18.05.1927
Neðri deild: 81. fundur, 39. löggjafarþing.
Sjá dálk 3622 í B-deild Alþingistíðinda. (2226)
2. mál, stjórnarskipunarlög
Forsrh. og fjrh. (Jón Þorláksson):
Jeg gekk nú ekki að því gruflandi, að hv. 1. þm. Reykv. (JakM) er og hefir altaf verið þessu frv. mótfallinn. Jeg ætla aðeins að andmæla honum með örfáum orðum. Það þýðir ekki fyrir hann að vitna í fjáraukalögin fyrir 1926 til samanburðar því, sem jeg sagði um útgjaldaaukandi löggjöf Alþingis. Það er alt annars eðlis. Upp í þau eru aðeins tekin óhjákvæmileg útgjöld, sem ekki voru sjeð fyrir, er fjárlögin voru samin. En það þarf hvorki að búast við því, að fjáraukalögin verði meiri nje minni, þó að fjárlög sjeu sett til tveggja ára í einu.
Hv. þm. (JakM) var að tala um það, að með þessari breytingu á stjórnarskránni væri verið að hrifsa valdið frá þinginu og fá það í hendur einstökum mönnum. En þetta er ekkert annað en hugarburður. Hann gleymir því, háttv. þm., að við lifum við þingræðisfyrirkomulag, og það er á valdi þingsins að velja þá menn í stjórn landsins, sem það getur treyst. Þar að auki er stjórninni skylt að kveðja saman þing, hvenær sem meiri hl. þm. óskar þess. Jeg held, að það sje trygt með þessari þingræðisvenju, að með þessari stjórnarskrárbreytingu sje í engu misboðið valdi þings eða þjóðar. Hv. 1. þm. Reykv. sagði, að það væri hálfri öld á eftir tímanum að hafa fjárlagaþing ekki nema annaðhvert ár. En þessu hefir nú verið þannig fyrir komið í okkar stjórnarskrá fram til ársins 1920, svo það þarf ekki einu sinni að fara einn áratug aftur í tímann til þess að finna fordæmið. Þá taldi sami hv. þm. það galla á 11. gr. frv., að þar væri framlengt kjörtímabil 3 landskjörinna þingmanna og með því væri kosningarrjetturinn tekinn af kjósendum landsins. Jeg held, að þessi mótbára sje uppfundin á síðasta augnabliki. Þetta ákvæði stóð í stjfrv. Þar var gert ráð fyrir, að umboð þessara manna yrði framlengt til ársins 1931. Ákvæði þetta er, að jeg hygg, meira formsatriði en efnisatriði. Jeg býst við því, að reglulegt Alþingi verði háð fyrri hl. ársins 1930, og svo ekkert þing 1931. Mundi þá ekkert þing verða haldið frá því að umboðið er á enda eftir núgildandi lögum og þar til það fellur niður samkv. ákvæðum þessa frv. Jeg held því, að það sje misráðið að fara að eins og hv. 1. þm. Reykv. vill vera láta, að kjósa 3 landskjörna 1930 og láta kosningu þeirra gilda þangað til almennar kosningar fara fram 1931, án þess að nokkurt þing verði haldið á því tímabili. — Jeg skal játa það, að það er nokkuð stuttur fyrirvari að láta kosningar fara fram í byrjun júlímánaðar, ef þetta frv. verður samþykt, en ef það þykir ekki rjett að fresta þeim til hausts, þá verður að reyna að hafa þær fyrir slátt.