07.04.1927
Neðri deild: 49. fundur, 39. löggjafarþing.
Sjá dálk 408 í C-deild Alþingistíðinda. (2526)
11. mál, útrýming fjárkláða
Jón Kjartansson:
Það er í rauninni óþarft fyrir mig að standa upp aftur, því að jeg er fullviss um, að allir hv. þdm., sem lesið hafa nál. búfjárræktarnefndarinnar, eru sammála mjer um það, að hv. þm. Str. fór ekki rjett með, þegar hann reyndi að gefa upplýsingar um það, að þetta frv. væri í samræmi við vilja búnaðarþings. Jeg upplýsti, að það væri alveg öfugt, og hafði til sönnunar mínum málstað álit búfjárræktarnefndar búnaðarþings.
Jeg vil einmitt vekja athygli á því, að hv. þm. Str. staðfesti þetta með því að skýra frá, hvernig málið var afgreitt á búnaðarþingi. Hann skýrði frá því, hvernig búnaðarþingsfulltrúar hafi skifst í þrjá flokka. Í fyrsta lagi hafi verið einn flokkur, sem vildi enga útrýmingu hafa, eða vildi útrýma fjárkláðanum með þrifaböðum og hafa þau fullkomnari en nú. Hv. þm. sagði, að till. í þessa átt hafi verið feld á búnaðarþingi.
Þá var annar flokkur, sem vildi hafa útrýmingarböð með því að fastákveða tímann, hvenær baða skyldi. Hv. þm. upplýsti, að till. í þessa átt hefði einnig verið feld í búnaðarþinginu, hefðu ekki verið nema 3 búnaðarþingsfulltrúar henni fylgjandi.
Loks er þriðji flokkurinn, þeir, sem vildu hafa útrýmingarböð, en ekki fastsetja tímann, hvenær baða skyldi. Hv. þm. upplýsti, að slík till. hefði verið samþ. á búnaðarþinginu.
Nú er spurningin: Hverjum þessara flokka er stungið upp á með stjfrv. því, sem hjer liggur fyrir? Það vill nú svo til, að það þarf ekki langt að fara út í þetta frv. til þess að sannfærast um, hvaða leið er stungið upp á í þessu frv. Það er þegar í 1. gr. fastákveðið, að útrýmingarböðun skuli fram fara í árslok 1928 og í ársbyrjun 1929. Það er alveg tvímælalaust samkv. vilja annars flokksins, er jeg nefndi, sem hæstv. stjórn hefir viljað fara í þessu máli, en ekki samkv. vilja þriðja flokksins, svo sem samþ. var á búnaðarþingi.
Það höfðu heyrst raddir hjer við þessa umr., að þetta frv. væri í raun og veru heimildarlög. Jeg get ekki skilið, hvernig mönnum kemur til hugar að halda því fram, að það sjeu heimildarlög, sem hjer er stungið upp á. Menn hafa bent á niðurlag 1. gr., sem hljóðar svo, með leyfi hæstv. forseta:
„Þó er atvinnumálaráðherra heimilt að láta fresta böðuninni, ef Búnaðarfjelag Íslands telur, að áhætta sje að láta hana fara fram vegna fóðurskorts.“
Hjer er einungis heimild fyrir atvrh. að fresta böðunum frá þeim tíma, sem er fastákveðinn í upphafi greinarinnar, ef Búnaðarfjelag Íslands álítur varasamt að láta þær fram fara vegna fóðurskorts. Það er engin skylda fyrir atvrh. að sinna bón stjórnar Búnaðarfjelagsins í þessu efni; og ekki er heldur nein vissa fyrir, að Búnaðarfjelagsstjórnin vilji á neinn hátt leggja hömlur á að baða á hinum tiltekna tíma. Það er hinn mesti misskilningur, að um heimildarlög sje hjer að ræða, þar sem beinlínis er fastákveðið, að útrýmingarbaðanir skuli fara fram í árslok 1928 og í ársbyrjun 1929.
Hv. þm. Str. skýrði rjettilega frá því, að búfjárræktarnefndin hefði haft stjfrv. til meðferðar, þegar hún gaf út álit sitt á búnaðarþinginu. Þetta er það sama, sem jeg sagði í gær. En hann dró bara skakka ályktun af gerðum þessarar nefndar. Hann vildi halda því fram, að nefndin hefði lagt með þessu frv. En jeg hefi sannað með skýrslu minni í gær, og nokkrir hv. þdm. hafa tekið undir það síðan, að hún lagði einmitt á móti þessu frv., en hafði ekki á móti því fyrir sitt leyti, að samþ. yrðu heimildarlög um útrýmingarböðun á einhverjum ótilteknum tíma.
