06.05.1924
Efri deild: 65. fundur, 36. löggjafarþing.
Sjá dálk 1171 í C-deild Alþingistíðinda. (2631)
42. mál, einkasala á áfengi
Jóhann Jósefsson:
Það virðist hafa komið ónotalega við hv. 5. landsk. (JJ), að meirihl. hv. deildar vill ekki ákveða með lögum, að öll kaup á vínum og vínverslunin yfir höfuð skuli lögð undir forstjóra landsverslunarinnar.
Er nærri því broslegur sá fítonsandi, sem hleypur í hv. þm. yfir þessu. Það er enganveginn sannað eða sýnt, að forstjórn vínverslunarinnar yrði, þegar til lengdar ljeti, betri á þann hátt sem farið er fram á í frv., heldur en hún er nú. Jeg skal ekki verja það, að það er kostað alt of miklu til útsölu vína; fyrirkomulagið gerir það m. a. að verkum; að sumu leyti er það til að fyrirbyggja misbrúkun, og alt hefir hjálpast að til að gera stofnunina dýra. En að það sje í raun og veru heppilegast að breyta til þannig, að setja þetta alt undir forstjóra landsverslunarinnar, sem er svo ákaflega æskilegt að dómi hv. 5 landsk. (JJ) og þeirra, sem honum fylgja að máli, get jeg ómögulega álitið.
Þegar við lítum á það, að forstjóri landsverslunar stendur fyrir innkaupum og útsölu á allri steinolíu, sem landið notar, og öllu tóbaki, þá sýnist það ærið verkefni fyrir einn mann að hafa forstjórn verslunar á þessum vörutegundum. Í sjálfu sjer er það vafamál, hvort það væri betra og heppilegra frá almennu sjónarmiði að íþyngja landsverslun með allra handa viðbótum. (JJ: En þeir, sem vilja einn ráðherra?) En frá sjónarmiði hv. 5. landsk. (JJ) lítur þetta öðruvísi út, því hann vildi sennilega láta hana hafa margar aðrar vörur til einkaverslunar. (JJ: Hverjar?) Jeg geri ráð fyrir, að það væri ekki móti hans skoðun, að hún hefði fiskverslunina með höndum.
Það getur verið vafamál, hvað langt eigi að ganga í því að draga saman undir eins manns forstöðu, eða eina stofnun, ríkiseinkasölu á vörum í jafnlitlu þjóðfjelagi og okkar. þessvegna er frá sjónarmiði þeirra manna, sem ekki vildu samþ. 1. gr. frv., ekkert sjerstakt að athuga við það fyrirkomulag, að sjerstakur forstjóri sje fyrir vínversluninni. Við höfum nú einusinni traust á því, að stjórnin ráði við og kunni að skipa þessum málum, og við greiðum atkv. samkv. því og treystum henni til að koma á þeim umbótum, sem þarf, þó stofnunin sje ekki lögð undir forstjóra landsverslunar. Er þetta á engan veg sagt til að bera brigður á, að hann sje í alla staði heiðarlegur maður, svo sem hv. 5. landsk. hefir tekið fram.
Af því það var dregið inn í umræðurnar, að landsverslun með steinolíu hefði haldið verði þeirrar vöru niðri, mjög mikið, að mjer skilst, þá kemst jeg ekki hjá því, sjerstaklega af því, að það er atriði, er miklu máli skiftir sjávarútvegshjeruð, og þar á meðal mitt kjördæmi, að láta uppi það álit mitt, að jeg tel ákaflega mikið vafamál, að landsverslun hafi tekist að halda verðinu niðri. Jeg hefi ekki haft ástæðu til þess að rannsaka neitt til hlítar, hvernig markaðsverðið í heild hefir verið. En það er atriði, sem má rannsaka og ætti að rannsaka, því það skiftir mjög miklu máli, hvort fullyrðingar hv. 5. landsk. (JJ) um það, að verðinu á steinolíu sje í raun og veru haldið niðri með ríkiseinokun, eru rjettar eða ekki. Þetta er mál, sem þyrfti, vegna útvegsins, gaumgæfilega að athuga. En jeg get ekki að svo komnu máli talið það sannað, að verðinu hafi verið haldið svo mikið niðri, að telja megi, að núverandi fyrirkomulag sje það heppilegasta, sem verið geti á versluninni með steinolíu. Eins og mönnum er kunnugt, hefir verðið á steinolíu hjer á landi hækkað stórkostlega síðan í fyrra.
Það var vegna staðhæfinga hv. 5. landsk. (JJ) um að landsverslunarfyrirkomulagið hefði haldið niðri olíuverðinu, að jeg sá ástæðu til að gera þær athugasemdir þessu viðvíkjandi, sem jeg nú hefi gert, og jeg held því fram, að það sje ekki hægt að telja það sannað, að verðið hafi orðið lægra fyrir einkasöluna, heldur sje það enn opið spursmál, sem þurfi rannsóknar við.