18.04.1929
Neðri deild: 48. fundur, 41. löggjafarþing.
Sjá dálk 1366 í B-deild Alþingistíðinda. (714)
16. mál, fjárlög 1930
Hákon Kristófersson:
Jeg á nokkrar brtt. við þennan kafla fjárl. En jeg veit annars ekki, hvaða þýðingu það hefir að vera að tala um ástæður þess, að brtt. eru komnar fram, þegar svo er ástatt, að tæplega helmingur dm. er á fundi. Er því hætt við, að skýringar þær, er flm. hinna einstöku brtt. bera fram, hafi lítil áhrif. En samt ætla jeg að fara nokkrum orðum um þessar brtt. mínar. (BÁ: Nefndin er þó við). Já, en mjer skilst nú, að hún hafi þegar komið sjer niður á fasta niðurstöðu um afstöðu sína gagnvart brtt. mínum og annara. Býst jeg ekki við því að hafa það andans þrek, að geta látið hana skifta um skoðun; skoðun, sem ef til vill er svo fast bundin við flokkshagsmuni, að sanngirni getur ekki komist að.
Það er þá fyrst brtt. LI á þskj. 345, við 18. gr. II. e. 12., að þar komi nýr liður. Hv. þm. V.-Ísf. ætlaði að bera þessa till. fram með mjer, en þegar jeg afhenti hana, var hann ekki viðstaddur og lagði jeg því svo fyrir, að nafn hans yrði sett með mínu. En fyrir einhverja vangá hefir það ekki orðið. En vera má, að það breyti ekki miklu um úrslitin. Þessi brtt. fer fram á það, að Ásdísi Þorgrímsdóttur, ekkju Sigurðar Þórólfssonar kennara, verði veittar 300 kr. auk 100 kr. með hverju barni hennar, sem er í ómegð, en þau eru 4. Er þetta í beinu samræmi við það, sem tíðkast hefir oft áður, og þori jeg að fullyrða, að þessi ágæta kona á skilið að fá þennan styrk, þó ekki væri vegna annars en þess, hve hennar mikilsvirti nú látni eiginmaður vann mikið fyrir þjóð sína með kenslu og allskonar uppfræðingu. Mun óhætt að fullyrða, að kensla hans hafi verið mun ódýrari en tíðkast hjá öðrum, og því hægra fyrir efnalitla menn að hljóta nokkra fræðslu fyrir lítinn tilkostnað. Get jeg sagt það af viðtali við nemendur hans eldri og yngri, að þeir minnast hans með hlýjum hug og þakklæti fyrir vel unnið starf. Jeg þarf ekki að lýsa því, að þessi látni heiðursmaður var fullkomlega meðalmaður, sem meðal annars má sjá af því, að hann hóf sig upp úr hinni sárustu fátækt til þess að verða einn af nýtustu sonum sinnar fósturjarðar. Vonast jeg því til, að Alþingi bregðist nú vel við og sýni ekkju þessa manns þann sóma að styðja hana með þessu framlagi, og sýni með því, að það kunni að meta starf hins látna heiðursmanns.
