10.03.1928
Neðri deild: 44. fundur, 40. löggjafarþing.
Sjá dálk 783 í B-deild Alþingistíðinda. (160)
1. mál, fjárlög 1929
Ólafur Thors:
Jeg hefi leyft mjer að bera fram þá brtt. við þennan kafla fjárlaganna, sem er VII. liður á þskj. 435, um það, að fjárveiting til Kjalarnesvegarins hækki úr 10000 kr. upp í 20000 kr. Jeg vil mega beina þeirri ósk til hv. hdm., að þeir vilji hlýða örstutt á rök mín fyrir þessari brtt.
Svo er mál með vexti, að vegamálastjóri hefir gert tillögur um það, að til þessa vegar verði veittar í fjárlögunum 1929 22 þús. kr. Hæstv. stjórn hefir tekið aðeins upp 10 þús. kr., lækkað fjárveitinguna frá till. vegamálastjóra um 12 þús. kr. Hæstv. stj. hefir ekki gert aðrar breytingar á till. vegamálastjóra, nema þá að fella niður 10 þús. kr. veitingu til þess að leggja veg yfir hinn svokallaða Hvolsvöll. En auk þessa hefir hæstv. stjórn lagt til að veita 8 þús. kr. til Hólmahálsvegar, án þess að vegamálastjóri hafi gert þá till.
Kjalarnesvegurinn er, eins og menn vita, í tölu þjóðvega, og hefir nú að dómi þeirra hjeraðsmanna, sem hjer eiga hlut að máli, svo miklu þýðingu fyrir hjeraðið, að þeir hafa boðist til að leggja fram ¼ kostnaðar til að lengja hann, þó að hann ætti samkv. venjunni að vera lagður og haldið við að öllu leyti á ríkissjóðs kostnað. Gegn þessu framlagi hreppsbúa hefir verið lagt fram á árunum 1926–'27 um 40 þús. kr.
Fjárveiting sú, sem í fjárlögum 1928 var veitt til þessa vegar, hefir að nokkru leyti verið notuð til þess að vinna að vegarlagningu ársins 1927, og er því ekki eftir nema óverulegur hluti þeirrar fjárveitingar. En jeg hygg, að mikill nauður reki til, að á þessu ári komist vegurinn að svokölluðum Ártúnsmelum; ef hann kemst þangað, tekur við sjálflagður vegur 1½ km. Upphæðin, sem óeydd er af fjárveitingunni fyrir 1928, er sennilegast það lítil, að ekki muni nægja til að koma veginum svo langt; þyrfti því að taka eitthvað af því fje, sem er veitt í fjárlögum 1929, til þess að vegurinn gæti náð þangað. En ef fjárveitingin yrði einar 10 þús. kr., er það sýnilegt, að svo að segja ekkert yrði eftir til þess að halda veginum áfram 1929.
Vegamálastjóri hefir gert till. sína um 22 þús. kr. í fjárlögum 1929 til vegarins til þess að koma veginum á mörk Kjalarness og Kjósarhrepps. Og ef svo mætti verða, er vegur 37 km. frá Reykjavík; þaðan eru þá eftir ólagðir 12 km. að Laxá í Kjós.
Um nauðsyn þessa vegar hefi jeg haft tækifæri að ræða fyr í hv. deild og skal því ekki fjölyrða nú, enda eiga svo margir bændur sæti í þessari hv. deild, sem munu skilja, að hjer er um verulega nauðsyn að ræða. Fyrst og fremst er það nauðsynlegt fyrir íbúa þessara hreppa að ná sæmilegri aðstöðu til þess að koma afurðum sínum daglega á Reykjavíkurmarkað. Og þegar ekki er nema um herslumuninn að ræða, þá þykist jeg hafa fulla ástæðu til að leggja fast að hv. deild um að kippa ekki að sjer hendinni um fjárframlög, sem í raun og veru hafa verið ætluð, að jeg ekki segi lofuð. Annars er það um nauðsynina að segja, að hún lýsir sjer best í því, að hreppsbúar hafa boðist til að leggja fram þetta fje, ¼ kostnaðar. En þegar það tilboð var gert, var það fyrsta tilboð af slíku tægi um vegi, sem annars eru þjóðvegir.
Jeg vil leyfa mjer í þessu sambandi að leiða athygli aðeins að þv í, að auk þess, sem hjer er um að ræða nauðsyn þessara hreppa, þá liggur málið þannig fyrir, að þessi vegur er aðeins liður í Norðurlandsveginum. En nú er fyrirhugað, að sá vegur skuli lagður á vissu árabili. Og jeg hygg það sje enginn hagur fyrir ríkið að draga óeðlilega úr þeim framkvæmdum, eftir því sem þær eru fyrirhugaðar í till. vegamálastjóra.
