18.03.1929
Neðri deild: 25. fundur, 41. löggjafarþing.
Sjá dálk 11 í C-deild Alþingistíðinda. (2249)
62. mál, stækkun lögsagnarumdæmis Reykjavíkur
Flm. (Hjeðinn Valdimarsson):
Jeg varð mjög hissa á ræðu hv. 2. þm. G.-K. Hún var ekkert nema fúkyrði í garð flm., skammir um Reykjavík og hól um Seltjarnarneshrepp. En máske hefir hv. þm. komið í hug kjósendur sínir, eins og öðrum hv. þm. vildi til, er hann setti ánöfnun á ljóðabók sína. Hv. þm. hefir þótt gott að láta þetta hól sjást í þingtíðindunum, af því þetta eru kjósendur hans. Þetta er sennilega ástæðan til reiðilestrar hans. Þá er og kunnugt, að fjelag það, sem hv. þm. er við riðinn, hefir þarna starfrækslu, og vill því hv. þm. ógjarnan láta traðka hag sínum þar.
Þá vitnaði hv. þm. í 19. gr. sveitarstjórnarlaganna, þar sem gert er að skyldu að leita samninga um breytingar á skipun sveita, áður en þeim málum er ráðið til lykta. Auðvitað er þetta rjett. En hjer þarf ekki að vera um neina vanrkslu að ræða, því það er hægur hjá fyrir allshn., sem sennilega fær þetta mál til meðferðar, að leita samninga, þar sem aðiljar eru svo að segja við hendina. — Hv. þm. sagði, að í Seltjarnarneshreppi væru aðeins 500 manns, og væri því ekki að vænta, að þeir hefðu mikil áhrif á bæjarmálefni Reykjavíkur, ef sameining færi fram. — Það væri nú hægt að hugsa sjer að þessi hluti hefði nokkurskonar sjálfstjórn um þau mál, sem sjerstaklega snerta þá. Jeg hugsa, að ekkert væri á móti því og auðvelt mundi vera að fá því framgengt við bæjarstjórn Reykjavíkur. En þótt svo væri ekki, þá er vafalaust, að eins og flokkadrættir eru miklir nú í Reykjavík, þá gætu 500 manns, sem væru samhuga, mjög miklu ráðið um bæjarmál, svo að aldrei yrði farið ver með þá, jafnvel betur en aðra hluta bæjarbúa. Annars er það rangt hjá hv. 2. þm. G.-K., að Seltirningar sjeu miklir forgöngumenn um atvinnurekstur. Það eru aðallega Reykvíkingar, sem reka þar atvinnu. (ÓTh: Hvernig er það í Viðey?) — Jeg veit ekki betur en að Íslandsbanki, sem búsettur er í Reykjavík, eigi Viðeyjarstöðina. Nei, þessi atvinnurekstur er angi frá Reykjavík. Það eru engin landgæði, sem draga atvinnureksturinn út í Seltjarnarneshrepp, heldur löngunin að lifa á aðstöðu Reykjavíkur, en hliðra sjer hjá tilsvarandi gjöldum.
Þá sagði sami hv. þm., að atvinnutekjur Reykvíkinga í Seltjarnarneshreppi hefðu numið 346 þús. kr., en atvinnutekjur Seltirninga í Reykjavík hefðu á sama tíma numið 111 þús. kr. En jeg efast nú mikillega um, að hv. þm. viti þessar tölur, svo að hann geti farið rjett með þær. Hann getur því ekkert fullyrt um kaupgjald um hvern einasta vinnutíma á báðum stöðum, því að á því eru engin tök að gera aðgreiningu. En væru þær nálægt því rjetta, þá væru þær þannig til komnar, að þær stöfuðu af verkafólki, sem tekur vinnu sína dag og dag, en sem Reykjavíkurbær ber alla ábyrgð á. Seltirningar geta notið þess að taka fólkið í vinnu dag og dag, án þess síðan meira að skifta sjer af því og fátækraframfærslu þeirri, sem því fylgir. Þeir, sem tekjur hafa úr Reykjavík á nesinu, eru hinsvegar stóreignamenn, sem heima eiga á Seltjarnarnesi, en reka atvinnu í Reykjavík og hafa rjett til allrar aðstöðu bæjarins þar, án þess að bera þunga af þeim.
