18.03.1925
Neðri deild: 36. fundur, 37. löggjafarþing.
Sjá dálk 2525 í B-deild Alþingistíðinda. (1625)
74. mál, slysatryggingar
Frsm. (Jón Baldvinsson):
Það er nú eiginlega ekki margt, sem komið hefir fram í þessum umr. Hjá allflestum hafa athugasemdirnar hnigið í sömu átt og hjá hæstv. atvrh. (MG).
Það, sem menn aðallega óttast, er framkvæmd laganna, verkefnin svo mörg og smá og oft um íhlaupavinnu að ræða, sem erfitt muni að láta falla undir lögin. Jeg held nú, að menn hugsi sjer þetta langtum erfiðara en það í raun og veru kemur til með að verða. Það verða vitanlega settar nánari reglur um alt þetta af stjórninni, og svo getur hver atvinnurekandi fengið prentuð eyðublöð, er verkstjórar síðan fylla út. Þetta er svo einfalt mál, að um það ætti ekki að þurfa að deila.
Hæstv. atvrh. spurði, hvort þeir menn, sem vinna að byggingum til sveita, falli undir ákvæði laganna. Jeg tel mjög eðlilegt, að öll slík vinna, sem nokkru nemur, falli undir þau. En þó að maður fleygi hnaus í vegg eða leggi stein í garð, held jeg að ekki verði farið að gera veður út af því. En öll meiriháttar byggingarvinna til sveita skilst mjer, að falli undir lögin.
Þá er verið að flokka vinnuna niður, eftir því sem menn telja hana hættulega, og sagt, að t. d. vegavinna, fiskbreiðsla o. fl. sje áhættulaus, og því óþarfi að tryggja slíka menn fyrir slysum. En benda mætti þó á, að þeir, sem einhverja þessa vinnu stunda, verða oft fyrir ýmiskonar meiðslum og títt að sumir verði handlama dögum, vikum og jafnvel mánuðum saman, og tapi þar með af kaupi sínu þann tíma. Þess vegna er rjett, að þessir menn sjeu trygðir, og ákvæðið í frv. um dagpeninga þeim til handa þann tíma, sem þeir eru ekki vinnufærir, kemur þá einmitt að gagni. Þó dagpeningarnir sjeu ekki háir, gætu þeir þó orðið þeim til mikillar hjálpar, er ganga þyrftu handlama eða óvinnufærir lengri eða skemri tíma.
Hæstv. atvrh. vildi draga það út úr nál., að nefndin muni ekki hafa athugað frv. nógu vel; en jeg get fullvissað hann um, að nefndin hefir sjerstaklega lesið þetta frv. vandlega og íhugað efni þess orð fyrir orð; en vitanlega byggir nefndin aðallega á rannsókn þeirrar nefndar, er skipuð var til þessa starfs og samið hefir frv., svo engan þarf að furða, þó að stórfeldar breytingar hafi ekki komið fram hjá okkur.
Það hlýtur hinsvegar að teljast sjálfsagt, þegar um stóran lagabálk er að ræða og jafnmörg nýmæli, að þm. geri sínar athugasemdir. Þess vegna er jeg þeim hv. þdm. þakklátur, er krufið hafa frv. til mergjar. Undirtektir þeirra hafa verið góðar, enda tel jeg víst, að athuganir þeirra verði teknar til yfirvegunar fyrir 3. umr.
Hæstv. atvrh. spurðist fyrir um, hvort skrifstofukostnaður við slysatryggingu sjómanna hefði verið greiddur af sjálfum sjóðnum eða af ríkissjóðstillaginu. Jeg held jeg megi fullyrða, að innheimtulaunin (um 5200 kr.) hafi verið greidd af sjóðnum, og svo mun hafa verið um annan skrifstofukostnað.
Viðvíkjandi því, sem hv. þm. Borgf. (PO) var að spyrja um í sambandi við 2. lið a, þ. e. um fermingu og affermingu skipa, þá get jeg eiginlega vísað til þess, sem jeg hefi svarað hæstv. atvrh. Það er ætlast til, að allir þeir menn, sem starfa að út- eða uppskipun, hvort sem er lengri eða skemri tíma, skuli vera trygðir. Því er haldið fram hvað þessum mönnum viðvíkur, að erfitt sje að gefa nákvæmar skýrslur, það sje ofætlun hverjum atvinnurekanda að vita um allar sem hjá honum vinna, t. d. dag eða stund úr degi, þegar um ígripavinnu er að ræða. En þetta er ofureinfalt. Slysatryggingin sendir hverjum atvinnurekanda eyðublöð, og það er engum verkstjóra ofætlun að fylla þau út samkvæmt vinnuskrá þeirri, er hann hlýtur að færa. Og yrði gjaldið t. d. miðað við stundafjölda hvers manns, þá er það fljótur og auðveldur reikningur. Þess vegna er sjálfsagt, þó um ígripavinnu sje að ræða dag og dag, að mennirnir sjeu trygðir.
