06.03.1929
Neðri deild: 15. fundur, 41. löggjafarþing.
Sjá dálk 1047 í C-deild Alþingistíðinda. (2898)
33. mál, dómur í vinnudeilum
Sigurður Eggerz:
Þar sem hjer er um allmikið mál að ræða, þá þykir mjer rjett að gera grein fyrir mínu atkv.
Jeg býst við, að allir sjeu sammála um það — og þá ekki síst með tilliti til þess verkfalls, sem er nýafstaðið og reynir mjög á þolrifin hjá þjóðinni, — að þau átök, sem verða milli útgerðarmanna og sjómanna, eru það mikil, að þau koma ekki einungis við þær stjettir, heldur við þjóðina alla. Og seinasta verkfall sýndi það berlega, hve örðugt það er að fá niðurstöðu í málinu og koma sættum á. Stjórnin varð seinast að snúa að þessu máli, og sættir urðu aðeins með mjög sjerstökum hætti, þar sem hæstv. stj. sá sjer ekki annað fært en að gera ívilnun úr ríkissjóði, til þess að ljúka vandræðunum. Jeg nefni þetta ekki til þess að hefja sjerstakar umr. um þetta atriði. Jeg nefni það aðeins til þess að benda á það, að hæstv. stj. hefir virtst svo alvarlegt mál á ferð, að hún yrði að grípa til þess óvenjulega ráðs, til þess að koma sættum á. En það liggur í hlutarins eðli, að ekki er hægt yfirleitt að jafna deilur á þennan hátt, heldur verður þetta að skoðast sem sjerstakt undantekningaratriði.
Jeg verð nú að segja það um þetta frv., að mjer hafa virtst umr. um það næsta einkennilegar. Því hefir verið haldið fram, að hjer væri verið að ræða um hin mestu þrælalög. Það hefir verið tekið fram hjer í hv. deild, að til þess að framkvæma þær ráðstafanir, sem gert er ráð fyrir í þessum lögum, þá mundi þörf á miklu lögregluliði, og yfirleitt að beita mikilli þvingun. Jeg skal strax geta þess, þó að við 1. umr. sje, að það eru ýmis atriði í þessu frv., sem jeg get ekki fallist á. Þannig verð jeg að líta svo á, að því er snertir dóminn, sem hjer er um að ræða, að það skifti mjög miklu máli, að leitast verði við að skipa hann á þann hátt, að hann geti haft sem mest traust allra.
En þar sem verið er að tala um hina miklu þvingun, sem liggi í þessu frv. — og hv. þm. V.-Ísf. (ÁÁ) var meðal þeirra — þá skil jeg frv. svo, að í fyrsta lagi sje, samkv. ákvæðum 10. gr., bannað verkbann og verkfall á meðan þessi mál eru hjá sáttasemjara. Ennfremur sje bannað að gera verkfall á meðan þessi mál sæta dómsmeðferð. Hjer við eru lagðar sektir frá 500 kr. til 10 þús. kr. Svo kemur þriðja atriðið. Hvað verður, þegar búið er að kveða upp dóm í málinu? Jeg get ekki sjeð, að það sjeu nein viðurlög sett við því í frv., þó að dómur sje rofinn. Um það eru engin sektarákvæði nje annað þessháttar. Jeg geri ekki ráð fyrir að 3. liður í 1. gr. eigi við það, að verkföll skuli bönnuð eftir að dómur hefir fram farið. Það er alls ekki um það að ræða, að hjer eigi að beita neinum þvingunarráðstöfunum til þess að framfylgja dómi. Hvar er þá sú mikla þvingun, sem svo mjög hefir æst hugi manna gegn þessu frv.,?
Fyrir nokkrum dögum hitti jeg mann, sem jeg mæti oft á götunni, og hann sagði við mig, að sjer litist illa á það, sem nú væri að gerast á Alþingi. Jeg spurði, hvað hann ætti við. Hann sagðist ekki kunna við það, að það ætti að setja handjárn á sjómennina, sem ekki vildu hlíta vinnudóminum, og flytja þá með valdi út í skipin. Ef þetta frv. er yfirleitt skýrt á þennan hátt, undrar mig ekki, þó að það sæti andmælum frá almenningi. En ekkert þessu líkt felst í frv. Aðalatriðið er, að reyna að koma í veg fyrir að verkföll hefjist. Það á að gera í fyrsta lagi með því að gefa sáttasemjara nógan tíma til sáttaumleitana. Takist honum ekki að koma sættum á, verður málinu skotið til dómsins, og hann á líka að hafa nægan tíma til að athuga það og rannsaka.