Það var ekki annað í ræðu hv. þm. Str., sem jeg þarf að svara. Jeg er þess fullviss, að allir hv. þdm., sem hafa lesið nál. búfjárræktarnefndar, eru sammála því, sem jeg sagði í gær, að þetta frv. er ekki í samræmi við vilja búnaðarþings.
Þá vildi jeg gera ofurlitlar athugasemdir við ræður tveggja hv. þm., úr því að jeg er staðinn upp.
Hv. þm. V.-Húnv. (ÞórJ) mintist á, hver mundi vera almennur vilji bænda í þessu máli. Mjer skildist hann vilja gefa í skyn, að bændur mundu yfirleitt fylgja þessu frv., sem hjer liggur fyrir. Og mjer skildist ennfremur hann draga þessa ályktun af því, að ekki hefðu heyrst nein mótmæli frá bændum á þingmálafundum í haust. Ekki get jeg verið hv. þm. sammála um þetta. Fyrst og fremst er spurningin: Höfðu bændur nokkra ástæðu til þess, að mótmæla þessu frv. á þingmálafundum? Jeg held alls ekki. Og af hverju? Vegna þess, að á þingi í fyrra var þetta mál afgreitt þannig í hv. Ed., að því skyldi vísað til umsagnar sýslunefnda um alt land. En einmitt vegna þessa gátu bændur gengið út frá því sem gefnu, að þeir gætu sagt sitt álit í þessu máli, þegar kæmi til kasta sýslunefnda. Það er alveg eðlilegt, að bændur tryðu því, að farið yrði að vilja þingsins í fyrra, og mundu þess vegna rólegir bíða eftir, að sýslunefndir kæmu saman. Ef nokkra ályktun er hægt að draga um vilja bænda alment, þá er það alveg öfugt við þá ályktun, sem hv. þm. V.-Húnv. virðist vilja draga. Ef það er vilji bænda alment að fá útrýmingarböðun 1928 og í ársbyrjun 1929, þá hefðu þeir heimtað, að það frv. kæmi fyrir í ár, sem var vísað frá í fyrra. Slíkt hefi jeg sjeð í örfáum þingmálafundargerðum af Norðurlandi, þar sem kláðinn er nokkuð útbreiddur, en annarsstaðar ekki.
Það er alveg rjett, sem hv. þm. V.-Húnv. tók fram, að undirbúningur þessa máls er slæmur. Undirbúningurinn er eiginlega alls enginn. Það tel jeg nægilegt til þess, að alveg er óforsvaranlegt að afgreiða þetta frv., eins og það liggur fyrir. Og það var einmitt þetta, hvað undirbúningurinn var slæmur, sem búnaðarþingið lagði mikla áherslu á í seinni afgreiðslu málsins.
Þá er það hv. 2. þm. N.-M. (ÁJ), sem jeg hefi ekki mörgu að svara, en vil aðeins minnast á nokkur atriði úr hans ræðu. Hann sagði, að kostnaður kæmi alls ekki til greina í þessu máli. Jeg veit ekki, hvort margir mundu vilja undirskrifa þessi orð. Ef það væri upplýst, að hægt yrði að útrýma fjárkláðanum fyrir það fje, sem almenn útrýmingarböðun kostar, þá mundi jeg að vísu geta sagt: kostnaður í þessu máli kemur ekki til greina. En þegar alt er í óvissu um það, hvort það yfir höfuð takist, að útrýma kláðanum með slíkum útrýmingarböðunum, þá verð jeg að segja, að kostnaðarhlið málsins komi til greina. Jafnvel sjerfræðingar hafa mjög skiftar skoðanir um þetta höfuðatriði.
Svo er annað. Ástandið er nú þannig hjá almenningi, bæði til sjávar og sveita, og ekki síður til sveita, að jeg tel það alveg óforsvaranlegt að segja, að kostnaðarhlið þessa máls komi ekki til greina.