Þá taldi sami hv. þm. og fleiri tormerki á því að láta trygginguna ná til fiskbreiðslu eða ígripavinnu barna og aldraðs fólks. Um það er sama að segja, að þar verður líka farið eftir vinnuskránni og tryggingargjaldið reiknað eins og jeg hefi áður bent á, eða eftir því, sem fyrirskipað verður. Annars má vel vera, að draga mætti eitthvað úr þessu í framkvæmdinni, en ekki sje jeg ástæðu til að gera mikið af því. Og þó að áhættan sje lítil við slíka vinnu, þá getur þó, eins og jeg tók fram áðan, altaf komið fyrir, að menn meiðist eitthvað og verði handlama, og kemur þeim þá vel að eiga von á bótum eða dagpeningum.
Þá vil jeg benda hv. þm. Borgf. og fleirum á það, að samkv. niðurlagi 1. gr. á allur ágreiningur, sem upp kann að koma, að leggjast undir úrskurð Slysatryggingarinnar, en áfrýja má þeim úrskurði til dómstólanna. Og vil jeg þá í þessu sambandi benda á, að þó að einhver atvinnurekandi vanræki að tryggja þá menn, er hjá honum vinna, þá er rjettur þeirra til trygginganna ekki fyrir borð borinn, því atvinnurekandi, sem sýnir slíka vanrækslu, greiðir tvöföld iðgjöld til Slysatryggingarinnar samkv. 11. gr., og sæti sektum að auki. Hjer er því talsvert mikið í húfi hjá atvinnurekendum, og er ósennilegt, að þeir vanræki þessar skyldur vísvitandi.
Þá kom það ljóst fram í ræðum þeirra hv. þm. Borgf. og hv. þm. N.-Ísf., að þeir vilja báðir, að slysatryggingarsjóði sjómanna sje haldið út af fyrir sig. Jeg get nú ekki sjeð eða sannfærst um, að þetta atriði þurfi að vera nokkurt kappsmál. Sjómenn verða aldrei látnir greiða hærri iðgjöld en sem svarar til þess tryggingarfjár, er þeir eiga síðar að fá. Það er engin hætta á, að þeir verði látnir greiða fyrir aðra flokka, því fari svo, að einhver flokkur greiði hærri iðgjöld en honum ber samkvæmt lögunum, þá leiðrjettir Slysatryggingin það samstundis og hún verður þess vör.
Hv. þm. N.-Ísf. vildi leggja mikið upp úr því, að sjómenn hefðu sjálfir stofnað og safnað í þennan sjóð og að hann mundi nú allmyndarlegur orðinn. Hann mun nú um 100 þús. krónur og þolir eflaust ekki marga skelli, þegar búið er að greiða úr honum til allra þeirra, er nú hafa um sárt að binda eftir mannskaðann mikla. Hjer er því ekki um neinn digran sjóð að ræða og ekki eftir miklu að sjá fyrir sjómenn, þó að hann renni inn í Slysatrygginguna.
Þá mintist hv. þm. Borgf. á það nýmæli, að atvinnurekendum væri gert að skyldu að greiða iðgjaldið. Að vísu skildist mjer, að hann liti ekki á það sem neitt mikið atriði; og það er satt, það er ekki peningaspursmál, en það er fjarskalega sanngjarnt, að þeir geri þetta. Það fer einmitt vel á, að atvinnurekendur greiði gjaldið, og engin hætta á að neinar deilur rísi milli þeirra og verkamanna út af því. Hjer verður heldur ekki um þá upphæð að ræða, er valdið geti nokkurri misklíð á meðan alt annað er reiknað samkvæmt háum tölum dýrtíðarinnar. Hvort iðgjöldin velta á 1 eða 2 aurum um klukkutímann til eða frá, verður aldrei að deilumáli milli vinnulýðs og atvinnurekenda.
Háttv. þm. Mýra. (PÞ) tekur brtt. sína aftur til 3. umræðu, í þeirri von, að hann geti breytt henni svo, að allshn. geti fallist á hana. Jeg get vel hugsað mjer, að honum takist það, þó jeg hinsvegar játi, að jeg hefi ekki enn athugað hana svo, að jeg geti beinlínis sagt, hvernig hún eigi að vera, svo hún útiloki alt misrjetti.
Þá spurði hv. þm. Mýra., hvort skifta mætti tryggingu, eða hvort greiða ætti full iðgjöld fyrir mann, sem ynni aðeins stuttan tíma. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir, að stysti tryggingartími sje 1 vika. Það má vera, að finna mætti styttri tíma, en það sýnist þó varla geta verið minna, enda eru iðgjöld sjómanna miðuð við eina viku.
