27.03.1928
Efri deild: 58. fundur, 40. löggjafarþing.
Sjá dálk 4305 í B-deild Alþingistíðinda. (3764)
129. mál, samstjórn tryggingastofnana landsins
Frsm. minni h. (Jón Þorláksson):
Hæstv. dómsmrh. misskildi að sumu leyti till. okkar, þær er hann var að andmæla. En hann misskildi ekki frv. sjálft, því það kom greinilega fram í ræðu hans, að tilgangur þess er sá, að skifta um forstjóra hjá Brunabótafjelagi Íslands, því ráðherrann ljet í ljós, að hann væri óánægður með núverandi forstjóra þess. Skal jeg ekki fara mikið út í það, því jeg veit ekki, af hverju sú óánægja ætti að stafa. En jeg hefi hinsvegar heyrt, að núverandi forstjóra hafi tekist að komast fyrir óheppilega atburði, er gerðust á skrifstofu þessa fjelags og byrjað höfðu áður en núverandi forstjóri tók þar við stjórn. Fyndist mjer, að það mætti frekar teljast honum til gildis heldur en hitt.
Þá sagði hæstv. dómsmrh., að þessi staða hefði altaf verið höfð að aukastarfi síðan núverandi sendiherra, Sveinn Björnsson, ljet af þessu starfi. En þetta er villandi, því allir vita, að Sveinn Björnsson sendiherra hafði þetta líka að aukastarfi, og það í miklu frekari mæli en núverandi forstjóri. Enda er þetta starf svo lítið launað; að sá, sem hefir það með höndum, þarf að gefa sig að einhverju öðru til þess að geta lifað, og er því ekki að vænta þess, að þetta verði öðruvísi meðan launin eru ekki hærri. Hæstv. dómsmrh. er það augsýnilega mikill ásteytingarsteinn, að þessi maður hefir tekið að sjer ritstjórn eins vikublaðs án þess að spyrja hæstv. stjórn um leyfi, og telur það eitt nægilegt starf fyrir þennan mann. En það er nú heldur lítið starf að stjórna einu vikublaði, og ef um annað starf væri að ræða jafnmikið, er yfirboðurum þessa manns væri ekki eins ógeðfelt þá mundi enginn hneykslast á því. En það vill nú svo til, að þetta blað er heldur ónotalegt við núverandi stjórn. (Dómsmrh. JJ: Nei, nei). Og svo er þessi löggjöf sett til þess, að ekki líti svo út, sem stjórnin setji starfsmenn frá embættum vegna þeirra pólitísku skoðana, sem látnar eru í ljós í blaði andstöðuflokks stjórnarinnar. Og vel get jeg skilið, að hæstv. ráðh. muni ekki búa honum dúnsæng, þó hann fari frá. En ummæli minni hl. nefndarinnar áttu ekki aðeins við þennan mann, því það getur vel komið fyrir, að forstjóri samábyrgðarinnar láti líka af starfa sínum í lifanda lífi. Býst jeg við, að öllum þyki ósanngjarnt, ef forstjóri samábyrgðarinnar væri látinn fara úr stöðu sinni, að hann njóti ekki sama lífeyris og aðrir ámóta opinberir starfsmenn ríkisins, þar sem hann hefir gegnt starfi sínu með trúmensku og dugnaði um langan aldur. Og ummæli mín lutu ekki síður að honum en forstjóra Brunabótafjelags Íslands.
