16.05.1929
Efri deild: 71. fundur, 41. löggjafarþing.
Sjá dálk 2434 í B-deild Alþingistíðinda. (1114)
47. mál, kosningar til Alþingis
Ingibjörg H. Bjarnason:
Jeg skal ekki tala eins lengi, hafa eins hátt, fullyrða eins mikið nje snúa eins út úr og hv. 4. landsk. þm. Hann þóttist vera að svara mjer, en ræða hans var meira árás á mig en svar við því, sem jeg sagði um þátttöku kvenna í kosningunum 1926, og svo ýmsar hugleiðingar frá sjálfum honum um eitthvað, sem jeg hefi aldrei sagt og ekkert kemur málinu við. Vegna þess, hvernig hv. 4. landsk. þm. hóf þessa svarræðu sína til mín, hafði jeg ekki skap í mjer til þess að hlusta á þær rangfærslur, öfugmæli og aðdróttanir, sem hann leyfði sjer að hafa í frammi í skjóli þinghelginnar, og get af þeirri ástæðu ekki svarað nema fáu einu úr ræðu hans.
Í minni fyrri ræðu lýsti jeg ánægju minni og þakklæti yfir að fá að kynnast talnaskýrslum hv. 4. landsk. þm., og lagði þær til grundvallar fyrir því, sem jeg þá sagði um þátttöku kvenna í kosningunum 1. júlí og 23. okt. 1926. Notaði jeg þessar tölur samviskusamlega, en ekki með óráðvendni.
Hv. 4. landsk. þm. var að drótta því að mér, að jeg hefði gefið í skyn, að konur hefðu sótt júlí-kosningarnar 1926 verr en búast hefði mátt við, þar sem þá var um kvennalista að ræða, vegna þess að Bríet Bjarnhjeðinsdóttir var efst á þeim lista. Þetta er mjög ómaklegt í minn garð. Jeg hefi við önnur tækifæri átt kost á að skýra frá áliti mínu á þessari þjóðkunnu konu, og lýsi jeg það sem tilhæfulaus ósannindi, að jeg hafi sagt nokkuð í þessa átt, og sömuleiðis það , að ég hafi unnið á móti þessum lista. Það eru mörg vitni að því, að jeg þvert á móti á fundi skoraði á konur að sýna meiri áhuga og fylja sjer utan um þennan lista. Þetta eru því vísvitandi rangfærslur hjá hv. 4. landsk. þm., eða þá sprottið af fávisku hans. En það er fá viska, þegar menn eru að fleipra því, sem þeir kunna engin skil á. Jeg get bætt því við, að á þeim fundi hvatti jeg einmitt konur til þess að sýna nú lit sýna, að þær hefðu eitthvað að þakka þessari merku forgöngukonu kvenrjettindamálanna hjer á landi. Jeg læt þessa getið til þess að taka af allan vafa um það, að jeg hafi unnið að því að rýra álit kvennalistans. Jeg tók það fram í ræðu minni í dag, að það hefði verið unnið og lítið fyrir kvennalistann 1926. Hv 4. landsk. þm. veit það ósköp vel, að það þarf meira að gera en að stilla mönnum upp á lista, að það þarf að vinna fyrir hann, eða eins og það er kallað „agitera“ fyrir honum. Enn sem komið er eru konur ekki komnar eins langt, sem betur fer, í að beita miður heiðarlegum meðulum í þessu skyni og sumir karlmenn hafa látið sjer sæma. En skylt er að taka það fram, að allir frambjóðendur eiga hjer ekki óskift mál. Konur hafa ekki haft á því að borga dýrar ferðir til fundarhalda og senda „smala“ fyrir hvers manns dyr. Þær hafa orðið að vinna af eigin kröftum og vilja, en engu fje haft úr að spila. En hv. 4. landsk. þm. kannast ef til vill við fjelagsskap, sem ver miklu fje, en hvaðan sem það er komið í þessu skyni. Skal ég ekkert um það segja, hvort þeir menn, sem fyrir þessum fjelagsskap standa, eru honum heilir, en það er mest um vert, að þeir noti hann rjett og vel, en hafi hann ekki fyrir stiga. Má og svo fara, að þau höft fúni, sem þannig eru fengin.