Jeg finn svo ekki ástæðu til að fara frekar út í þetta mál, enda virðist það þýðingarlítið, þar sem sárafáir eru nú á fundi, en ætla þá að snúa mjer að annari till., sem fer í þá átt, að aftan við 22. gr. komi þessi mgr.: „Af rafmagnsveituláni Patrekshrepps, að eftirstöðvum kr. 66916.67, skal gefa eftir 30000 kr.“. Fjvn. er mjög vel kunnugt um þær ástæður, sem fyrir þessu liggja, því að oddviti hreppsins hefir skrifað n. langt og ítarlegt brjef, og það væri að bera í bakkafullan lækinn, ef jeg færi að auka einhverju þar við, því að brjefið er í alla staði nákvæmt og sannleikanum samkvæmt. En þar sem hv. þingdeildarmenn eru málinu ekki eins kunnugir og n., vildi jeg rekja sögu þess í megindráttum. Þetta lán er tekið á áramótum 1913–14 og var það rjett fyrir stríðið. Áætlanir um kostnað og undirbúning málsins voru gerðar af þar til fengnum fagmanni, og þess vegna er ekki hægt að segja, að þeir, sem hjer eiga hlut að máli, hafi rasað fyrir ráð fram. Upprunalega áætlunin var ekki hærri en svo, að hún nam ekki 1/3 af þeim kostnaði, er af verkinu leiddi. Það, sem gerði þetta fyrirtæki svona ákaflega dýrt, voru stórfeld slys af völdum ófriðarins. Vil jeg í því sambandi benda á eitt lítið dæmi af mörgum óhöppum, sem fyrir komu. Þegar pípurnar, sem hingað áttu að sendast, voru komnar á skjöl skips eins, vildi svo til, að það var orðið fult, þegar átti að setja þær um borð, og gátu þær því ekki komist með. Tveimur dögum seinna fór annað skip frá sama fjelagi, og með því voru pípurnar sendar. Fyrra skipið, sem pípumar áttu að fara með, komst alla leið til Íslands, en seinna skipið, sem þær fóru með, var skotið niður. Þetta hafði þær afleiðingar, að horfið var að því ráði að fá pípurnar frá Ameríku, og voru þær margfalt dýrari en hinar. Þetta varð hreppnum svo dýrt, að jeg álít, að Alþ. eigi að hlaupa undir bagga með honum, sjerstaklega þar sem ekki er hægt að kenna hjeraðsbúum, þótt í öngþveiti sje komið. Jeg ætla nú að lesa upp kafla úr brjefi oddvita, því að þótt n. sje það kunnugt, hafa aðrir hv. þm. gott af að kynnast málavöxtum nánar.
„Á árunum 1913–14 er sú ákvörðun tekin, eftir umræður á almennum sveitarfundum, að byggja rafveitu hjer í kauptúninu. Hafði þá verið rekin hjer smárafveita nokkur undanfarin ár, sem var eign „privat“-manns, og gátu aðeins nokkrir hreppsbúar orðið aðnjótandi raforku þaðan. Rafveita þessi var rekin með vatnsafli, og svo skyldi einnig þessi nýja rafveita starfrækt. Var jafnframt ákveðið að fá þessa litlu rafveitu tekna eignarnámi eða lagða niður á annan hátt með samningi, og varð hið síðara ofan á, eins og seinna mun að vikið í brjefi þessu. Var nú fenginn sjerfræðingur til að gera áætlun um kostnað við byggingu þessarar fyrirhuguðu rafveitu og um, hversu mikið afl mundi hægt að framleiða með því vatns magni, sem var fyrir hendi. Sjerfræðingur þessi gefur það svo út, að hægt muni vera að framleiða um 40 hestöfl rafmagns og muni rafveitan uppkomin kosta um 34 til 36 þús. kr. Rafveitunni var eingöngu ætlað að framleiða rafmagn til ljósa, og þótti sem þetta afl mundi nægja kauptúninu um ófyrirsjáanlega langan tíma, þó að íbúatalan ykist mjög og þar með rafmagnsnotkun. Var svo þessum rafmagnsfræðingi falið að sjá um byggingu rafveitunnar og að kaupa efni og vjelar til hennar. En meðan á þessum undirbúningi stóð, skall heimsstyrjöldin á, sem enginn bjóst við að stæði eins lengi og raun varð á, nje hefði þau eftirköst, sem síðar kom í ljós, og datt því engum í hug að fresta framkvæmdum