Og þetta er einmitt í samræmi við kröfur jafnaðarmanna, sem vilja fá að rannsaka alt viðkomandi útgerðinni sem nákvæmast. (HV: En 8. gr.?) Mjer finst aðalatriðið vera það, að frv. gerir ráð fyrir óhlutdrægri rannsókn á málinu, til þess að byggja á því dóm. En sumir munu spyrja: Hvaða þýðingu hafa þá þessar ráðstafanir, fyrst að engan er hægt að þvinga til að hlýðnast þeim? Því er fljótsvarað. Þessar ráðstafanir eiga að vera nokkurskonar siðferðislegur þrýstingur á málið. Þeir, sem rjúfa dóminn, munu fá andúð almennings á móti sjer. Dómurinn á að skapa almenningsdóm. Ef slíkur dómur er rökstuddur viturlega og öll gögnin lögð á borðið, verður erfitt að ganga á móti honum. Hinsvegar hefir því aldrei verið haldið fram, að þetta eigi að vera endanleg lausn málsins. Hjer er verið að gera alvarlega tilraun til þess að koma í veg fyrir deilur. Verkföll og verkbönn eru eins og dauð hönd yfir atvinnulífi þjóðarinnar. Því oftar sem þessi dauða hönd er rjett út, því meiri ótta slær á þá, sem vilja frið í þessu landi. Auk þess sem jeg taldi rjett að breyta að einhverju leyti skipun dómsins, finst mjer að vel gæti komið til mála, að láta hann ekki hafa æðsta dómsvald í þessum málum, en skipa t. d. yfirdómstól fyrir alt landið. En þetta þarf að athuga vel í þeirri nefnd, sem fær málið til meðferðar.
Mjer er ómögulegt að skilja, með hvaða rjetti hv. jafnaðarmenn halda því fram, að dóminum verði beitt eins og þeir láta í veðri vaka. Það á alls ekki að taka verkfallsvopnið úr höndum verkamanna, og ekki heldur verkbannsvopnið úr höndum atvinnurekendanna. Hv. þm. Ísaf. (HG) sagði, að engin skilgreining væri til á því, hvað verkbann væri. Þetta er alveg rjett og það þarf nefndin m. a. að rannsaka. En með því að setja slíkan dóm, er ekki annað gert en að tryggja rjett alþýðunnar í landinu.
Og jeg þykist þekkja svo vel alþýðu þessa lands, að hún vilji heldur fá kaup sitt með góðu en illu. Með dóminum eru sköpuð skilyrði til að gera báða aðilja ánægða. Það er vinningurinn.
Jeg verð líka að segja það, að jeg sje ekki, að leiðtogar alþýðunnar hafi gert neina tilraun til að fá lausn á þessu máli. Mjer er að vísu kunnugt um till. þá til þál., sem jafnaðarmenn hafa borið fram hjer í deildinni, um rannsókn á hag og rekstri togaraútgerðarinnar. En sú tillaga miðar aðallega að undirbúningi þjóðnýtingar. Jeg ætla ekki að eyða tíma í það, að fara að tala um þjóðnýtingu alment. Jeg vil spyrja: Er þjóðnýtingin nokkur lausn á kaupdeilunum? Jeg segi: Nei. Munurinn verður aðeins sá, að ríkið er vinnuveitandinn. Kaupdeilur koma fram eftir sem áður. Munurinn aðeins sá, að ríkið kemur í staðinn fyrir vinnuveitandann. Skilyrðin fyrir óánægju verkalýðsins er alveg eins eftir sem áður fyrir hendi.
Í okkar þjóðfjelagi er mikið vald fengið í hendur dómstólum. Samkvæmt stjórnarskránni er dómstólunum falið að ákveða mörkin á milli sín og umboðsvaldsins. Og eins og hv. 1. þm. Reykv. (MJ) komst að orði, rís sú alda ávalt hærra og hærra, sem fer í þá átt, að jafna allan ágreining með aðstoð dómstólanna. Ýmsir af bestu mönnum heimsins ætla sjer að útrýma ófriði milli þjóða með gerðardómum. Hví skyldi þá eigi þessa ráðs neytt til að koma í veg fyrir styrjaldir innan sjálfra þjóðfjelaganna? Með þessu er verið að leita ráða til þess að draga málin á langinn, sporna við því, að andstæðir aðiljar rjúki hver á annan. Þetta er höfuðmarkmið þeirra, sem fyrir friðinn vilja vinna.
Eins og jeg tók fram í upphafi, þótti mjer rjett að gera grein fyrir atkv. mínu og afstöðu í þessu máli. Jeg vil gera mitt til þess að frv. verði athugað sem rækilegast í nefnd, og gerðar á því þær breytingar, sem nauðsynlegar kunna að vera. Vænti jeg að það leiði þá til happasælla úrslita þessa máls.
Því hefir verið lýst yfir af hálfu flm. frv., að þeir hefðu ekki sömu skoðun og hv. þm. Ísaf. (HG) um þvingunarvald dómsins. í frv. er að vísu gert ráð fyrir sektum. Það mun vera álitamál, hvort 3. liður 1. gr. frv. felur í sjer rjett til þess að gera skaðabótakröfur. En flm. munu eigi hafa ætlast til að svo væri, og í nefnd mætti breyta orðalagi greinarinnar svo, að það væri ótvírætt.
Alt það, sem hv. jafnaðarmenn hafa talað um þvingun, er sagt út í loftið. Frv. leggur ekki viðurlög við öðru en því, að vinna verði stöðvuð meðan mál er undir rannsókn og fyrir dómi. Það á að tryggja það, að friður fáist til athugunar og rannsóknar. Annað sje jeg ekki, að í því felist. Þeim ákvæðum, sem nú er verið að hártoga og orkað gætu tvímælis, er auðvelt að breyta í nefnd.
Jeg vil ljúka máli mínu með því, að láta í ljósi þá von, að hv. foringjar jafnaðarmanna megi átta sig í þessum efnum og gera sjer það ljóst, að þær ráðstafanir, sem frv. fer fram á, eru nauðsynlegar og óhjákvæmilegar til að hindra þá óhamingju, sem vinnudeilurnar leiða yfir þjóð vora.