26.04.1929
Neðri deild: 54. fundur, 41. löggjafarþing.
Sjá dálk 319 í B-deild Alþingistíðinda. (156)
5. mál, rannsóknir í þarfir atvinnuveganna
Bjarni Ásgeirsson:
Báðir þeir hv. þm., sem um þetta frv. hafa talað og andmælt því, hafa gefið það í skyn, að einhverjar lægri hvatir leyndust bak við þann fagra hjúp, er það væri reifað í. Það má með sama rjetti halda því fram, að það sjeu lægri hvatir, sem standa á bak við andstöðu þessara háttv. þm. gegn þessu frv., en þeir láta í veðri vaka, t. d. þær, að þeir ekki geti unnað núverandi stjórn að koma fram svona þörfu máli. Jeg býst nú við því, að þeir hv. þm., sem eru að leita að göllum og annmörkum á þessu frv. í því skyni að eyðileggja það, muni helst þykjast finna mat á borði sínu með því að halda því fram, að hjer sje verið að stofna nýtt embætti handa Skúla Guðjónssyni lækni, sbr. ummæli hv. 1. þm. Reykv. En að huga er hvarflað til þess manns í þessu sambandi, stafar vafalaust af því einu, að hann er sá eini Íslendingur, sem fengist hefir við mál svipuð þeim, sem hjer liggja fyrir, og hefir þar af leiðandi nokkra reynslu og þekkingu á þessu sviði, og væri því æskilegt að geta notið starfskrafta hans í þessum nauðsynja framkvæmdum. En mjer þykir órjettmætt, að talað sje um þetta eins og það væri gert vegna Skúla Guðjónssonar. Það er langt frá því, að svo sje. Skúli er enginn ölmusumaður. Honum eru, vegna sinna ágætu hæfileika, allir vegir færir hvar sem er í veröldinni. Í Danmörku var hann valinn einn úr hópi margra umsækjenda í þá stöðu, er hann hefir nú. Reynsla sú, sem fengin er um starf hans þar, er svo ágæt, að jeg tel það síður en svo, að það væri neinn ölmusustyrkur til hans, ef hann fengi starfa hjer, heldur væri okkur þvert á móti mikill fengur að fá hann.
En jeg verð að segja það, að mjer finst kenna allmikils misskilnings um þetta mál, bæði í hv. Ed. og eins hjer. Upphaf þessa máls hjer á þingi var það, að jeg og hv. þm. V.-Ísf. bárum fram þáltill., þar sem skorað var á stjórnina að taka til athugunar, hvort ekki væri heppilegt að stofna embætti í þessari grein við háskólann. Hv. 1. þm. Reykv. var þá mjög hlyntur þessari till. og talaði þá með henni af skilningi og velvild. Og þótt þetta frv. sje nokkuð öðruvísi en hugsað var í þeirri þáltill., þá er þó rjett og sjálfsagt að taka þessu alvarlega sem byrjunartilraun. Í þessu máli erum við börn, sem erum að byrja okkar göngu og vantar enn alla reynslu á þessu sviði. Og geta okkar leyfir heldur ekki, að stórt sje byrjað, og síst nokkuð í líkingu við það stig, sem aðrar þjóðir eru komnar á í þessu efni. Við verðum því að byrja smátt og láta reynsluna skera úr því, hvernig haga beri þessu í framtíðinni. Og í höndum þessarar hæstv. stjórnar, sem sýnt hefir skilning sinn og velvilja á málinu, vona jeg, að því verði haldið fram til gagns og sóma fyrir þjóðina. Hitt skal jeg játa, að jeg þyrði ekki að eiga þetta mál í höndum hv. þm. Barð. og hv. 1. þm. Reykv. Eftir ummælum þeirra nú að dæma, er jeg hræddur um, að þeir mundu ónýta þessa framfaraviðleitni.
