10.05.1929
Neðri deild: 65. fundur, 41. löggjafarþing.
Sjá dálk 1217 í C-deild Alþingistíðinda. (2927)
33. mál, dómur í vinnudeilum
Frsm. 2. minni hl. (Gunnar Sigurðsson):
1 Það hefir verið kvartað um það, hve lengi þetta mál hafi dregist hjá þinginu. Jeg skal taka það fram, að það er ekki eingöngu n. að kenna, og jeg þori að fullyrða, að hún á mjög litla sök á þessum drætti. Hvað mig snertir persónulega, þá hefi jeg, eins og kunnugt er, nokkra sjerstöðu í málinu, og áleit það ekki á neinn hátt skyldu mína að hefjast handa til þess að gefa út nál. En eins og hv. 2. þm. Reykv. tók fram, er langt síðan allshn. tók ályktun um þetta mál, enda hygg jeg, að óhætt muni að segja, að hún sje fljótvirkust þeirra nefnda, er starfað hafa hjer í þinginu í vetur.
Það er helst hv. 3. þm. Reykv., sem jeg þarf að svara nokkrum orðum. Mjer virtist svo, sem honum þætti nál. mitt ekki skýrt eða vel ritað. En jeg þori að bera það undir hvern meðalgreindan mann, að það er fullkomlega ljóst af því, hver skoðun mín er í þessu máli. Jeg lít ekki á þennan fyrirhugaða vinnudóm sem neina allsherjarlæknun verkfalla. Því að ef svo væri, þá er mjer spurn, hversvegna stórþjóðirnar, eins og t. d. Englendingar, sem bæði hafa öflugt hervald og lögregluvald, hafa ekki komið slíkum dómi á hjá sjer. Jeg tek það fram í nál. mínu, að jeg vil í lengstu lög reyna samkomulagsleiðina. En mjer er það líka ljóst, og það veit jeg, að hv. 3. þm. Reykv. er líka fullljóst, hvers virði stjett, eins og t. d. sjómannastjettin íslenska, er fyrir þjóðina, því það mun óhætt að segja, að hagur þjóðarinnar standi og falli einna mest með henni.
Að þessu öllu athuguðu tók jeg það ráð, að flytja frv., ásamt hv. 2. þm. Árn., um breytingu á sáttasemjaralögunum. Vildi jeg reyna þá leið fyrst. Hefi jeg þá trú, að með því móti megi leysa úr mörgum málum, enda hefir það sýnt sig, að lögin um sáttasemjara í vinnudeilum, hafa orðið til stórbóta. Í þessu frv. mínu er alveg sama princip og í frv. um vinnudóminn, nefnilega það, að ekki megi hefja verkfall fyr en útsjeð er um það, hvort samkomulag næst. En það hefir líka einn stóran kost, þó hann sje ekki á neinn hátt þvingunardómur, en hann er sá, að það mundi reynast svo, að sá aðili, er hafnaði sæmilegum kjörum, fengi almenningsálitið á móti sjer, en það er vald, sem ávalt ræður úrslitum að lokum.
Það má hver lá mjer það, sem vill, þó jeg sje deigur við það, að taka fasta ákvörðun í þá átt, að setja á þvingunarvinnudóm, eins og hjer er farið fram á. Því að það hefir sýnt sig, að þar sem verkföllin hafa verið mest og hervald og lögregla í bestu lagi, hefir ekki verið hægt að koma slíkum dómum við.
Allir vita, að það var vöntun á því, að geta framfylgt lögunum, sem kom hinu forna íslenska lýðveldi á knje. Eins mundi það verða hjer. Það mundi verða svo, eins og hv. 2. þm. Reykv. tók fram, að þegar dómur væri fallinn, þá mundi hver fara sína leið. En hvað þýðir þá vinnudómurinn? Hann hefir enga þýðingu, ef menn vilja ekki vinna. Og það eina, sem þjóðfjelagið getur gert í slíku tilfelli, er aðeins það, að horfa á. Ef á að framfylgja dómnum, þarf a. m. k. að vera til lögregluvald svo sterkt, að hægt sje að vernda þá, er vilja vinna, en það er ekki til. Þessvegna þýðir ekkert að setja svona dóma, nema lögreglan sje aukin um leið. Hinsvegar bind jeg mig ekki við það, að vera ekki með dómnum í einhverri mynd, ef verkföll skyldu magnast að mun. En jeg hefi svo mikla trú á greind þessarar þjóðar, að jeg er ekkert hræddur við slíkt, ef skynsamlega er af stað farið. Jeg held því, að hyggilegast sje að byrja með því, sem jeg legg til í þessu máli.
Jeg segi í nál. mínu, að það sje ljóst, að við getum ekki búið við það, að greiða hærra kaup en nágrannaþjóðirnar. En það eru til aðrar leiðir til þess að bæta kjör verkalýðsins heldur en að greiða honum hærra kaup. Er það einkum tvent hjer, sem þarf að bæta úr. Annað er hin geysiháa húsaleiga, en hitt er að ljetta hina háu tolla á ýmsum nauðsynjavörum. Var reyndar borið fram hjer í vetur frv. þess efnis, er eigi náði fram að ganga.
Jeg hefi þá skoðun, að jafn mikilsvert og þetta mál er, þá skuli ekki endanlega útkljá það, nema með þjóðaratkvæði. Því að sje nokkurt mál þess vert, að vera borið undir þjóðaratkvæði, þá er það einmitt þetta. Og ef talsverður meiri hl. þjóðarinnar greiðir ekki atkv. með því, þá kemur ekki til greina að lögtaka það.
Jeg vænti þess svo, að þeir hv. þdm. og aðrir, er lesið hafa nál. mitt, skilji hvað jeg meina. Þykist jeg geta skrifað svo íslenskt mál, að öllum meðalgreindum mönnum sje það ljóst, hvað jeg meina. Jeg vil gera alt, sem unt er, til þess að leysa þetta á sanngjarnan hátt, en ef offors verður óhæfilega mikið hjá öðrum hvorum aðilja, þá er jeg fús til þess að tala um að koma á þvinguðum vinnudómi, þó því aðeins, að líkur sjeu til, að hægt sje að framfylgja honum, svo að þeir fái þó a. m. k. að vinna, sem það vilja. Annars verður dómurinn aðeins til þess, að hver fer sína leið, og þjóðfjelagið horfir á í ráðaleysi. Skal jeg svo ekki fjölyrða frekar um þetta.
Ræðuhandr. óyfirlesið.