Hv. 4. landsk. þm. hjelt því fram í sinni fyrstu ræðu í dag, að vinnuveitendur settu verkafólki sínu oft stólinn fyrir dyrnar með að kjósa. Út af þessu benti jeg á það í minni fyrri ræðu, að slíkt framferði væri saknæmt að lögum, ef einhver vildi banna öðrum að neyta kosningarrjettar síns, og sagðist ekki efast um það, að þeir menn, sem sjerstaklega gefa sig út fyrir á gæta rjettar lítilmagnans, ein og hv. 4. landsk. þm. gerir, væru fúsir á að lögsækja þá vinnuveitendur, sem uppvísir yrðu að slíku. Ennfremur gat jeg þess, að 1. júlí væri heppilegri kjördagur fyrir konur í sveit en 1. vetrardagur, vegna þess að þá væri sumarhjálpin farin. Út af þessu fann hv. 4. landsk. þm. ástæðu til þess að bera mjer á brýn, að jeg kærði mig kollótta, þótt kaupakonurnar gætu ekki neytt kosningarrjettar síns. Þetta er útúrsnúningur og illgirni og ekkert annað. Jeg hefi fullan hug á því að sýna sanngirni og láta lítilmagnann hafa sinn óskoraða rjett. Leikaraskapinn í þeim efnum get jeg látið hv. 4. landsk. þm. eftir.
Þá fór hv. 4. landsk. þm. að skopast að klæðnaði kvenna. Jeg sje ekkert skoplegt við það, þótt konur til sveita sjeu öðruvísi klæddar en karlar á ferðalögum. Þær ríða flestar í söðli og nota söðulreiðföt, en fæstar hnakk og buxur Svo fór hann að tala um það, hv. 4. landsk. þm., að ýmislegt annað gæti orðið konum að farartálma en illveður. Taldi hann, að það þyrfti að hlífa konum við erfiðum ferðalögum, þær væru „hið veika kyn“ o. s. frv. En jeg verð nú að segja hv. 4. landsk. þm. það, að jeg tek ekkert mark á þessum fagurgala hans eða hlífðarsemi í garð kvenna. Jeg vil, að konur fái að njóta jafnrjettis síns án þess að sí og æ sje verið að stagast á því, að taka verði sjerstakt tillit til þeirra sem „hins veika kyns“.
Þá gaf hv. 4. landsk. þm. það í skyn, að jeg hefði misnotað tölur hans. Nei, jeg notaði þær rjett og sýndi fram á það, að þær konur, sem kjörfund sóttu 1. júlí 1926, voru ekki nema 81 færri en hinar, sem kusu 1. vetrardag það sama ár, í öllum sveitakjördæmunum til samans. En það er allhart, að ekki skuli vera hægt að treysta því, að landsk. þm. fari rjett með það, sem hann hefir eftir manni, heldur rangfæri það alt og ranghermi. Jeg veit ekki betur en að það sje viðurkent af flestum, að síðan konur fengu kosningarrjett sje meiri ástæða til að breyta kjördeginum en áður. Hefir þetta og komið fram hjer í umr. í dag, og hv. 4. landsk. þm. meira að segja játað það óbeinlínis.
Jeg hirði ekki að rekja rangfærslur hv. 4. landsk. þm. frekar, en vil þó benda honum á það að síðustu, þar sem hann leggur til, að kjördagarnir verði hafðir tveir, að þetta er beint á móti kosningalögunun. 23. gr. þeirra l. hljóðar svo: „Þá er almennar, reglulegar kosningar fara fram, skal kjördagur vera hinn sami um land alt, hinn fyrsti vetrardagur“. Og síðari málsgreinin: „Bæði er þetta á sjer stað og þegar almennar kosningar fara fram eftir þingrof, skulu allar kosningar gilda frá hinum almenna kjördegi, þótt einstöku kosningar hafi eigi farið fram á þeim degi“.
Þetta finst mjer taka af öll tvímæli um það, að kjördagurinn eigi að vera einn. (JBald: Vill hv. þm. ekki lesa brtt. mína?). Jeg hefi gert það. Ennfremur get jeg vitnað í 1. málsgr. 18. gr. máli mínu til sönnunar. Hún er á þessa leið: „Nú býður einhver sig fram til þingmensku, og skal hann þá tilkynna yfirkjörstjórninni í kjördæminu framboð sitt skriflega, svo snemma, að það komi henni í hendur eigi síðar en 4 vikur á undan kjördegi“.
Jeg læt hjer staðar numið. Jeg bjóst ekki við því, að jeg mundi þurfa að standa í illdeilum við hv. 4. landsk. þm. út af ræðu minni í dag, þó að jeg tæki til athugunar talnaregistur hans og færði rök fyrir skoðun minni á grundvelli hans eigin talna. Hvað það snertir, að hv. 4. landsk. þm. hafi brugðist vonir um mig, get jeg lýst yfir því, að jeg hefi aldrei gefið neitt það í skyn, sem gæfi honum ástæðu til að vonast eftir fylgi mínu við það, sem hann heldur fram í þessu máli. Þau vonbrigði verður hv. 4. landsk. þm. því að skrifa á sinn reikning, en ekki minn.