07.03.1924
Efri deild: 13. fundur, 36. löggjafarþing.
Sjá dálk 271 í D-deild Alþingistíðinda. (3157)
64. mál, skrifstofur landsins í Reykjavík
Flm. (Jónas Jónsson):
Mörgum, sem eiga sæti í þessari hv. deild, er í fersku minni, að svipað mál var hjer til umr. á síðasta þingi. Þá var skorað á landsstjórnina að láta flytja sem flestar opinberar skrifstofur í nýja Landsbankahúsið, og þykist jeg vita, að nokkuð hafi orðið ágengt í því efni. Við opnun hússins nú á dögunum tók jeg eftir því, að hagstofan er flutt þangað, og síðan mun ríkisfjehirðir hafa flutt skrifstofu sína í þetta sama hús. Talað er og um, að ýmsar fleiri skrifstofur muni flytja þangað á næstunni, og er varla von á því, að flutningamir hafi farið fyr fram, því að húsið er vart fullgert. Enda þótt alt þetta sje nú gott og blessað, þá er samt ýmislegt í sambandi við þetta mál, sem frekar er til góðs en ills, að athugað sje. Það er t. d. athugavert, ef satt er, að sumir embættismenn hafi ekki viljað flytja sig í Landsbankahúsið, að því er virðist að ástæðulausu, og sumpart sjeu nokkrir meinbugir á því af hálfu bankastjórnarinnar. Á jeg hjer sjerstaklega við skrifstofu lögreglustjóra Reykjavíkur, sem bankastjórnin mun treg að veita viðtöku í hús sitt, og ber því við, að óviðurkvæmilegt sje, að skrifstofa, sem opin er allan sólarhringinn, sje í bankahúsi, en hjer mun átt við varðstöð lögreglunnar í Reykjavík. Endirinn er sá, að lögreglustjóri situr enn á sama stað, enda þótt almenn óánægja sje út af því, hvernig leigumála skrifstofu hans sje fyrir komið. Leigan er, eins og kunnugt er, 6000 kr. á ári, og er talin að vera ákveðin samkvæmt mati. En þó er hún óviðkunnanlega há, þegar þess er gætt, að lögreglustjórinn á sjálfur húsið, sem skrifstofan er í, og hefir keypt það fyrir svo lágt verð, að þriðjungur hússins, sem skrifstofan hefir til umráða, borgar húsið á þremur árum. Þeir starfsmenn landsins, sem svona fara að, enda þótt þeir sjeu í sínum lagalega rjetti, vekja tortrygni almennings. Liggur nærri, að slíkt sje að nota sjer neyð ríkissjóðs, sjerstaklega þegar þess er gætt, að hjer ræðir um eitt af tekjumestu embættum landsins, sem talið er að hafi gefið tugi þúsunda laun á ári, með öllu og öllu. Það eru einmitt svona atriði, sem sparnaðarnefnd ætti að taka til athugunar.
Vel má vera, að krafa bankastjórnarinnar um, að húsið sje eigi opið allan sólarhringinn, sje rjettmæt. En þess ber að gæta, að meginhluti skrifstofu lögreglustjóra vinnur venjuleg skrifstofustörf, aðallega við innheimtu tolla og skatta, og það er þessi hluti skrifstofunnar, sem flytja má í Landsbankahúsið.
Þess má geta, sem ekki óverulegs atriðis í þessu sambandi, að lögreglustjórinn hefir í fórum sínum mörg afarmerkileg skjöl, sem óþægilegt væri að brynnu, og er þegar af þeirri ástæðu óforsvaranlegt að hafa skrifstofu hans í timburhúsi. Hefi jeg því hugsað mjer, að hæstv. stjórn, hver sem hún verður, semji við lögreglustjóra um að flytja aðalskrifstofu sína í Landsbankahúsið, en varðstöðinni verði fengið húsrúm annarsstaðar. Þarf ekki að vanda svo mjög til þess, því að þar mun brunahætta, vegna dýrmætra skjala, eigi koma til greina. Sömuleiðis legg jeg afarmikla áherslu á, að skrifstofa bæjarfógeta sje í steinhúsi. Vakir þar fyrir mjer brunahættan, fremur en sparnaðurinn. Eru á þeirri skrifstofu geymd svo mörg merkileg skjöl og skilríki, að óhugsandi er, að bætt verði til fulls, ef brynnu. Fyrir mörgum árum var þessi skrifstofa í timburhúsi. Hefir maður, sem þá vann þar, sagt mjer svo frá, að vordag einn að afloknum skrifstofutíma hafi hann unnið dálítið fram yfir það, sem venja var til. Þegar hann hafði setið klukkutíma eða svo, varð hann var við reyk í brjefakörfu. Hafði einhver farið óvarlega með eldspýtu, og dró hann engar dulur á, að ef hann hefði ekki setið þarna fram yfir vinnutíma, þá hefði margt brunnið, sem erfitt hefði verið að bæta. Sýnir þetta dæmi vel, hversu fráleitt væri að varðveita hin merkustu embættisskjöl landsins í timburhúsi.