þessa máls af þeim ástæðum. Var nú máli þessu komið svo langt áleiðis, að búið var að grafa skurðinn fyrir vatnspípurnar, sem er tæpur kílómeter að lengd, og einnig búið að festa kaup á vjelum í Svíþjóð og járnpípum í Englandi, með sæmilega hagkvæmu verði. En þegar hjer er komið málum, kemur fyrsta óhappið fyrir þetta fyrirtæki, sem er það, að skipið, sem var á leið til landsins með pípurnar, var skotið í kaf. Voru nú aðstæður orðnar svo breyttar, að ókleift reyndist að kaupa aðrar pípur, og þá ekki nema með óskaplegu verði. Líða svo 2 ár, að þetta tekst ekki, og hrynur nú skurðurinn saman og verður að gera hann að nýju, og kostaði það því sem næst jafnmikið og í hið fyrra skiftið, vegna hækkaðra vinnulauna, þótt verkið væri minna. Loksins eru þó keyptar nýjar vatnspípur úr trje, járnbentar, frá Ameríku, og komst rafveitan loks upp í desembermánuði 1918. Kostar hún þá uppkomin 90 þús. kr., að viðbættum 2 þús. kr., sem greiddar voru hinum fyrgreinda rafstöðvareiganda fyrir að leggja þá stöð niður, samkvæmt þar um gerðum samningi. Vantaði þó mikið á, að rafveitan væri fullgerð, því að margt var eftir ógert og fljótlega gengið frá, bæði við stöðvarhúsið o. fl., sem síðar hefir verið fullgert og sem ætti að teljast með stofnkostnaði hennar, þótt svo hafi ekki verið gert. Það mun því ekki ofmælt, að rafveitan muni hafa kostað uppkomin 95 þús. kr., fyrir utan allar innanhússtaugar, sem kostaðar voru af einstaklingum. Auk þess keypti rafveitan fyrir 2 árum mæla í allar íbúðir í kauptúninu, og kosta þeir rúml. 4 þús. kr.
Til þess að koma þessu fyrirtæki í framkvæmd var fyrst tekið reikningslán í Íslandsbanka, að upphæð 35 þús. kr., og síðan seldir víxlar til viðbótar, eftir því sem með þurfti. Árið 1918 er svo fengið lán úr Viðlagasjóði, að upphæð 55 þús. kr., til 30 ára. Með því fje eru innleystir allir víxlarnir, sem seldir höfðu verið. Árið 1920 er svo enn fengið lán úr Viðlagasjóði, að upphæð 30 þús. kr., til 40 ára. Með þessu seinna viðlagasjóðsláni er reikningslánið í Íslandsbanka greitt að fullu. Áður höfðu verið greiddar af því 5 þús. kr. árið 1918. Lán Viðlagasjóðs voru því alls 85 þús. kr. Var byrjað að borga af þeim árið 1921, og hefir altaf verið borgað af þeim árlega síðan, nema árið 1926, þegar keyptir voru rafmagnsmælarnir. Var þá fengið samþ. landsstjórnarinnar til þess að láta afborgun falla niður það ár. Vextir hafa verið greiddir frá byrjun. Er því nú búið að greiða til Viðlagasjóðs til þessa tíma: Í afborganir kr. 18083.33 og í vexti kr. 36250,83, samtals kr. 54334.16. Til Íslandsbanka hefir verið greitt? í afborgun kr. 5000.00 og í vexti kr. 6900.00, samtals kr. 11900.00. Er þannig búið að greiða til þessa tíma í afborganir og vexti vegna rafveitunnar alls kr. 66234.16. Eftirstöðvar lánanna við Viðlagasjóð eru nú kr. 66916.67. Þrátt fyrir þetta gífurlega háa verð, sem varð á rafveitunni fyrir óviðráðanleg atvik, eins og hjer er að framan sýnt, gerðu menn sjer þó vonir um, að unt yrði að starfrækja fyrirtæki þetta án stórkostlegs tjóns fyrir sveitarfjelagið, eða án þess að víkja þyrfti frá gerðum skuldbindingum við lánveitanda. En þegar á fyrsta starfsári er það sýnt, að þær vonir, muni bregðast. Það kom sem sje bráðlega í ljós, að rafveitan skilaði ekki nema helmingi þess afls, sem áætlað hafði verið í byrjun, þ. e. aðeins 20 hestöflum í stað ca. 40. Var hjer um að kenna vatnsskorti, eða rjettara sagt skökkum mælingum á vatnsmagninu áður enn byrjað var á byggingu rafveitunnar“.