Það er trú mín, að þessi stofnun verði í framtíðinni ein deild við há skóla Íslands, sem þær deildir, sem nú eru til, gangi inn í, efnarannsóknarstofa ríkisins og efnarannsóknarstofa háskólans, og myndi síðast öfluga heild. „Forsögs Laboratoriet“ danska var í fyrstu bygt upp af einum manni, sem tók að sjer að safna saman þeim dreifðu athugunum, sem fyrir hendi voru, en er nú vaxið upp í fræga stofnun. En þótt þessar stofnanir hjer væru settar í eitt, þá vantar þó tilfinnanlega einn lið, og sá liður er lífeðlisfræðileg rannsóknardeild. Jeg skal taka dæmi þessu til sönnunar. Í ýmsum hjeruðum landsins hafa komið fram fóðurkvillar í sauðfje, þótt nóg hey hefði. Þetta er einskonar uppdráttarsýki, sem kemur í sauðfje jafnvel þótt það sje í góðum holdum. Og fjeð hrynur niður. Þetta stafar af því, að í fóðrið vantar einhver þau efni, sem nauðsynleg eru heilbrigði og lífi skepnanna. Við getum látið rannsaka fóðrið efnafræðilega, en vitum þó ekki með vissu, hvað vantar. Það, sem í þessum tilfellum þarf að gera, er að framkvæma bæði efnafræðilegar og lífeðlisfræðilegar tilraunir, sem sýni, hvað vantar og á hvern hátt sje unt úr því að bæta. Það þarf að þreyfa sig áfram með margskonar fóðrunartilraunum á lifandi verum um það, með hverju þarf að bæta upp fóður, sem er svona og svona samansett, til þess að fullu gagni komi þeim dýrum, sem á því eiga að lifa. Fyrir þessari stofnun þarf að standa maður, sem fær sje um að draga saman þessar rannsóknir í einn farveg og draga þær ályktanir út úr þeim, sem atvinnugreinunum geta að haldi komið. Það þarf til þess vísindalega mentaðan mann, sem skilning hefir á þessum hlutum og þekkir nokkuð þá reynslu, sem um þetta er fengin annarsstaðar. Þetta, sem nú á að gera, er nú máske ekki meira en vísir, eins og hv. 1. þm. Reykv. orðaði það. En jeg hefi þá trú, að það verði vísir til þeirrar stofnunar, sem koma muni atvinnuvegum landsmanna að ómetanlegu gagni.
Hv. þm. Barð. sagði, að þetta mál væri „humbugs“-mál. Hann nefndi til fjöruskjögur og sagði, að við því væri hið einfalda ráð að fara vel með ærnar. Jeg veit nú það vel, að sje ánum gefin nóg taða, og helst haldið frá fjörubeitinni nokkurn hluta af meðgöngutímanum, eins og sumir bændur hafa gert, sem á fjörujörðum búa, þá má komast hjá því, að lömbin fái fjöruskjögur. En það, sem þarf, er að finna það, hvernig nota megi fjörugróðurinn á sem fylstan hátt, án þess að setja lömbin í hættu. Það, sem hjer þarf, er að finna, hver efni vantar til viðbótar fjörugróðrinum, þótt hann sje notaður eftir því sem föng eru á, til þess að afstýra hinu alkunna stórskaðlega fjöruskjögri. Það er verkefni svona stofnunar. Þetta er eitt dæmi af mörgum og sem sýna, hvert verkefni hjer er fyrir höndum, og það ekki óverulegt.
Jeg skal svo ekki orðlengja þetta frekar. Hjer er um gott mál að ræða. Og þótt smátt sje af stað farið, en það er af eðlilegum ástæðum, getuleysi okkar, þá vona jeg þó, að þetta megi að miklu gagni koma, er stundir líða. Mjer þótti leitt, að andstaða gegn þessu máli skyldi koma fram frá þessum tveim hv. þm. En jeg vona, að þeir verði einir um hana.