26.03.1929
Neðri deild: 32. fundur, 41. löggjafarþing.
Sjá dálk 46 í C-deild Alþingistíðinda. (2260)
62. mál, stækkun lögsagnarumdæmis Reykjavíkur
Jón Ólafsson:
Andmælendur þessa frv. hafa nú sýnt meiri kurteisi í þessum umræðum en áður, en ekki haft jafnmikil stóryrði og við fyrri umr. En jeg verð að segja, að þótt þeir hafi talað af meiri velvilja, þá töluðu þeir ekki að sama skapi af þekkingu; það skorti mjög mikið á.
Það er að vísu alveg rjett hjá hv. 2. þm. G.-K., að það er nokkuð langt gengið, að ætla sjer að taka allan hreppinn í einu skrefi. Það verð jeg að fallast á, vegna þess að það sýnir sig altaf í slíkum málum, að menn vantar yfirleitt víðsýni til þess að geta tekið sporin í einu, vilja oftast smábúta þau niður, venjulega báðum aðiljum til óhags, sem hlut eiga að máli. Þetta er ástæðan til þess, að jeg segi, að það sje yfirsjón okkar flm. að hala ekki tekið það til greina strax.
Aðalrökin hjá andstöðumönnum málsins var nú frelsi hreppsins. Það er nú þannig ástatt nú, að það er sjálfsagt ekki meira en 1/3 af landinu, sem tilheyrir hinum virkilegu hreppsbúum; hitt er komið undir eignar- og yfirráð bæjarins, alt suður að Valhúsi, og á því svæði er meira og minna af mönnum, sem sækja sitt lifibrauð að mestu leyti hingað til Reykjavíkur, aðeins láta skrifa sig þar, til þess að losa sig undan þeim byrðum, sem bæjarbúar óneitanlega hafa bundið sjer með því að leggja út í hin afarkostnaðarsömu mannvirki, svo sem höfnin er. Þessir menn taka heldur ekki þátt í kostnaði af framförum Reykjavíkur, en nota þær sjer til hagsmuna, svo sem aðstaða er til. Og þó að hv. 2. þm. G.-K. segði, að Reykjavíkurhöfn væri dýrasta höfn í heimi, — sem jeg vil mótmæla, — þá er hitt víst, að Reykjavíkurhöfn er einhver nauðsynlegasta höfn í heimi. Þetta held jeg að hann hljóti að viðurkenna. Og allar framfarir á Seltjarnarnesi held jeg hafi bygst á þessu eina mannvirki, sem Reykjavíkurbær rjeðst í. Það þarf þess vegna ekki að tala um það, að atkvæði hreppsbúa eigi að ráða hjer nokkru um. Þeir, sem hafa keypt löndin í hreppnum og flutt sig þangað í þeim eina tilgangi að losna við að bera sameiginlegar byrðar bæjarfjelagsins, eiga sannarlega ekki að vera atkvæðisbærir í þessu máli, sem hjer um ræðir. Þeir nota höfnina, sem aðrir hafa komið upp, án þess að hreppsbúar legðu fram fje til þess fyrirtækis. Þetta er auðvitað mannlegt eðli, að vilja nota sjer slíkt. En það er hinsvegar skylda löggjafarvaldsins að taka í taumana í hverju slíku tilfelli, þar sem svo hagar til sem hjer.
Reykjavík hefir orðið stór bær á stuttum tíma, og þó að mörgum þyki sá vöxtur óeðlilegur, þá er það svo, að móti honum hefir ekki verið hægt að standa, og sýnist ekki hægt í framtíðinni. Verður því að taka fult tillit til þessa vaxtar. Það eru landar okkar, sem búa hjer í Reykjavík, þó að það heyrist á mörgum, að Reykjavík sje ekki eitt að þeim hjeruðum landsmanna, sem þurfi að taka tillit til. Það kom í ljós í frv. (á jeg þar við breyting á fátækralögum), sem fór hjer úr hv. deild; því var aðallega stefnt að Reykjavík. Og viðvíkjandi skattaálögum kemur þetta oft í ljós.