Hjer mætti skjóta því inn í, að óvíst er, hvort hreppurinn hefði nokkurntíma ráðist í þetta fyrirtæki, ef útreikningur verkfræðings hefði verið rjettur. Hreppurinn bygði á honum og tók útreikninginn trúanlegan, og því er ekki hægt að segja, að rasað hafi verið fyrir ráð fram. Með leyfi hæstv. forseta vildi jeg svo lesa áfram:
„Þetta afl nægði þó að mestu fyrst í stað, en brátt reyndist það algerlega ófullnægjandi, því að rafmagnsnotkun til ljósa hefir aukist að mun síðari árin, vegna fólksfjölgunar í kauptúninu. Er þetta margfalt meira tjón en þótt rafveitan kostaði þrefalt það verð, sem áætlað var í upphafi. Því hefði hún getað skilað því afli, sem áætlað var upphaflega, þá hefði hún auðvitað borið sig því betur, sem rafmagnsnotkunin jókst meira. Er nú svo komið málum, að ekki er nema um tvent að gera: annaðhvort að auka afl rafveitunnar á einhvern hátt, eða að selja takmörkuðum fjölda af íbúum hreppsins rafmagn til ljósa. Það síðara virðist í fljótu bragði auðveld leið, en þegar athugaðar eru allar aðstæður, er sú leið allsendis ófarandi, og stafar það af því, sem nú skal greina. Þegar í byrjun þótti það sýnt, að ótækt mundi að selja rafmagnið svo dýrt, að rafveitan gæti staðið straum af sjer sjálf af eigin ramleik. Var því tekin sú ákvörðun, að greiða nokkum hluta af rekstrarkostnaði hennar úr sveitarsjóði, og hefir svo verið gert til þessa. Fjárhæð sú, sem lögð hefir verið rafveitunni úr sveitarsjóði, hefir árlega numið um 4 þús. kr., og eru það allar árlegar afborganir og mikill hluti vaxtanna til Viðlagasjóðs. Yrði nú horfið að því ráði að selja aðeins sumum af íbúum hreppsins rafmagn, þá yrði um leið að kippa burt þessu sveitarsjóðstillagi, því að ekki mundu þeir gjaldþegnar sveitarsjóðs ánægðir með álögur sínar, sem svo engin not hafa af rafveitunni. Enda mundi þurfa að selja rafmagnið við því verði, að enginn sæi sjer fært að kaupa það, yrði sveitarsjóðstillaginu kipt í burtu Af þessum ástæðum virðist það ljóst, að þessi leið er ófarandi, og er þá varla annað tiltækilegt en að auka afl rafveitunnar, en hvernig þætti tiltækilegast að gera það, eða hve mikið það myndi kosta, eru ekki ennþá komnar ákveðnar tillögur um. Hefir verið reynt að fá kunnáttumann til að gera athuganir hjer að lútandi, en það hefir því miður ekki tekist enn, því að það var ætlun vor að láta ákveðnar tillögur sjerfræðings, um hvað hjer þyrfti að gera, fylgja brjefi þessu, svo að öllum mætti vera ljóst, að hjer verður eitthvað að hafast að, eigi þetta fyrirtæki ekki að fara í kalda kol. Glöggir menn hjer heima í hjeraði giska á, að það muni kosta 20 til 30 þús. kr. að auka afl rafveitunnar svo, að nægilegt mundi í nánustu framtíð. Það, sem því hjer liggur fyrir að gera, er að endurbæta svo rafveituna, að hún fullnægi rafmagnsþörf íbúa hreppsins til