Hæstv. ráðh. vjek þá nokkuð að till. okkar um það að skipa mann með sjerþekkingu í tryggingafræði í þessa stöðu, og virtist hún vera honum þyrnir í auga. Byrjaði hann með því að segja, að hann hefði ekkert á móti því, en endaði svo á því, að hann kvaðst mundu greiða atkv. á móti till. (Dómsmrh. JJ: Já, á móti þeim öllum). Það er honum líkast. Svo spurði hann. hvort forstjóri Brunabótafjelags Íslands hefði haft sjerþekkingu til að bera, er fyrv. stjórn skipaði hann í þetta embætti: Jeg skal geta þess honum til upplýsingar, að tryggingafræði allri hefir fleygt mjög áfram nú upp á síðkastið. Er fræðigrein þessi nú kend við flesta háskóla og þar haldið próf í þeim fræðum. Og það, sem við eigum við í till. okkar, nær fyrst og fremst til þeirra, er hafa lokið háskólaprófi. Þegar núverandi forstjóri Brunabótafjelags Íslands var skipaður, var enginn Íslendingur til, er lokið hafði slíku prófi, og því ekki völ á neinum sjerfræðingi. Jeg ætla heldur ekki að halda því fram, að núverandi forstjóri hafi fullnægt öllum þeim skilyrðum, er krafist verður af manni með sjerþekkingu í þessum efnum. En sá maður, er sumir telja, að gengið hafi verið framhjá við þá veitingu, hafði ekki heldur neina sjerþekkingu til að bera. Nú er aftur á móti svo komið, að völ er á mönnum með sjerþekkingu í þessum efnum. T. d. höfum við núna einn sjerstaklega efnilegan mann, sem hefir háskólapróf í þessum fræðum. Og ef það drægist nú um fáein ár, að þessi lög kæmu til framkvæmda, þá má ætla, að svo mikið verði orðið af sjerfræðingum í þessari grein, að engin hætta verði á því, að það valdi vankvæðum. En ef þau eiga að ganga í gildi 1. október næstk., þá er hætt við því, að erfitt verði að fá nokkurn sjerfræðing, sjerstaklega ef launakjör frv. eiga að standa óbreytt. Því þeir, er hafa sjerþekkingu í þessum efnum, búa við betri kjör en þetta frv. ætlar forstjóranum.
Það var misskilningur hjá hæstv. dómsmrh., að við minni hl. ætluðumst til þess, ef velja ætti milli forstjóra samábyrgðarinnar og Brunabótafjelagsins, að valið væri þá einskorðað við hinn síðarnefnda. Það, sem við ætlumst til, er það, að tekinn verði maður með nægilegum lærdómi. Hinsvegar getur vel verið, að núverandi forstjóri hafi þegar, eða verði að minsta kosti búinn að afla, sjer fullkominnar þekkingar á þessu, þegar lögin koma til framkvæmda. (Dómsmrh. JJ: Lærir hann það á blaðstjórninni?). Já, það gæti maður ætlað að hann lærði eitthvað á henni, þegar hann hefir ekki lakari fyrirmynd að horfa á en sjálfur dómsmálaráðherrann var, meðan hann fjekst við blaðamensku. — sem hann fæst nú reyndar við ennþá. — Þegar lögin koma til framkvæmdar að því er snertir forstjóra Samábyrgðarinnar, hefir stjórnin frjálsar hendur um það, hvern hún tekur. Jeg gerði þá frekar ráð fyrir, að hún mundi taka þann síðarnefnda, og við það miðuðust ummæli mín. Mjer finst sjálfsagt að gera forstj. Brunabótafjelagsins sömu skil og öðrum starfsmönnum, er verða að fara frá starfi sínu. Hafi núverandi stjórn eitthvað upp á núverandi forstjóra að klaga, en það virtist mjer hæstv. dómsmrh. gefa í skyn, þá standa henni allar leiðir opnar til þess að skifta um mann. Hún verður bara að svara til þess eftir á og skýra frá ástæðum. Og sje það af öðru en pólitískum ástæðum, að hún vill losa þetta embætti, þá á hún ekki að þurfa að fara þessa leið — hafa þessa málamyndabreytingu að yfirvarpi. Hafi stjórnin ástæðu til þess að vera óánægð með þennan mann, þá hefir hún rjett til þess að losa sig við hann, og á þá að gera það með einurð, en það er ekki nóg, að hún sje aðeins óánægð með stjórnmálaafstöðu hans.