07.03.1928
Efri deild: 41. fundur, 40. löggjafarþing.
Sjá dálk 3459 í B-deild Alþingistíðinda. (3214)
112. mál, vörutollur
Frsm. 2. minni hl. (Ingvar Pálmason):
Jeg hefi nú ekki mörgu að svara, en það eru nokkur atriði, er jeg vildi minnast örlítið á. Andstæðingar okkar halda sjer náttúrlega við nál. 1. minni hl., og skal jeg ekki fara frekar út í það, með því líka, að hæstv. fjmrh. hefir sýnt ljóslega fram á, að á því er ekkert að byggja. Get jeg tekið undir það með honum og látið þar við sitja.
Hv. frsm. 1. minni hl. gat þess, að áfengisverslun ríkisins hefði ekki enn skilað öllum tekjum sínum. Um það skal jeg ekkert segja, en ýmsar sagnir ganga um það, að þær muni ef til vill ekki vera svo miklar. En annars skal jeg ekki dæma um það; gott ef þær verða einhverjar. Annars hefir reynslan sýnt, að þessi tekjuliður er að minka, og því hæpið, að rjettmætt sje að gera sjer miklar vonir um tekjuauka þaðan. Þetta verður því vafasamur punktur hjá hv. 3. landsk.
Þá vjek hv. þm. að því, að af meðaltalsáætlun mætti nokkuð sjá, hvers vænta mætti næstu ár. Þetta hefir nú verið tekið allítarlega til meðferðar af fjhn. og jeg hygg, að það sje mjög hæpið að gera ráð fyrir því, að á næstu 3 árum komi annað eins tekjuár og 1925 var. Vonir hv. 3. landsk., að yfirstandandi ár verði meira en meðalár, eru nokkuð, sem jeg skal ekkert fullyrða um. Um það er ekkert hægt að segja ennþá og þetta er aðeins spádómur hjá honum. Og víst er um það, að það þarf meira en meðalár í ár til þess að gefa það meðaltal, sem hann fær út í nál. sínu. Hann gat þess einnig, að 1927 hefðu útgjöldin farið 1 milj. kr. fram úr áætlun. En þá skeður líka það óvenjulega, að tekjurnar fara ekki fram úr áætlun. Þetta er mjög alvarlegt atriði og sem vert er að sje gaumur gefinn. Það virðist sem sje búið að spenna bogann svo hátt með það að áætla tekjur, að ekki er hægt að vænta þess gamla bjargráðs, að tekjurnar fari fram úr áætlun. Þetta er því alvarlegra sem jeg hygg, að ef athugaðir eru landsreikningar og fjárlög undanfarinna ára, þá komi í ljós, að síðustu árin hefir stefnt meir og meir í þessa átt.
Þá vildi hv. þm. ekki kannast við, að veðrabrigði væru að gerast hjá honum og flokki hans í fjármálunum. Jeg skal ekki þrefa um það við hann, en læt reynsluna tala í þeim efnum. Hann talaði og um það, að þetta væri háskaleg braut, sem hjer væri farið inn á, að hækka ennpá þá tolla, er svo mjög hefðu staðið atvinnuvegunum fyrir þrifum árin 1924–'26. En hræddur er jeg um, að það verði erfitt fyrir hann að sanna þetta. Það voru aðrar ástæður, sem þá stóðu meira í veginum heldur en tollarnir. Við, sem búskap stundum, þurfum ekki annað en að bera saman þau áhrif, er tollarnir 1925–'26 höfðu á afkomuna, og svo áhrifin af gengishækkuninni í þessi 2 ár til þess að sjá, hve þau eru gerólík: Við, sem rekum sjálfir þessa atvinnu, vitum best, hvar skórinn kreppir og að það eru ekki tollarnir, sem hafa komið búskapnum á heljarþrömina. Það er gengishækkunin 1924–'25.
Það getur verið, að jeg hafi misskilið hv. þm., en jeg skildi hann svo, sem honum fyndist ekki hundrað í hættunni, þó tekjuhalli hefði orðið 1927, því við niðurlagningu landsverslunarinnar mætti grípa til þess fjár, er ríkið hefði átt bundið í henni. Það má vel vera, að það sje ekki alt uppjetið og að eitthvað fáist þar til þess að greiða upp í þetta tap, en eigi að síður er þetta mjög mikið skakkafall.
Þá virtist hv. þm. telja það fleipur eitt hjá mjer, er jeg mintist á, að samdráttur mundi eiga sjer stað hjá mörgum þeim, er rækju útgerð, og vitnaði hann til þess, að um Suðurnes mundi útgerð nú vera með mesta móti og í miklum blóma. Jeg er nú ekki svo vel kunnugur þar, að jeg viti, hvort þetta er rjett, en hitt er víst, að um tilfinnanlegan samdrátt er að ræða þar, sem jeg þekki til. Og við höfum nú báðir haft til meðferðar mál, sem hv. þm. er aðalflm. að, sem sýnir, að hann kannast við, að mjög kreppir að á ýmsum sviðum. Jeg býst ekki við, að hv. þm. geti með góðri samvisku sagt sig frían af því að hafa ekki ástæðu til þess að gruna, að samdráttur eigi sjer víða stað.
Það er gleðilegt, ef útlitið er gott við Faxaflóa. En hvað t. d. Ísafjörð snertir, þá hefir vertíðin verið rýr þar og heldur útlit fyrir samdrátt, og á Austurlandi mjög mikið. Sennilegt, að svo fari líka á Norðurlandi, og er þar þó aðgætandi, að aflabrögð voru þar með mesta móti síðastl. sumar.
Jeg hefi nú ekki að sinni ástæðu til að athuga fleira í ræðu hv. 3. landsk., og virðist mjer nú svo, sem frekar sje um sókn en vörn að ræða af hendi okkar, aðstandenda þessa frv. sje jeg svo ekki ástæðu til að ganga nær hv. 3. landsk. og læt hjer staðar numið.