05.03.1927
Efri deild: 20. fundur, 39. löggjafarþing.
Sjá dálk 122 í B-deild Alþingistíðinda. (165)
4. mál, iðnaðarnám
Frsm. (Jóhann Jósefsson):
Allshn. hefir ekki fundist knýjandi ástæða til þess að breyta frv. í það horf, sem brtt. háttv. 5. landsk. (JBald) miða að. Að því er snertir fyrri brtt., þá hefir það verið tekið fram áður, að þessi 60 tíma vinna á viku er það mesta, sem má láta iðnnema leysa af hendi. Það er hámark, sem ekki má fara fram úr, en það verður eftir samkomulagi milli lærimeistara og nemenda, hvort það verður haft styttra. Nú er þess að gæta, að sama grein fyrirbýður að fá iðnnema, sem ekki er búinn að vera full tvö ár, nokkra vinnu eftir kl. 6 að kvöldi. Nú má ekki taka yngri menn en 15 ára til námsins, en jeg hefi það fyrir satt, að nemendurnir sjeu venjulega teknir á aldrinum 16–18 ára. Þó miðað sje nú samt við 15 ár, þá má eftir frv. ekki leyfa manni, sem ekki er fullra 17 ára, nokkra vinnu eftir kl. 6 að kvöldi. Svo að í raun og veru sýnist ekki mikil hætta á, að lítt þroskuðum unglingum verði misboðið af húsbændum sínum, þó að þessi grein standi óbreytt í lögunum. Hv. 5. landsk. (JBald) vill, að hámarkið sje 48 stundir á viku, og gat þess ennfremur, að af þeim stundafjölda gengi einhver tími til náms; gangi maður út frá, að 6 stundir fari til teiknináms og fleira á viku, þá eru það aðeins 42 stundir, sem iðnnemi vinnur reglulega vinnu, og þykir nefndinni það fyrir sitt leyti alt of þröngt. Nefndin heldur fast við, að 60 stunda hámarkið sje alls ekki of hátt, þegar þess er gætt, að af þeim stundafjölda er iðnnema ætlaður tími til teikninga og frekara náms; það er því ástæðulaust að ætla, að nemendum verði ofgert með þessu.
Það er að vísu rjett, að frv. þetta er að því leyti breyting frá eldri lögum og ákvæðum um iðnaðarnám, að rýmkaður er rjettur nemenda frá því sem var, og má segja um flestar þær breytingar, að þær sjeu nemendunum í hag.
En það er líka nauðsynlegt nemendunum að vinna nægilegan tíma, svo að þeim sækist námið og verði leiknir í iðn sinni. Á hinn bóginn getur verið varhugavert að setja lærimeisturum mjög stólinn fyrir dyrnar og ákveða svo að segja með lögum, hve mikinn hagnað hann megi hafa af vinnu nemenda sinna.
Mjer finst hv. 5. landsk. (JBald) líta of einhliða á þetta mál og aðeins frá sjónarmiði nemandans. En það verður að skoðast frá báðum hliðum. Og það hefir nefndin gert. Hún lítur svo á, að 60 stunda hámarkið sje nauðsynlegt, en hins vegar geti það verið samningsatriði milli iðnnema og lærimeistara, hvað stundafjöldinn lækki úr því. Jeg fyrir mitt leyti ber ekki það vantraust til þeirra manna, sem á annað borð taka að sjer unglinga til þess að kenna þeim og manna þá, að þeir sækist eftir því sjerstaklega að þrælka nemendurna eða ofbjóða þeim með of langri vinnu á einn eða annan hátt.
Jeg held, að sama röksemd geti átt við síðari brtt. á þskj. 109, um sumarleyfið, að það geti verið samningsatriði milli lærimeistarans og nemenda. Frv. gerir einmitt ráð fyrir því, að iðnnemi fái eitthvert sumarleyfi, og það getur þá varla verið minna en vika, enda mun það almenn venja. Þess vegna sýnist óþarft að hafa ákvæði um það í lögum, hvað sumarleyfið skuli vera langt. Það virðist nóg, að um þetta efni eru óskrifuð lög, sem gilt hafa fram að þessu. Að minsta kosti er því svo varið um þá, sem verslun reka og ungt fólk hafa í þjónustu sinni, að milli þeirra eru það óskrifuð lög að kalla má, að unga fólkið fái frí til þess að hressa sig með sumardvöl í sveit nokkra daga. Og jeg efast alls ekki um, að á meðan leyfi þetta er hæfilega langt og vel notað, þá muni það veitt af fúsum vilja og eftirtölulaust.
En jeg hefi hins vegar þekt einstök dæmi þess, að ýmsir, sem þetta svokallaða sumarleyfi eiga að fá, hafi óskað eftir því á öðrum tíma, t. d. að vetrinum. Til þess geta legið ýmsar ástæður, að menn kjósa „fríið“ á öðrum tímum en venjulegast er að gefa það. Mjer virðist því, að þetta megi vera laust hjer eftir sem hingað til og sje samningsatriði milli aðilja, og jeg get ekki betur sjeð en að sama geti gilt, hvort sem hjer eiga hlut að máli iðnnemar eða verslunarþjónar.
Að mega ekki draga kaup af nemanda fyrir þann tíma, sem hann er í sumarleyfi, virðist mjer algerlega óþarft ákvæði. Jeg veit ekki til, að það hafi nokkursstaðar tíðkast, að minsta kosti ekki þar, sem jeg þekki til, og geri heldur ekki ráð fyrir, að svo verði, þó að ekkert stæði um það í lögum. Jeg býst ekki við því, að hjer eftir frekar en hingað til verði það venja að draga kaup af mönnum vegna sumarleyfis á meðan kröfum þessa fólks er stilt í hóf og það heldur sjer í þessu efni innan skynsamlegra takmarka.
Annars sje jeg ekki ástæðu til að fjölyrða um þetta frekar. Jeg hefi skýrt frá ástæðum allshn. fyrir því, að hún getur ekki fallist á brtt. á þskj. 109.