10.04.1926
Neðri deild: 50. fundur, 38. löggjafarþing.
Sjá dálk 472 í B-deild Alþingistíðinda. (122)
1. mál, fjárlög 1927
Sigurjón Jónsson:
Það er ein lítil brtt., sem jeg er fyrsti flm. að á þskj. 297, næstsíðasta brtt., um lánsheimild úr viðlagasjóði til sóknarprestsins á Ísafirði. Það erindi, sem þessi tilmæli byggjast á, lá fyrir fjvn., án þess þó að hún sæi sjer fært að gera það að sinni tillögu, enda eru tilmælin frá prestinum dálítið önnur en jeg fer hjer fram á við hv. deild. Það er nú svo hjá okkur, að kjör kaupstaðarpresta hafa verið mjög erfið síðustu árin, frá því að dýrtíðin óx á stríðstímunum, en tekjur þeirra hafa ekki verið svo miklar, að þeir hafi getað lifað sæmilega á þeim í kaupstöðunum, sjerstaklega þeir, sem ekki áttu hús fyrir og urðu að búa við dýra húsaleigu. Þannig hefir þetta verið á Ísafirði. Þangað kom ungur prestur eignalaus, og hefir hann flest þau ár, síðan hann kom þangað, sem mun hafa verið um 1919, orðið að búa þar við dýra húsaleigu, 2000 eða 1800 krónur á ári. Laun hans eru nú komin upp í 2400 krónur fyrir utan dýrtíðaruppbót, og sjá það allir, að þó að hann hafi nú um 4000 króna laun, þá muni honum veitast erfitt að lifa af þeim. Á síðastliðnu ári stóð honum til boða að kaupa húseign, — en jeg held, að best sje að jeg, með leyfi hæstv. forseta, lesi upp fyrir hv. þd. það, sem presturinn skrifar stjórnarráðinn um það:
„Með því nú að mjer stóð til boða á síðastliðnu sumri eign, sem að dómi allra, er til þekkja, er tilvalin sem prestssetur, rjeðist jeg í að festa kaup á henni, þar eð jeg einnig leit svo á, að hjer væri um tækifæriskaup að ræða og jeg þá hafði ekki „í annað hús að venda“ . . . . — Hann átti þá að flytja sig úr því húsi, sem hann bjó í. — „.. Eftir að jeg nú hefi látið lagfæra og gera við það, er þurfti, á nefndri eign, kostar hún mig kr. 25000.
Án þess að mjer komi einhver hjálp, sje jeg mjer með engu móti fært að halda eign þessari og búa á henni í framtíð. Föst laun mín sem prests nema nú kr. 2400.00, og get jeg ekki gert ráð fyrir, að jeg komist af með minna en kr. 2500.00 á ári hverju í rentur og afborganir af eigninni og svo viðhald.“
Í þessu brjefi fer hann svo fram á það að fá lán úr ríkissjóði með 4½% vöxtum. Þetta brjef hefir verið hjá biskupi og hann gefur þessu erindi sín bestu meðmæli. Jeg held, að það sje rjett að jeg sömuleiðis, með leyfi hæstv. forseta, lesi upp nokkrar línur úr þessu brjefi. Biskupinn talar fyrst um það óhappaspor, sem stigið var þegar prestssetrið á Ísafirði var selt, svo að presturinn þar, hafi orðið að búa í leiguhúsum síðan. Svo segir hann síðar í brjefinu:
„Með hliðsjón af því, að með þessu kynni að vera stigið fyrsta sporið til þess, að Ísafjarðarprestakall fyr eða síðar fái sjerstaka prestssetursíbúð, verð jeg að telja það mjög æskilegt, að prestinum yrði á þá leið, sem hann fer fram á, hjálpað til þess að halda í hús þetta, sem hefir þann kost, sem ekki er þýðingarminstur, að honum fylgir túnblettur og bæði hlaða og fjós, hvorttveggja úr steinsteypu.
Leyfi jeg mjer því virðingarfylst að mæla eindregið með þessari lánbeiðni sjera Sigurgeirs.“
Það er óhætt að segja það, að sá biskup, sem við höfum nú, hugsar vel um fjárhaginn yfirleitt, og þegar hann gefur þessari málaleitun jafneindregin meðmæli og hann hjer gerir, þá má treysta því, að það sje full sanngirni í því, sem þar er farið fram á. Jeg hefi gert ráð fyrir í þessari till. minni, að ríkissjóður fái veð í þessari húseign og jafnframt kauprjett, ef svo sýndist. Nú mætti kannske segja, að þetta veð nægði ekki fyrir þessu láni, en jeg hefi þá líka gert ráð fyrir, að af þessu láni yrðu borgaðar 1000 krónur á ári, svo að líklegt er, að þessi trygging geti orðið sæmileg, þó að lánið yrði veitt.
Jeg sje svo ekki ástæðu til að fara fleiri orðum um þetta við hv. þdm., en jeg er þess fullviss, að það er full þörf og sanngirni fyrir, að þessi lánsheimild sje veitt, og því miður er ekki búið að veita lánið, þó að heimildin fáist, því að það verður líklega lítið í viðlagasjóði til að veita þau lán, sem farið er fram á, en skyldi svo verða, að fyrir hendi yrðu peningar, þá er jeg sannfærður um, að þeim peningum er vel ráðstafað, sem til þessarar lánbeiðni fara.
Svo vil jeg örlítið minnast á brtt. XXXIV, frá hv. fjvn., 4. lið. Jeg hafði líka ætlað mjer að minnast svolítið á 3. liðinn, um leikfimiskensluna í Þingeyjarsýslu, en af því að aðrir hafa gert það, get jeg látið mjer það nægja. En jeg vil segja það, þó að jeg sje ekki á móti því að veita fje til skólahúss á Núpi, að jeg verð að taka það fram, og þess verða hv. þdm. að minnast, að svo framarlega sem þessi styrkur er veittur, sem jeg ekki skal hafa á móti, og sem jeg líklega greiði atkvæði með, þá eru fleiri sanngjarnar kröfur, sem aðrir unglingaskólar hafa á sama sviði, og vil jeg t. d. benda á, að á Ísafirði er unglingaskóli, sem starfað hefir nú í 20 ár, og án þess að jeg vilji á nokkurn hátt lasta Núpsskólann, þá stendur hinn honum nokkuð framar. Það er tvískiftur skóli með ágætum kennurum, og svara þeir bekkir mjög svo til neðstu bekkjanna í gagnfræðaskólum okkar, og þegar þessi styrkur er veittur skólanum á Núpi, þá getur ríkissjóður ekki sloppið við að veita slíkan styrk öðrum skólum, sem líkt stendur á fyrir.