07.05.1927
Neðri deild: 69. fundur, 39. löggjafarþing.
Sjá dálk 2389 í B-deild Alþingistíðinda. (1815)
19. mál, varðskip ríkisins
Hákon Kristófersson:
* Jeg vil byrja á því að neita þeim ummælum háttv. 4. þm. Reykv., að þetta sje flokksmál. Mjer er ekki kunnugt, að svo sje. Jeg get tekið undir með hæstv. atvrh., að það er undarlegt, að málið virðist svo komið, sem það sje samsteypa tveggja flokka, og er því ekki eins gott að átta sig á því sem skyldi. Það er alkunna, að stjórnin hefir ráðið menn á strandvarnarskipin með einhverjum kauptaxta. En þegar maður virðir fyrir sjer þetta frv. og þann kauptaxta, sem í því er tilgreindur, þá verður ekki gengið fram hjá því, hvort svo sje, að þeir hugsi sjer samanburð á þessum kauptaxta og þeim, sem er hjá Eimskipafjelagi Íslands. Maður sjer undir eins, að þetta er svo fjarri lagi, að enginn samanburður getur hjer átt sjer stað.
Á þessi skip verður að velja trúverðuga menn, sem fullkomlega má treysta, eins og á önnur skip ríkissjóðs. Maður hlýtur að nema staðar við þá hugsun, hvernig stendur á þessum mikla mismun á væntanlegum launakjörum. Jeg hefði talið mjög æskilegt, að eitthvað svipað hefði verið gert við menn á þessum skipum og á öðrum skipum ríkissjóðs. Hjer er mikill mismunur. Frá mínum bæjardyrum sjeð, þá getur ekki komið til mála aukaþóknun fyrir helgidagavinnu. Því verður að slá föstu, að á þessum skipum sjeu jafntrúverðugir menn og á verslunarskipunum.
Hv. 4. þm. Reykv. benti á þennan mikla mismun, og þarf jeg því ekki að taka það fram, en hann er mjög áberandi. Jeg hefi ekki fyr en rjett nú á þessari stundu kynt mjer nauðsynleg gögn þessa máls, en engu að síður sje jeg, hver munurinn er. Þetta má ekki skilja svo, að jeg fallist ekki á launagreiðsluna, en þegar litið er á þá frá hinni hliðinni og borið saman við launagreiðslu á öðrum skipum, þá fæ jeg ekki sjeð, við hvað þessi mikli munur hefir að styðjast.
Eins og hæstv. atvrh. benti á, má setja það í samband við það, að eftirspurn eftir þessu starfi verði mikil, en það er líka mikil eftirspurn eftir sambærilegum starfa á hinum skipunum. Frá minni sjónarhæð verður ekki sjeð, að þetta geti haft áhrif á kaupgreiðsluna. Þá er jeg sammála hv. 4. þm. Reykv. um það, að í frv. felst miklu minna öryggi fyrir sjómenn á þessum skipum.
Jeg get með engu móti kallað þá starfsmenn ríkisins, þar sem þeir hafa ekki fastar stöður, en ganga í landi um lengri tíma. En yfirmennirnir verða að sjálfsögðu fastir starfsmenn ríkisins.
Er jeg athuga brtt. III við 4. gr., frá hv. 1. minni hl. allshn., þá fæ jeg ekki betur sjeð en að í henni sje dálítið ósamræmi, eða jafnvel hugsunarvilla. Þar stendur í enda fyrstu málsgreinar: „Mönnum þessum getur skipherra hvenær sem er vikið frá sýslan, um stundarsakir eða fyrir fult og alt, en skýra skal þá tafarlaust ráðuneytinu frá málavöxtum“.
Hjer er ekki annað en skýra ráðuneytinu frá málavöxtum, en ráðherra haggar þar engu. En í síðari málsgrein segir svo:
„Nú álítur skipherra, sem staddur er á varðskipi utan Reykjavíkur, nauðsynlegt, að einhverjum þeirra starfsmanna, sem taldir eru í 3. gr., sje mikið frá sýslan, og má hann þá víkja sýslunarmanninum frá um stundarsakir, en skýra skal hann ráðuneytinu þegar í stað frá því, og leggur ráðherra úrskurð á málið“.
Í þessari málsgrein á ráðh. að leggja úrskurð á málið, en í hinni fyrri á aðeins að skýra honum frá málavöxtum. Það má vera, að þetta sje misskilningur hjá mjer, en jeg fæ ekki skilið þetta á annan hátt. Annars finst mjer sjálfsagt, að ráðherra leggi úrskurð á málið, því að jeg treysti hverri stjórn til þess, að hún fallist ekki á burtvikningu, nema hún hafi við rök að styðjast. En jeg get ekki fallist á, að þessi ákvæði sjeu í höndum skipstjóra; við getum ekki altaf búist við að hafa slíka ágætismenn og þá, sem nú eru. Þetta gæti orðið hættulegt vopn í höndum sumra hverra, því að það þyrfti ekki annað en að þeim sinnaðist við undirmenn sína, þá gætu þeir sagt þeim að fara.
Hv. 4. þm. Reykv. benti á, að þessir sjómenn hefðu engan dómstól til þess að áfrýja málum til, ef með þyrfti. Þetta er rjett, en sá dómstóll, er þeir geta sætt sig við, er atvinnumálaráðuneytið. (HjV: Það er ekki dómstóll). Alveg rjett; en í þessu atriði væri það viðunandi dómstóll. Jeg býst ekki við, að nokkur stjórn mundi misbjóða svo stöðu sinni og virðingu, að hún viki mönnum frá stöðum sínum, nema um alvarlegt brot á skyldum væri að ræða.
