06.05.1927
Neðri deild: 68. fundur, 39. löggjafarþing.
Sjá dálk 773 í C-deild Alþingistíðinda. (2775)
64. mál, forkaupsréttur kaupstaða og kauptúna á hafnarmannvirkjum
Frsm. meiri hl. (Árni Jónsson):
* Hv. 3. þm. Reykv. var að fetta fingur út í frv. Mótbárur hans voru að vísu veigalitlar, en alleinkennilegar voru þær, þar sem þm. á sæti í bæjarstjórn Reykjavíkur, því að þær lýstu mjög litlu trausti á þeirri stofnun. Hv. þm. sagði, að ef frv. yrði að lögum, þá yrði svo mikil „agitation“ í bæjarfulltrúunum, að þeir yrðu gerðir alveg vitlausir, og mætti láta þá fallast á hvaða glópsku sem væri. Jeg vil benda honum á það, að mjer finst það harla ólíklegt, að frv., þótt að lögum verði, geri bæjarstjórn Reykjavíkur, eða aðrar bæjarstjórnir og hreppsfjelög, miklu ginkeyptari fyrir tylliboðum en áður. Það eru engin lög til, sem banna bæjarstjórnum að kaupa fasteignir, enda hafa sum bæjarfjelög keypt mikið af fasteignum og hafnarmannvirkjum, og þau, sem voru svo heppin að kaupa áður en eignirnar komust í það geypiverð, sem þær eru nú í, eiga því að þakka afkomu sína. Svo er það t. d. um Seyðisfjörð, sem nú um aldarfjórðung hefir búið að því, að hann náði kaupum á hafnarmannvirkjunum.
Hv. þm. (JÓl) sagði, að það væri rjett frá sjónarmiði jafnaðarmanna að samþykkja þennan hjegóma, er hann nefndi svo. Hyggur hann þá, að hv. Ed. sje skipuð jafnaðarmönnum einum? Veit hann ekki, að sá flokkur, sem við báðir fyllum, hefir meiri hl. í Ed., en að meðferð þessa máls var sú þar, að það voru aðeins tveir menn á móti frv., er það var afgreitt út úr deildinni eins og það er nú.
Þótt frv. þetta sje í fyrstu borið fram af jafnaðarmanni, þá er það ekki nægilegt til þess, að við sjeum á móti því. Við verðum að viðurkenna það, að jafnaðarmönnum getur orðið það á að bera fram nýtileg frv. Og þegar svo stendur á, þá eigum við að styðja þau mál. Hitt væri aðeins vatn á þeirra mylnu, ef við erum á móti, þá sjaldan að þeir bera fram frv., sem vit er í. Þetta frv. fer sýnilega fram á rjettarbót, og það væri bæði óverðskulduð og óviðeigandi „kompliment“, ef það yrði sagt, að jafnaðarmenn ynnu einir að því að koma á rjettarbótum.
Hv. frsm. minni hl. sagði, að frv. þetta væri ekki hliðstætt lögum um forkaupsrjett jarða. Jú, að nokkru leyti er það hliðstætt þeim lögum. En svo eru önnur ákvæði um forkaupsrjett jarða, sem ekki eru í þessu frv. Það sannar ekki neitt um óskyldleika laganna og frv., að nánustu ættingjar hafa fyrstir allra forkaupsrjett á jörðum. Það ákvæði var sett til þess að vera sem vísir til óðalsrjettar, sem reynst hefir vel í öðrum löndum. Svo sagði hv. þm. (JK). að forkaupsrjettur sveitarfjelaga á jörðum væri ekki til þess, að sveitirnar gætu eignast jarðirnar, heldur að þær rjeðu því, hvernig þær eru setnar. Það mun hvorttveggja ráða, þá er sveitarfjelög neyta forkaupsrjettar, að þau vilja eignast jarðirnar og ráða því, hvernig þær eru setnar, og þó hygg jeg, að fremur ráði það, að þau vilji eignast jarðirnar, enda bendir til þess það frv., sem hjer var til umr. næst á undan þessu frv. Það er heilbrigt, enda þótt í því tilfelli væri of langt gengið.
