alþingi undanskildi vissan fjelagsskap slíkum skatti, og hefir ekki verið neitt sjerlega að því fundið. Og þó margt gott megi um þann fjelagsskap segja, þá má það ekki síður um það fjelag segja, sem hjer er um að ræða. Eimskipafjelag Íslands hefir verið sannarlegt óskabarn þjóðarinnar. Það var að mestu stofnað með spariskildingum fjölda manna, fátækra og ríkra, og jafnvel barna, sem foreldrar þeirra hafa varið á þennan hátt. Þátttakan hefir verið mjög almenn, og yfirleitt mun það vera eitt hið mesta áhugamál þjóðarinnar, að fjelagið þrífist og verði langlíft í landinu. Þótt stjórn fjelagsins kunni að láta sjer nægja minna en jeg í þessu máli, þá ber þess að gæta, að hún er öll búsett hjer í Reykjavík, og hefir því jafnframt sinna eigin hagsmuna að gæta. Og mjer finst ástæða til að taka það fram í þessu sambandi, að jeg er fjarri því að vera ánægður með stjórnina á fjelaginu undanfarin ár. En það er nú komið sem komið er og lífsnauðsyn að bjarga fjelaginu úr þeim kröggum, sem það er nú í. Hvort álagningin hjer hafi verið sanngjörn, samanborið við aðra skattþegna og fjelög bæjarins, skal jeg ekki um segja, en hitt er víst, að okkur utan af landi finst það hart að þurfa að borga í útsvar hjer í Reykjavík sem svarar 4 til 5% af hlutafje okkar í fjelaginu meðan við fáum ekki eyri í vexti af hlutum okkar í fjelaginu. Það er og hægt að sýna, að þótt bærinn leggi ekkert útsvar á fjelagið, þá hefir hann samt mikinn hagnað af því. Hjer hefir verið bygt stórhýsi fyrir fjelagið, sem Reykvíkingar hafa haft mikla atvinnu við, og er óhætt að segja, að margir tugir þúsunda hafi á þann hátt runnið í vasa þeirra. Það er því síður en svo, að bærinn hafi nokkra ástæðu til að kvarta. Að því er snertir það, sem stendur í brjefi borgarstjórans, að Eimskipafjelagið verði að borga bænum þau hlunnindi, sem það hafi hjer, þá mun óhætt að fullyrða, að það geri þetta þótt útsvarið sje undanskilið. Við, sem stundum höfum neyðst til þess að fá vörur gegnum Reykjavík til annara hafna á landinu, höfum sannarlega orðið varir við, hvern skatt þessi bær leggur á okkur.
Hv. 2. þm. Reykv. (JBald) vildi ásaka þjóðina fyrir, að hún brúkaði ekki skip fjelagsins eins og skyldi. Jeg get ekki með neinu móti tekið undir slíka ásökun, því mjer finst það eðlilegt, að menn reyni að nota eins ódýran flutning fyrir vörur sínar og kostur er á. Hitt er aftur sjálfsögð skylda, að þingið hafi hönd í bagga með fjelaginu, ef því verður hætt í einn tíma eða annan. Nú stendur svo á, að það hvíla stórskuldir á fjelaginu, og samt sem áður vilja Reykvíkingar leggja á það þungan skatt. Jeg lít yfirleitt svo á, að engin hætta sje á því, að Reykjavík fari á höfuðið, þótt hún geti ekki í nokkur ár tekið útsvar af þessu fjelagi.
Að því er snertir brtt., þá tel jeg það heldur lin meðmæli, að stjórn Eimskipafjelagsins fallist á hana. Stjórnin hefir ekki stjórnað fjelaginu svo vel, að á hennar orðum sje nokkuð verulegt byggjandi, því hún virðist til þessa hafa borið hag Reykjavíkur meir fyrir brjósti en hag fjelagsins. — Jeg mun því greiða atkv. móti brtt., en með frv. óbreyttu.