Hæstv. atvrh. sagði, að engin ástæða væri til þess, að rjettur manna væri fyrir borð borinn. Jeg treysti hæstv. ráðh. svo vel, að jeg gæti verið ánægður með að hafa mál mitt undir hans úrskurði. En það er engin trygging fyrir því, að jafn samviskusamir menn og hann fari altaf með völdin hjer á landi. Það leiðir af sjálfu sjer, að menn á þessum skipum verða að vera undir yfirráðum stjórnarinnar, fremur en aðrir siglingamenn, því að þessi skip verður stjórnin oft að senda annara erinda en um beinar landhelgisvarnir.
Hv. 4. þm. Reykv. sagði, að vinnutími væri of langur. Hann er ekki hægt að takmarka, því að ef svo ætti að vera, mundi starfið fara í mola, eða jafnvel í handaskolum. En það er annað mál, að það eru knýjandi ástæður til þess, að þessir menn beri ekki minni laun frá borði en aðrir siglingamenn. Stjórnin hefir ekki lagt þetta eins til grundvallar og jeg hefði óskað. Það, sem jeg hefi út á frv. að setja, er, að kaupgreiðsla er fyrir neðan kaup þeirra, sem eru á öðrum skipum ríkissjóðs, svo fremi sem það kaup á að haldast óbreytt. Þá er rjettaröryggi þessara manna ekki eins vel umbúið og annara siglingamanna, þegar litið er til siglingalaganna, nema því aðeins, að altaf megi treysta stjórninni, en það býst jeg við, að verði ofan á. Segjum svo, að maður veikist á varðskipi fyrir austan land. Eftir frv. hefir hann enga von um að fá uppihaldskostnað, en eftir siglingalögunum hefir hann fullkominn rjett til hans. Hæstv. atvrh. sagði, að ekkert þyrfti að óttast hvað þetta snerti, og meðan hann fer með völdin, er engin hætta á því.
Þá segir, að byrjunarlaun skipstjóra skuli vera 6000 kr., en hækki upp í 6900 kr., en jafnframt, að núverandi laun skipstjóra skuli óhögguð.
Þá sje jeg enga ástæðu til, að skipstjórar þurfi að hafa hið svokallaða „reserve“-lautinantspróf, eða ekki urðu nein mistök á gæslunni meðan 1. stýrimaður á Óðni fór með Þór.
Hvernig sem á þetta mál er litið, þá er það auðsætt, að menn í þessum stöðum munu heldur fara til Eimskipafjelags Íslands, ef þeir eiga kost á því, vegna þess að þar er kaup hærra og líf þeirra og aðstandenda tryggara. En jeg tel mjög óheppilegt að þurfa að skifta oft um menn. Hæstv. ráðherra benti á, að vinna á þessum skipum væri ljettari en á verslunarskipunum, en jeg vil þá um leið geta þess, að eftirvinna á öðrum skipum er borguð aukalega, nema ef til vill yfirmönnunum. En það segir sig sjálft, að duglegir menn vilja heldur hafa erfiða vinnu og bera meira frá borði. Þá er oft ónæðissamt á þessum skipum. Þau verða oft að vera úti á sjó í verstu veðrum við Vestmannaeyjar, til aðstoðar mótorbátum þar, og verða mennirnir þá að hætta bæði lífi og limum.
Það hefði verið betur farið, að stjórnin hefði haft launin svo viðunanleg, að ekki þyrfti að koma til samninga við stjettarfjelög; þessi skip verða að vera fyrir utan það. Hitt gæti haft alvarlegar afleiðingar, ef á verkfalli eða samningum stæði, þegar landhelgisgæslunnar væri mest þörf.
Þá mega þessir menn ekki búast við sumarfríi. Meginþorri þjóðarinnar hefir ekki ástæður til þess að veita sjer viku eða hálfsmánaðar sumarfrí, enda mun mest bera á því hjá verslunar- og skrifstofufólki í Reykjavík. Það er ekki nema eðlilegt, því að þetta fólk þarf þess frekar með en sjómenn; fyrir þá er það ekki nauðsynlegt. Þeir koma oft á hafnir og fara í land. En þeir þurfa að fá sæmilegri laun.
Jeg verð að segja það, að svo framarlega sem það er tilætlunin, að frv. gangi fram með því fyrirkomulagi, sem á því er, þá sje jeg mjer ekki fært að fylgja því út úr deildinni, nema hæstv. ráðh. álíti, að meira samræmi í launagreiðslunni sje væntanlegt en nú er.
Eins og jeg benti til áðan, er það tilætlunin, að laun skipstjóra og fyrsta stýrimanns haldist samkvæmt samningi, miðað við þann tíma, sem liðinn er frá því að þeir rjeðust í þjónustu ríkisins. En mjer sýnist sjálfsagt, að hið sama gildi um launagreiðslur 2. stýrimanns og vjelstjóra. Rjettur þessara manna hlýtur að vera hinn sami. Jeg verð að ganga út frá því, að stjórnin geti ekki gengið inn á það í öðru atriðinu, sem hún getur ekki í hinu.
Eins og gefur að skilja, er jeg sammála hæstv. atvrh. um það, að þessi samslenging frv. sje mjög óheppileg, og jeg verð að lýsa því yfir, að jeg sje mjer ekki fært að greiða atkv. með brtt. 1. minni hl. á þskj. 503.
*Ræðuhandr. óyfirlesið.