Þá sagði hv. þm., að ráðherra gæti ekki synjað staðfestingar þeim samþyktum, sem gerðar yrðu. Og það þótti mjer einkennilegt hjá honum, er hann sagðist ekki fær um að skýra, hvað átt væri við með því, sem segir í áliti allshn. Ed. um almenningsþörf á að eignast lóðir eða hafnarmannvirki. (JK: Jeg sagði, að það væri ekki á mínu valdi að skýra það.) En þó segir hv. þm. í nál. sínu, að bæjarstjórnir og hreppsnefndir hafi nákvæmlega sama rjett og hjer er farið fram á í 63. gr. stjórnarskrárinnar, til þess að geta náð eignarhaldi á fasteignum, ef þær þurfi þess nauðsynlega. (JK: Það sagði jeg aldrei).
Háttv. þm. talaði mikið um, hvaða óþægindum samþyktir gæti valdið mönnum, því að margir mundu ekki hafa hugmynd um, að eignir þeirra væru settar undir forkaupsrjettarákvæði, og tók þar til sönnunar, hvað fáir læsi Stjórnartíðindin. Það er nú dálítið skrítin kenning, ef ætti að halda því fram, að lög nái ekki til annara en þeirra, sem lesa Stjórnartíðindin. Menn verða að hlýða lögunum, hvort sem þeir hafa lesið þau eða ekki, því að ákvæði laganna ná til allra. Og jeg tel satt að segja litlar líkur til þess, að samþyktir bæjarstjórna og hreppsnefnda um forkaupsrjett, fari fram hjá eigendum fasteigna, ef þær samþyktir ná til eigna þeirra. Jeg býst heldur ekki við því, að Reykjavík t. d. fari að seilast eftir forkaupsrjetti á hinum og öðrum kofum út um öll holt.
Það, sem hv. þm. sagði um það, að hjer væri lagt út á hættulega braut, þá er það ekki annað en firra. Bæjarstjórnir og hreppsfjelög geta keypt fasteignir hvenær sem þau vilja, ef þeim leikur hugur á að eignast þær. En ef þau hafa forkaupsrjett, þá getur það orðið til þess, að þau fái eignirnar fyrir lægra verð en ella, og er það einn kosturinn við þetta frv.
Hv. þm. Mýr. skaut nokkrum aths. til nefndarinnar, og var flest rjett athugað hjá honum, eins og hans var von og vísa. Hann sagði, að það væri illa frá frv. gengið að því leyti, að einfaldur meiri hluti gæti ráðið samþyktum, en þannig er það nú sem stendur. Hitt er annað mál, að það væri ef til vill heppilegra, að í lög væri tekið, að einhvern ákveðinn meiri hl. þyrfti til þess að gera samþyktir, svo að þær geti öðlast staðfestingu. Þá talaði sami hv. þm. (PÞ) rjettilega um það, að ekki væri skýrt ákveðið í 1. gr., 2. málsgr., hverjir ættu að gera samþyktir, og spurði, hverjir ættu að gera þær fyrir hönd kauptúna. Þetta atriði kom satt að segja ekki til athugunar hjá nefndinni, og það er rjett, að þetta gæti orðið orfurlítið ágreiningsatriði. Jeg leit svo á í fljótu bragði sem hreppsfundur ætti að setja slíkar samþyktir, en hæstv. atvrh. (MG) hefir haldið því fram, að það sje verk hreppsnefnda.
Jeg þakka hv. þm. Mýr. fyrir gott boð hans um það, að vera nefndinni innan handar með það að færa frv. til betra vegar, og jeg skal skjóta því að form. nefndarinnar, að hann kalli hv. þm. (PÞ) á fund með nefndinni. Jeg er viss um, að henni þykir mjög vænt um að geta haft svo gjörhugulan, góðan og samviskusaman mann í ráðum með sjer, og jeg get lofað honum því fyrirfram, að tillögum hans mun verða vel tekið.