Hv. þm. N.-Ísf. var að átelja, að trygging sjómanna einskorðaðist við það, að maðurinn stundaði fiskiveiðar í mánuð. Sennilega hefir hv. þm. skotist yfir 16. gr., og skal jeg, með leyfi hæstv. forseta, lesa hana upp:
„Þeir, sem stunda fiskiveiðar á róðrarbátum, en eru ekki tryggingarskyldir samkvæmt lögunum, hafa rjett til þess að tryggja sig í Slysatryggingunni á sama hátt sem tryggingarskyldir sjómenn, gegn hálfu iðgjaldi fyrir hverja viku, og greiðist þá hinn helmingurinn úr ríkissjóði“.
Með þessu er aths. þm. svarað, en hinu vil jeg bæta við, að jeg held, að það sje rjett að brýna fyrir mönnum að nota sjer þennan rjett, það er að segja þeim mönnum öllum, sem ekki falla undir skyldutryggingarákvæði laganna.
Þá lagði sami hv. þm. mikla áherslu á, að fósturforeldrar nytu dánarbóta. Jeg sje ekki betur en að það sje trygt með ákvæðum 3. og 5. gr. Það er beinlínis tekið fram í 5. gr., tölulið 3, að rjett til dánarbótanna hafi „ennfremur fósturforeldrar, ef þeir voru á hans framfæri, eða hann verið til heimilis hjá þeim, þegar slysið varð“. Þetta álít jeg, að sje nægilega skýrt orðað og geti ekki orkað tvímælis, að fósturforeldrar undir þess- um kringumstæðum hafi rjett til dánarbótanna.
Jeg gæti vel tekið undir það, að sjómenn, sem eru upp á hlut og taka þátt í útgerðinni, ættu að greiða sjálfir iðgjöld sín, ef það þætti skifta nokkru máli. Jeg tel sjálfsagt, að allir þeir menn, er vinna einhvern tíma haustsins að slátrun, sjeu trygðir. Hjer í Reykjavík stendur slátrun yfir mikinn hluta haustsins og fjöldi manna hefir atvinnu við hana. Þess vegna er sjálfsagt, að þeir komist undir tryggingarákvæði laganna. Annars er vitanlegt, að ýmislegt hlýtur að vekjast upp, þegar farið verður að ræða málið, og er ekki nema sjálfsagt, að nefndin taki allar þær athugasemdir og breytingar til greina, sem eru á nokkrum rökum bygðar.
Þá spurði hv. þm. Ísaf. (SigurjJ) um það, hvort tryggingarskyldan næði til þeirra sjómanna, sem væru óskráðir í skiprúm. Jeg tel sjálfsagt, að svo sje, enda má heimfæra það undir ákvæði 7. og 8. gr., og verður þá útgerðarstjórinn eða eigandinn að ábyrgjast iðgjaldið.
Sami þm. var að finna að því, að of margt væri tekið í þennan lagabálk; en þar er jeg á gagnstæðri skoðun. Jeg er sannfærður um, að ennþá muni of fátt tekið og á næstu árum verði fremur við bætt en dregið úr. Jeg er sannfærður um, eins og áhugi manna er vakandi fyrir nytsemi slysatrygginga, að það koma fleiri og fleiri flokkar með ári hverju, sem vegna áhættu við vinnu sína eða iðn telja sig geta fallið undir tryggingarákvæði laganna.
Hinsvegar má búast við, að þegar slysatryggingarnar verða komnar í lög, þá segi ýmsir sem svo: „Það þarf ekki að tryggja mig. Það kemur aldrei neitt fyrir, sem þarf að tryggja mig fyrir“. Það á ekki að vera vald til þess að sleppa þessum eða öðrum, því að oft getur verið nauðsyn að tryggja menn gagnvart sjálfum sjer.
Háttv. þm. Ísaf. (SigurjJ) kom með dæmi um, ef farþegi væri fluttur frá skipi á báti í land, þá heyrði það undir slysatryggingarnar, því að það væri uppskipun. En jeg hefi aldrei heyrt talað um uppskipun á fólki og veit ekki, að hún eigi sjer stað. Getur því slík ástæða sem þessi ekki talist rök á móti frumvarpinu.
Er svo ekki fleira, sem fram hefir komið gegn frumvarpinu ennþá, sem þörf er að svara. Væntir allshn. þess, að frv. gangi svo greiðlega áfram, að það geti orðið að lögum á þessu þingi, því að það hefir sýnt sig, að með hverju árinu, sem líður, verður þörfin meiri og brýnni fyrir slík tryggingarfjelög. Það skal þó játað, að oft hefir verið bætt fyrir slys, bæði af því opinbera og einstaklingum, en rjettur er vitanlega enginn til slíkra bóta. Og í mörgum tilfellum hafa engar bætur fengist, þó slys hafi orðið.