Jeg þykist hafa fært sannanir fyrir því, að breytingin sje til sparnaðar, einkum með því að flytja þær skrifstofur, sem dýrastar eru, t. d. finst mjer, að skrifstofur skattstjóra ætti að vera í bankanum. Og ef svo fer, að forráðamenn skrifstofanna neita að flytja í bankann, gæti dregið til þess, að hús, sem er bygt fyrir landsstjórnina, yrði að standa autt.
Það eru einkum 3–4 skrifstofur, sem mjer finst, að vel gætu verið á efstu hæð Landsbankahússins, sem sje veðurfræðisskrifstofan og skrifstofur vegamálastjóra og vitamálastjóra og skrifstofa húsameistara ríkisins. Á öllum þessum skrifstofum er mikið unnið að teikningum, og þar hentar því vel ofanljós. Svo er eitt atriði, sem jeg vil ekki gera lítið úr í þessu sambandi, og það er, hversu mikið hagræði það er notendum að hafa skrifstofur þessar allar saman móts við að þær sjeu sín á hvorum stað úti um bæinn, einnig gæti það orðið mikill vinnusparnaður, því að menn á þessum skrifstofum gætu hjálpað hverjir öðrum að ýmsum störfum, auk þess sem það veitti almenningi mikil þægindi.
Öllum mun það kunnugt, að væri stjórnarráðshúsið stærra, væru þessar skrifstofur þar, og það hefir einmitt altaf verið til þess ætlast, að Landsbankahúsið yrði nokkurskonar viðbót við stjórnarráðshúsið, og því sjálfsagt að flytja skrifstofur þessar þangað.
Þá vil jeg loks minnast á tvær byggingar í þessu sambandi. Önnur er hús í Bröttugötu, sem landið tók upp í skuld, en sökum húsaleigulaganna mun ekki auðvelt að losna við leigjendur þess í svip, en annars gæti verið mikill vinningur fyrir landið að hafa í því einhverjar skrifstofur, t. d. væri það hentugt fyrir varðstöð lögreglustjóra. Jeg vildi beina þeirri spurningu til hæstv. stjórnar, hvort hún sæi ekki möguleika til þess að spara fje með því að taka húsið í sjálfsábúð.
Þá vil jeg víkja að pósthúsinu, sem er með bestu byggingum landsins í bænum. Þar hefir ríkisfjehirðir haft skrifstofu, en nú er hann að flytja, og verður þar því laust húsrúm fyrir litla skrifstofu. Á efstu hæð hússins eru herbergi með stórum gluggum móti suðri, og því sólrík, og mundi því hentugt fyrir skrifstofur. Þetta húsrúm hefir hingað til verið ónotað, nema hvað póstkoffort hafa verið geymd þar, en til þess þarf eigi fínt húsrúm með miðstöð. Mjer finst því, að rjett væri að athuga, hvort ekki mætti breyta efstu hæð pósthússins, svo að nota mætti hana og skrifstofu ríkisfjehirðis, sem nú verður laus, fyrir opinberar skrifstofur. Jeg býst nú ekki við að þurfa að skýra þetta nánar. Aðalatriðið er, að samfærslan hefir enn ekki verið gerð, og möguleikarnir ekki notaðir, sem nota hefði mátt, og mjer finst það veigalítil ástæða, þótt menn haldi því fram, að samfærslan bíði eftir Landsbankahúsinu.