Þá er það erlendi markaðurinn. Mjer dettur ekki í hug að gera lítið úr honum í þessu sambandi. En jeg get ekki gert mikið úr þeim gögnum, sem hv. 2. þm. N.-M. dró fram í því máli í dag. Hann las hjer upp símskeyti, sem hann hafði fengið frá Englandi í gærkveldi. Þar er samanburður á verði á frosnu kjöti nú í Englandi og nýju kjöti. Jeg heyrði hann ekki geta þess, hverskonar kjöt var um að ræða. (ÁJ: Sauðakjöt). í báðum tilfellum? (ÁJ: Já). Jeg geri ráð fyrir, að frosna kjötið sje flutt frá nýlendunum og Argentínu. Ennfremur geri jeg ráð fyrir, að nýja kjötið sje af sauðfje, sem alið hefir verið í Englandi í vetur, einmitt til þess að slátra á þeim tíma, sem hægt er að fá mest verð fyrir það. Og það er einmitt sá tími nú, að hægt er að fá gífurlega hátt verð fyrir nýslátrað kindakjöt á Englandi. Mig furðar þess vegna ekkert á þessum geysimikla verðmun á frosnu og nýslátruðu kjöti, sem hv. þm. mintist á. En til þess að þessi verðmunur geti orðið sambærilegur, verðum við að taka verðið á þeim tíma, sem við getum haft gagn af því, en það er seinni part sumars og að haustinu. Þegar búið er að sanna mönnum þann mikla verðmun á þeim tíma, þá er fyrst hægt að taka þetta um enskan markað á nýju kjöti sem innlegg í þetta mál. Annars verð jeg að segja það, að ef menn ætla að fara að halda því fram, að frosna kjötið sje ekki framtíðarvara á enskum markaði, þá hlýtur því að fylgja, að þingið hafi verið leitt á villigötur í fyrra, þegar það samþykti að veita mikla fjárfúlgu til þess að kaupa kæliskip. Jeg vil vænta þess, að þær vonir manna, sem bundnar eru við það kaup, rætist fyllilega, og ekki verði sagt eftir fá ár, að okkur hafi mistekist að hitta á framtíðarleiðina í þessu efni. Hitt er vitaskuld, að við eigum líka að vinna að því, svo sem mögulegt er fyrir okkur, að flytja lifandi fje til Englands. Og við getum það, eins og nú er ástatt. Jeg hefi enga trú á, að Bretinn muni loka fyrir okkur þessum markaði, ef hann frjetti, að hjer sje kláði. Jeg er viss um, að hann veit það þegar. Og þó að það takist, að útrýma kláðanum, þá er jeg sannfærður um, að hann muni engu að síður heimta það, að við lútum þeim sóttvarnarráðstöfunum, sem við nú gerum. Hann veit sannarlega, hvað hann syngur, Bretinn, í þeim málum sem öðrum. Enda er það vitanlegt, að kláði er á Englandi og hefir lengi verið, svo það er ástæðulaust hans vegna að setja okkar fje í sóttkví.
Jeg hefi ekki við þessar umræður farið á neinn hátt inn á þá sjerstöðu, sem mitt kjördæmi hefir í þessu máli, og einnig kjördæmi hv. þm. A.-Sk. (ÞorlJ). Þetta var nokkuð dregið fram í umræðunum í fyrra, og get jeg látið nægja að vísa til þeirra. Einungis vil jeg benda á, að það hefir reynst rjett vera, sem við hjeldum þá fram, að kláði hefði aldrei fundist í þessum sýslum. Skýrslur, sem nú liggja fyrir, sanna, að þetta er rjett. Jeg verð að segja eins og í fyrra ásamt hv. þm. A.-Sk. (ÞorlJ), að það er nokkuð hart að gengið við þessi hjeruð, að láta þau taka þátt í almennum útrýmingarböðunum á sauðfje, þar sem aldrei hefir fundist kláði; og sjerstaklega með tilliti til þess, að þeim er þannig í sveit komið, að samganga fjár við önnur hjeruð eru engar eða sama sem engar.
Ef svo skyldi fara, að mál þetta færi til 3. umr., þá verð jeg að flytja brtt., fyrst og fremst að því er snertir almenna hlið málsins, svo sem það, hvenær baðanir eiga fram að fara. Janúarmánuð tel jeg óheppilegan tíma. Einnig mun jeg flytja brtt. um það, að þau hjeruð, sem vitanlegt er um, að aldrei hefir orðið kláða vart í, fái að verða ljettara úti en önnur.
Að öðru leyti tel jeg algerlega óþarft að ræða mikið um þetta mál; því að þótt frv. fari í gegnum þessa deild, þá þarf ekki að hugsa til þess, að það verði að lögum á þessu þingi, eftir þeim undirtektum að dæma, sem það fjekk í fyrra. Jeg get ekki hugsað mjer, að hv. Ed. fari að ganga frá sinni skoðun á málinu í fyrra, sem sje, að það eigi að vísa því til rjettra hlutaðeigenda, sýslunefnda og bænda.