Jeg leyfi mjer að vænta þess, að úr því að hv. fjvn. hefir tekið upp þá stefnu að mæla með verklegum framkvæmdum að verulegum mun, þá láti hún ekki þessa menn, sem hjer eiga hlut að máli, eina verða útundan og vonsvifta, og þá síst þegar fjvn. og hæstv. stjórn hafa gengið svo langt að taka upp í fjárlög vegi, sem ekki hafa verið áætlaðir af sjálfum vegamálastjóra.
Jeg hefi ekki borið fram fleiri brtt. við þennan kafla fjárlaganna, en jeg vil leyfa mjer að fara örfáum orðum um tvær aðrar till.
Önnur er á þskj. 435,XV, frá hv. 4. þm. Reykv. (SÁÓ), um það, að Ólafi Sveinssyni vitaverði sje veittur 800 kr. Styrkur til þess að fullgera akveg að Reykjanesvita.
Þessi maður hefir með óvenjulegri elju unnið að því að koma akvegi suður að þessum vita, en sá vegur er fyrir ýmissa hluta sakir alveg bráðnauðsynlegur. Jeg vil ekki taka fram fyrir hendur hv. flm., en get þó ekki látið tækifærið ónotað meðan jeg er að tala að mæla mjög eindregið með þessari till.
Þá er það næsta till., nr. XVI, sem hv. 3. þm. Reykv. (JÓl) flytur með tveimur öðrum hv. þm., sem jeg vil leyfa mjer að fara nokkrum orðum um. Eins og hv. 1. flm. hennar mintist á, þá fer hún fram á að veita byggingarstyrk til að reisa gistihús á Ásólfsstöðum. Jeg hygg, að fyrir þinginu í fyrra hafi legið einhver slík málaleitun, og mundi jeg sjálfsagt hafa greitt atkv. gegn henni, ef hún hefði komið til atkvæða. En svo varð það mitt hlutskifti á síðastl. sumri að koma á þessar slóðir. Jeg hefi að vísu ekki farið mjög víða um Ísland, en þó átt kost á að sjá einstök af fegurstu hjeruðunum; og jeg verð að segja, að jeg hefi hvergi sjeð jafnstórfenglega og tignarlega náttúrufegurð eins og á þessum slóðum í sumar, er jeg reið inn Þjórsárdal og hafði beljandi jökulvatnið við fætur mjer, en Heklu í fjarsýn. Mjer blandaðist ekki hugur um það, að þessi staður mundi verða tíðsóttastur á næstu árum af erlendum ferðamönnum. En það er alls ekki á færi bóndans þarna að veita þær viðtökur mörgum ferðamönnum, sem íslenskum sóma sje samboðið og íslenskri höfðingslund. Jeg gisti tvær nætur hjá þessum bónda, sem hjer á hlut að máli. Þær móttökur, sem jeg fjekk og aðrir þeir, er mjer gistu samtímis, voru í öllu þær, sem bestar eru og mest í samræmi við íslenska gestrisni. En hitt duldist mjer ekki, að þennan stað sækir sá straumur ferðafólks, að það eru engin tök fyrir nokkra gestrisni að mæta þeim straum, nema bætt verði húsakynnin. Jeg man, að aðra nóttina, sem jeg hafðist þar við, varð svo að segja hver einasti heimamaður að ganga úr rúmi og sofa í hlöðu, til þess að ekki þyrfti að úthýsa ferðamönnum. Er alveg ótækt, að slíkt verði hlutskifti heimamanna allajafna, að geta ekki fengið að hvíla í rúmi sínu eftir erfiði dagsins. En hitt er þó kannske ennþá v erra út á við, ef ferðamenn fá það svar, að engan sje hægt að hýsa, ef enginn er fyrir. Er ekkert við slíku að segja, ef margir aðkomumenn er u, en það er leiðinlegt, ef til dæmis útlendinga ber að garði á svo víðfrægum slóðum og þeir fá það svar, að því miður sje ekki hægt að taka á móti þeim, jafnvel þótt engir gestir sjeu komnir. En þó að þessi bóndi hafi tekið á móti mörgum ferðamönnum, er það miklu meira af góðum vilja en getu.
Jeg gerist til þess ótilkvaddur að bera fram. mín eindregnu meðmæli með þessari till. Menn mega trúa því, að að fráskildum Þingvöllum mun ekki annar staður hjer á landi, sem verður eins fjölsóttur og þessi, bæði af erlendum og innlendum ferðamönnum. Jeg vona, að hv. fjvn. og þingdeild líti á það, að hjer er um að ræða sóma landsins og að sú fjárveiting, sem hjer er farið fram á, er ekki nema krækiber í ámu hjá þeim upphæðum, sem við erum að ræða um hjer í deildinni.