Það dugir ekki fyrir hv. þm. Mýr. að taka sem dæmi Akranes, Kjalarnes o. fl. staði, sem ekki eru í námunda við Reykjavík, því öllum er vitanlegt, sem nokkurt skyn bera á byggingu kauptúna, að það er ekki hægt að byggja upp borg alllangt frá þeirri borg, sem fyrir er, nema með ærnu fjármagni. En hinsvegar er auðvelt að byggja upp stórt hafnarmannvirki suður á nesi, sem noti allan þann iðnað og mannkraft, sem Reykjavík hefir yfir að ráða, og dragi að mörgu leyti frá þeim, sem hjer búa fyrir og hafa starfað að hinum miklu framförum, sem orðið hafa hjer á fáum árum. Þetta er hætta fyrir Reykjavík, sem hv. þm. verða að líta á. Það er ekki hætt við, að landsmenn byggi hafnarmannvirki við Skerjafjörð sjálfir, heldur er hætt við, að útlendingar vilji steypa sjer inn á þessa veigalitlu og mótstöðulitlu staði kringum bæinn, honum til óhags.
Hjer eru 26 þús. manna, og mun sú tala vaxa um 500–1000 á ári, án innflutnings. Þarf því útflutning úr bænum, ef hann á ekki að stækka stöðugt. Þó að Reykjavík, höfuðstaður landsins, sje kannske ekki í svo góðri náð hjá sumum hv. þdm., þá virðist samt skylda þeirra að líta með sanngirni á rjettmætar kröfur þessara manna, sem hjer í Reykjavík búa, engu síður en annara borgara þessa ríkis, að svo miklu leyti sem löggjafarvaldinu ber skylda til yfirleitt.
Hreppsbúar þurfa ýmislegt hingað að sækja, og munu gera það enn meir í framtíðinni, því að þar er ekkert að hafa, neina lítilfjörlegan jarðargróða og eitthvað af hrognkelsaveiðum. Sáralítið er þar af fiskiútgerð.
Leiðinlegt var að heyra, þegar þessi sami hv. þm. var að tala um það, að framfarir Reykjavíkur hefðu eyðilagt Seltjarnarneshrepp. Það er auðvitað, að framfarirnar gera möguleika hinna, sem ekki hefjast handa, enn minni og ástand þeirra ömurlegra. Jeg geri ráð fyrir, að þessi hv. þm. væri ekki hátt settur í búskaparframkvæmdum, ef hann væri enn með sinn torfljá við ofanafristu og túnasljettun. Það var eins og skilja mætti á hv. þm., að það væri ömurlegt að vita til þess, að hjer væri annað afl til að fiska með heldur en þegar Seltjarnarnesið stóð í mestum blóma, sem var á róðrarbátaöldinni og fram eftir seglskipatímabilinu.
Hjer er ekki um neinn yfirgang að ræða. Það er þvert á móti. Það er aðeins farið fram á það, sem allir vita, að verður í framtíðinni. Því að þetta mál mun skýrast svo í meðferðinni, og til endanlegrar lausnar þessa máls mun varla mjög langt að bíða.
Það er engin ástæða að fara nú út í skatta og álögur. En það gefur að skilja, að það er ekki notasælt fyrir Reykjavíkurbæ að hafa mikið af sínum virkilegu borgurum, sem reka arðsama atvinnu, búsetta rjett fyrir utan bæinn, þar sem þeir standa ekki skil á neinum sköttum til bæjarfjelagsins. Það er algerlega óþolandi, að slíkt ágerist meir og meir. En þetta er þó ekki aðalartriðið, heldur er margt annað, sem getur komið bænum miklu ver, sem sje að það komi hjer þorp og höfn, sem virkilega keppi við þau mannvirki, sem við höfum gert hjer í Reykjavík.
Jeg sje ekki ástæðu til að fara um þetta fleiri orðum. Jeg vona, að hv. deild sýni frv. þá kurteisi að láta það fara til n.