ljósa, en til þess sjáum vjer enn enga leið með þann skuldabagga, sem hvílir á fyrirtæki þessu. Af þessum ástæðum er það von vor, að hið háa Alþingi sjái sjer fært að verða við tilmælum vorum um eftirgjöf á alt að helmingi eftirstöðva lána þeirra í Viðlagasjóði, sem hvíla á rafveitu Patrekshrepps, eða 30 til 34 þús. kr., og vjer berum það traust til hv. fjvn., að hún sjái nauðsyn vora á að fá þau úrslit máls þessa, sem vjer hjer óskum eftir. Vjer sjáum enga leið til þess að afla oss nýrra lána til aukningar á afli rafveitunnar með fyrgreinda skuldabyrði á bakinu. Vjer getum ekki betur sjeð en að öll sanngirni mæli með þessari beiðni vorri, þegar tekið er tillit til allra aðstæðna. Þess má og gæta í þessu sambandi, hversu mjög við Vestfirðingar höfum verið og erum afskiftir í fjárframlögum frá því opinbera til verklegra framkvæmda, sem þó ver árlega mörgum hundruðum þúsunda í krónutali til annara fjórðunga landsins í þessum efnum. Einnig viljum vjer mega telja það meðmæli með þessari beiðni vorri, að vjer höfum til þessa staðið fullkomlega í skilum með allar greiðslur til Viðlagasjóðs, eins og meðfylgjandi yfirlýsing ríkisfjehirðis ber vitni um, enda höfum vjer lagt þar í metnað vorn að reynast skilamenn gagnvart lánveitendum vorum, og höfum ekki látið falla niður neina greiðslu hvorki vaxta nje afborgana til lánardrotna vona að þessu. En nú er svo komið, vegna þeirra óviðráðanlegu óhappa, sem hjer hefir verið lýst, að oss er að verða þetta algerlega um megn, og stafar það alt af því síðasttalda og mesta tjóni, því, hversu afl rafveitunnar reyndist minna en það var áætlað. Hefði þá tjón aldrei orðið, hefðum vjer aldrei þurft og þá aldrei gert að fara fram á eftirgjöf af lánum þessum, þrátt fyrir það, þótt rafveitan yrði þrefalt dýrari en áætlað var. Þess má geta, að raddir hafa látið til sín heyra hjer, sem telja það rjettast að leggja nú árar í bát og láta skeika að sköpuðu. Hætta að starfrækja rafveituna og taka upp sín gömlu olíuljós, láta veðhafann Viðlagasjóð ganga að veðinu og ábyrgð sýslunnar, og láta sjá, hvað hann hefir upp úr þeirri meðferð fyrirtækis þessa. En vjer teljum þessa leið út úr ógöngunum ófarandi og algerlega ósæmandi og treystum því, að ríkisvaldið telji það skyldu sína að hlaupa hjer undir bagga og bjarga málinu við á sæmilegan hátt. Vjer lítum svo á, að hjer standi alveg sjerstaklega á, því að það mun algerlega einsdæmi, að hvert hestafl rafmagns hafi orðið að stofnkostnaði um 5 þús. krónur. Vjer vonum, að oss hafi tekist að skýra svo þetta mál, að allir, sem hjer um eiga að fjalla, sjái, að hjer eru vandræði fyrir hendi, sem þarf að leysa á hagkvæman hátt, og að beiðni vor er fram komin af knýjandi nauðsyn, en ekki til þess að skjóta sjer undan að standa við gerðar skuldbindingar af værugirni eða án þarfa“.