Það er rjett hjá hv. meðflm. mínum, 1. þm. Reykv., að Reykjavík er bráðust þörf á því að fá Skildinganeslandið, og er leiðinlegt að hafa stöðugt þennan bút inni á milli bæjarlandsins. En það er sama að segja um Framnesið, að þó þar sje ekki höfn fyrir skip, þá geta þó einstakir menn komist þar í höfn á skattflótta, eins og raun hefir orðið á um Skildinganesið. En hitt er hlægilegt, eins og hv. 2. þm. G.-K. var að tala um, að ef Reykjavík sameinaðist Seltjarnarneshreppi, þá mundi hún seilast næst í Mosfellssveitina, þá Kjósina, og teygja síðan angana austur yfir fjall. Bærinn verður áreiðanlega lengi að vaxa inn að Elliðaám. (ÓTh: En út að Gróttu?). Jú, húsaröðin er óðum að færast þangað og þorp hefir myndast í Skildinganesi. En við lifum það áreiðanlega ekki, að bærinn vaxi samfeldur inn fyrir Elliðaár.
Þá þarf ekki að svara þeirri visku hv. þm. (ÓTh), „að Seltjarnarneshreppur sje elsti hreppur landsins“! Væri fróðlegt að heyra fleiri slík söguleg rök hv. þm.
Hv. þm. sagði, að tilefnið til þessa frv. væri það, að menn í Seltjarnarneshreppi hefðu farið fram á að fá vatn frá vatnsveitu Reykjavíkur. En þetta er ekki rjett. Þetta innlimunarmál hefir verið rætt í mörg ár, löngu áður en vatnsveitumálið reis upp, og það hefir ávalt verið vilji allra bæjarbúa að fá Skildinganesið, að minsta kosti, innlimað. En hitt vil jeg minna á, að í því máli er um beina sök að ræða á hendur formanns Íhaldsflokksins, hv. 3. landsk., því þegar búið var að ná samkomulagi við Seltjarnarneshrepp 1923 um öll kjör og bætur fyrir innlimun þeirra jarða í Reykjavík, er þá voru teknar, þá laumaði hann því ákvæði inn í lögin, að Reykjavík væri skylt að láta af hendi vatn og rafmagn til Seltjarnarneshrepps. Er það nokkuð hart ákvæði, þegar hvorugt er nóg handa Reykjavík einni, og ekki síst þegar að því er gætt, að þessi hv. þm. var þá þingmaður Reykvíkinga og átti að verja málstað þeirra. En jeg vil benda á þessa aðferð hv. formanns Íhaldsflokksins í sambandi við það, að þessi sami maður er aðaleigandi h/f „Baugur“, sem nú hefir keypt allar lóðirnar í Skildinganesi. Hefir fjelag þetta síðan selt lóðirnar og hagnast vel á sölunni, enda hafa kaupendur átt von á að fá rafmagn og vatn frá Reykjavík, sem þeim mun líka hafa verið bent á af seljendum. Það er vitanlegt, að ef rafmagn og vatn væri nóg, svo að hægt væri að selja öðrum, þá væri heldur ekkert á móti því að gera það. En aðalástæðan fyrir þessu frv. er það, að Reykvíkingar kunna því illa, að búa við svo þröngan landkost, að þeir menn, sem þiggja atvinnu og efni af starfsemi sinni í bænum, þurfi ekki að fara nema nokkra faðma til að laumast undan þeim skyldum, sem bærinn leggur á borgara sína.
Jeg vænti þess svo, að mál þetta fái að ganga til háttv. allshn. og verði tekið til yfirvegunar og úrslita á þessu þingi.