05.05.1924
Sameinað þing: 5. fundur, 36. löggjafarþing.
Sjá dálk 411 í D-deild Alþingistíðinda. (3231)
104. mál, fækkun ráðherra
Sigurður Eggerz:
Í landsreikningnum stendur, að við áramót 1922 hafi verið í sjóði 2 milj. kr., en að frádregnum skuldum nokkrum útistandandi, kr. 1.207.000. Jeg leit aðeins á fyrri töluna fyrst og nefndi hana því aðeins eina. En annars stendur það fast, að peningar voru í sjóði í marsmánuði 1922 kr. 35 þúsund, en í marsmánuði skilaði hæstv. atvrh. (MG) ríkissjóðnum af sjer í hendur Magnúsar Jónssonar, en ekki um áramót. Sjóðurinn við áramót kemur fram við það, að tekið er tillit til lánsupphæða o. fl., sem fært er tekjumegin, og sýnir því í raun og veru ekki útkomu áramóta. Annars talaði jeg aðallega um það, hve miklum peningum Magnús Jónsson fjrh. tók við af Magnúsi Guðmundssyni fjrh., en það voru sem sagt 35 þúsundir. Og auk þess þurfti þá að yfirfæra ýmsar upphæðir, sem ekki voru peningar til fyrir. En þessi samanburður er gerður vegna þess, að núverandi hæstv. stjórn hefir talað svo mikið um það, hve litlu fje hún tók við af fyrv. fjrh. (KlJ).
Það hefir verið kastað steinum að fyrv. fjrh. (MG) fyrir fjármálastjórn hans, úr ýmsum áttum, en satt að segja hefi jeg lítið tekið þátt í því steinkasti. Og þó er mjer ljóst, að þegar núverandi hæstv. atvrh. (MG) tók við fjármálaráðherraembættinu af mjer 1920, þá tók hann við ríkissjóðnum í mjög góðu lagi. Auk þess fjár, sem í sjóðnum var, sem jeg nú man ekki hvað mikið var, þá tók hann við innlenda láninu, sem nam 3 milj kr. (MG: það var ekki komið.) Jeg var búinn að undirskrifa skuldabrjefin fyrir láninu og búinn að ganga frá því að öllu leyti. Þar að auki var 6 milj. kr. innieign í landsversluninni. Þessvegna varð fyrv. fjrh. (MG) svo lítið var við hallana í sinni fjármálaráðherratíð, því að hann greip bæði til þriggja miljóna lánsins og dró inn fje úr landsversluninni, þegar honum varð fjárvant. Þar við bættist og enska lánið. Af því fjekk hann um 1½ milj. kr. í þarfir ríkissjóðs. Þessvegna gat hæstv. núverandi atvrh. (MG) sofið svo vært á tekjuhöllunum í sinni fjármálaráðherratíð. Hann greip altaf til lánanna.
Þegar Klemens Jónsson tekur við, er búið að eyða öllu þessu fje, búið að draga inn mestalt fje, sem inni var hjá landsverslun, og þá reynir fyrst á þolrif ríkissjóðs, því þá er ekki annað, eða svo að segja ekki annað að halda sjer til en árstekjurnar, sem reyndust ónógar. Hin knýjandi nauðsyn sýnir þá, að snúa verður við á tekjuhallabrautinni. Og það var þá gert.
Reynt var að draga strax úr jafnvel nauðsynlegum framkvæmdum, skattafrumv., er vænta mátti að gæfi mikinn tekjuauka, lagt fyrir þingið. Fjárlagafrumvarp lagt fyrir þingið, sem var mótað af hinni mestu sparsemi. Þetta eru alt ráðstafanir fyrv. stjórnar, sem sýna, að hún lagði alla áherslu á að breytt væri um landsbúskapinn til batnaðar. Hinir digru sjóðir, sem Magnúsi Guðmundssyni, þá fjrh., voru afhentir, voru þurausnir. Nýja sparnaðarleiðin, sem fyrv. stjórn hafði snúið inn á, var einasta færa leiðin, eins og þingið hefir líka fallist á.
Mjer hefir fundist rjett að benda á þetta nú, að gefnu tilefni.