Nú hefi jeg látið brjef oddvita tala, og er brjef hans í alla staði svo ljóst og skýrt og sannleikanum samkvæmt, að fullur óþarfi er við að bæta, og jeg hlýt að vona, að hið háa Alþingi velti samþykki sitt til þessarar eftirgjafar, enda er það í fullu samræmi við gerðir þess, bæði í fyrra og áður gagnvart ýmsum öðrum hreppum. Að rafmagnið verði selt gegn hærra verði en verið hefir til þessa, getur ekki náð nokkurri átt, því að það hefir verið selt svo dýrt, að margir notendur þess hafa haft í hyggju að hætta við það og taka upp sín gömlu olíuljós. Hvernig sem hv. Alþingi tekur í þetta mál nú, þá er það fyrirfram vitað, að hreppurinn getur ekki greitt alt þetta lán, og því til sönnunar nægir að vísa til reikninga hreppsins, sem þingmenn eiga kost á að kynna sjer, ef vilja. Jeg hefi fengið þær upplýsingar frá oddvita hreppsins, er hann hefir eftir núv. sýslumanni, að sýslusjóðsgjöld hreppsins á yfirstandandi ári verði ekki undir 9–10 þús. kr., og á því sjá menn, að gjöld viðkomandi hrepps til þarfa sýslusjóðs eru stórkostlegur útgjaldaauki, og eru meðal annars þess valdandi, að hreppurinn getur ekki lagt á sig stórfeld útgjöld til lúkningar eða greiðslu á öðrum kvöðum. Menn geta ekki neitað því, að samkv. núgildandi skattalögum lenda þessi gjöld aðallega á kaupstöðunum, en þar með vil jeg ekki segja, að sveitirnar beri ekki sinn hluta, en menn geta ekki borið á móti því, að þetta tvent er ekki sambærilegt. Svo mikill er munurinn. Jeg get viðurkent það, að þessi upphæð, sem hjer ræðir um, er allhá, en þegar maður ber hana saman við allar þær háu eftirgjafir, sem aðrar sýslur hafa orðið aðnjótandi, þá vex hún ekki svo mjög í augum. Í þessu sambandi mætti segja: „Það varðar mest til allra orða, að undirstaðan rjett sje fundin“, og jeg vona, að ef hv. þdm. sjá, að svo er hjer, þá bregðist þeir vel við og veiti samþykki sitt til þessarar eftirgjafar. Einkanlega virðist það rjettmætt, er menn taka tillit til þess, að lítið hefir runnið af opinberu fje til vegagerðar og annara framkvæmda innan sýslunnar. Ef menn vilja segja sem svo: Þessir menn hafa staðið í skilum og þess vegna er ekki vert að gefa þeim eftir af láninu, þá er því til að svara, að menn geta lagt svo að sjer, að þeir geti ekki meira en þeir gera, og svo er það hjer. Jeg býst ekki við því, að hv. fjvn. komi fram með þetta, því að örugg rök hafa verið leidd að því, að hreppurinn getur ekki staðið lengur í skilum, og n. hefir haft brjef oddvita til yfirlits, en þar er þetta sýnt eins vel og hægt er. Jeg hefi líka tekið það fram, að knýjandi nauðsyn ber til þess að auka afl rafveitunnar, en það er sýslunni alveg um megn, nema ef hv. Alþ. gefur lánið eftir eða veitir styrk til þessa verks, en það kemur auðvitað í sama stað niður. Ef þetta bygðarlag getur ekki staðið í skilum, mætti segja, að þeir, sem í ábyrgð eru, verði að annast greiðsluna, en ef það er hreppum eða sýslum ofvaxið að standa við ábyrgð sína, þá getur ekki verið um það að ræða. Barðastrandarsýslu er þetta alveg um megn eins og nú standa sakir. Jeg minnist þess, að þegar þetta lán var til umr. hjer á þingi, gerðu hv. þdm. ráð fyrir, að eftirgjöf mundi sjálfsögð, ef sýslan gæti ekki risið undir þeim bagga, og Matthías Ólafsson, þáv. þm. Vestur-Ísafjarðarsýslu, tók það fram, að svo myndi verða. Jeg þakkaði honum orð hans og lýsti yfir því, að jeg líti svo á, að í þessu fælist þingfyrirheit um, að lánið yrði eftir gefið að meira eða minna leyti, ef mótmæli frá þingmanna hálfu kæmu ekki fram viðkomandi þessum orðum hans. Jeg vona, að hv. þdm. taki tillit til þessa, en ef þeir vilja ganga úr skugga um, að rjett sje hermt hjá mjer, geta þeir flett upp í Alþt. frá þeim tíma. Jeg sje það nú, að það hefir máske verið óviturlega ráðið hjá okkur, sem gengumst fyrir þessu, að fá ekki ábyrgð ríkissjóðs fyrir láninu, og nú get jeg viðurkent, að við höfum ekki kunnað okkur eins vel á fjármálasviðinu sem skyldi, en jeg vil vona, að úr þessu verði bætt hið bráðasta. Jeg mun nú bíða eftir áliti n. um þetta mál og læt því lokið orðum mínum um það að sinni.
Þá á jeg hjer aðra brtt., undir tölulið XXXII., við 15. gr. Það er nýr liður, sem fer fram á það, að Samúel Eggertssyni verði veittur styrkur til að gera hlutfallauppdrátt af sögu Íslands. Jeg þykist vita, að þessi maður hefir snúið sjer til fjvn., en að hún segist ekki geta orðið við tilmælum hans, og tel jeg það illa farið. Án þess að jeg hafi nokkra sjerþekkingu á þessum hlutum, þori jeg þó að fullyrða, að Samúel er fær maður á þessu sviði og mun leysa þetta þarfaverk vel af hendi. Annars vil jeg láta hans eigin grg. tala, með leyfi hæstv. forseta.
Viðkomandi innskoti þess hv. þm. (BÁ), sem virtist efast um það, að jeg gæti lesið grg. þá, er Samúel ljet fylgja umsókn sinni til hv. fjvn., verð jeg að segja það, að jeg vona, að jeg komist fram úr því. Jeg hugsa, að það hafi ekki staðið í vegi fyrir því, að hv. n. gæti tekið till. upp, að hún hafi ekki komist fram úr þessu. Í umsókninni segir svo:
„Þessi hlutfallauppdráttur á að gefa glögt yfirlit yfir sögu ættlands vors, líkt og venjulegt kort yfir landslag, og verða þannig handhægt og fróðlegt áhald:
1.Barna- og unglingaskólum.
2. Alþýðufólki.
3. Útlendingum (með því að prenta eitthvað af upplaginu á fjöllesið erlent mál, svo sem ensku).
4. Einnig gæti það orðið eftirtektarvert minningarblað á 1000 ára hátíð Alþingis.
Ritið er að sjálfsögðu ætlast til, að verði með góðum frágangi hvað pappír og prentun snertir.
Jeg hefi ekki aflað mjer neinna skriflegra meðmæla með þessu erindi mínu nú, geri ráð fyrir, að ýmsir þm. sjeu nokkuð kunnugir þessari hugsun minni frá fyrri árum og skilji hana. En nokkrir alþektir fræðimenn, sem sjeð hafa frumdrætti mína að þessu verki, hafa álitið það greinilegt og vel fallið til skóla- og alþýðufræðslu og eindregið hvatt mig til að leita styrks til að ljúka við það og gefa það svo út“.
Þetta er grg. þessa manns. Jeg þarf ekki að lýsa því, að hann er fátækur maður. Hann hefir kannske til hnífs og skeiðar, með því að leggja mikið á sig, en honum er alls ómögulegt að ráðast í slíkan kostnað, sem mundi leiða af þessu fyrirtæki. Hann hefir þó mikinn vilja á að koma því í framkvæmd og hefir sökt sjer niður í það með miklum áhuga.
Jeg vil benda á, að sami heiðursmaður hefir búið til mynd af Hallgrími Pjeturssyni, sem til er í öðru hverju húsi á Íslandi. Sú mynd nýtur afarmikilla vinsælda, ekki síst vegna áletrunar, sem er alt í kringum hana. Hv. frsm. brosir. Jeg skal ekkert segja um hið trúarlega innræti hans, en hitt er víst, að þær minningar eru bundnar við nafn Hallgríms Pjeturssonar, að flestir líta með ánægju á þessa mynd, sem Samúel Eggertsson hefir búið til. Einn merkur heiðursmaður sagði, að hún væri einskonar Passíusálmar. Að þessu athuguðu virðist mjer Samúel Eggertsson framar mörgum öðrum verðskulda styrk frá Alþingi. Enda þykist jeg vita, að þegar til atkvgr. kemur, muni koma í ljós, að margir finni hvöt hjá sjer til þess að greiða þessu sitt atkv.
Jeg ætla ekki að fara inn á hinar ýmsu till. hv. dm. Jeg tel það ekki við eiga, síst á meðan þeir hafa ekki mælt fyrir þeim sjálfir. Mun jeg lýsa aðstöðu minni til þeirra með atkvgr.