08.03.1930
Neðri deild: 48. fundur, 42. löggjafarþing.
Sjá dálk 1208 í B-deild Alþingistíðinda. (1013)
5. mál, sveitabankar
Frsm. (Þorleifur Jónsson):
Ég þakka hæstv. forsrh. mjúklegar undirtektir undir brtt. landbn. Sumir nm. sáu mikið eftir að þurfa að fella burt heimild til að veita lán til 5 ára, til að kaupa hin stærri jarðyrkjuverkfæri, en eftir viðtalinu við bankastj. Búnaðarbankans fannst n. þó réttast að miða störf sveitabankanna eingöngu við rekstrarlán til eins árs.
Hv. 2. þm. Reykv. gerði nokkra aths. við 2. brtt. landbn. Hélt hann því fram, að verkafólk til sveita gæti oft orðið illa úti með að fá kaup sitt goldið, ef brtt. yrði samþ. Við þetta er í fyrsta lagi það að athuga, að til sveita er mjög fátt verkafólk, ef miðað er við kaupstaði og kauptún, og ég hefi ekki heldur heyrt þess getið, að nokkur veruleg brögð hafi orðið á vanskilum á kaupi til sveita. Og þar sem menn geta átt aðgang að búrekstrarláni í sveitabönkunum, er mjög sennilegt að bændur myndu fremur en áður geta greitt verkafólki sínu kaupið jafnóðum, eða mánaðarlega. Frv. þetta í heild sinni ætti því að vera verkafólki til sveita meira til hagsbóta en tjóns, jafnvel þótt þetta ákvæði um veðin verði í því. Hinsvegar varðar það töluverðu fyrir bankana að fá þetta atriði inn í frv., svo að þeir geti tekið lausafjármuni sem veð fyrir rekstrarlánum. Vona ég því, að hv. deild samþ. þessa brtt. landbn., og er þess þá að vænta, að hv. Ed. láti undan í því atriði.
Þá hafði ég ætlað mér að fara fáeinum orðum um brtt. hv. 1. þm. N.-M. á þskj. 182, en get leitt það hjá mér að mestu, þar sem hv. þm. hefir tekið brtt. sínar aftur til 3. umr. Það er rétt, að n. hefir ekki rætt þetta mál mikið, eða hvaða fyrirkomulag væri hentast á bústofnslánanum. Kom það fram hjá hv. 1. þm. N.-M., að hann taldi bezt að hafa tvennskonar félög, önnur til rekstrarlánastarfsemi, en hin til bústofnslána. Ég býst við, að það hljóti að verða haft þannig, því að það eru mismunandi skilyrði fyrir lánum úr bústofnslánadeild og rekstrarlánadeild Búnaðarbankans. N. áleit ekki rétt að bera fram brtt. um þessi nýju lánafélög; þótti réttara að fara hægt af stað og sjá fyrst, hvernig rekstrarlánafélögin gæfust. Eftirspurnin er ekki heldur mjög mikil eftir bústofnslánum, svo að ég held, að þetta gæti beðið nokkuð að skaðlausu. Einhver bústofnslánafélög munu þó vera til á Austurlandi, og er sagt, að þau hafi gefizt vel. Ættu þau að geta fengið lán beint úr Búnaðarbankanum. En sem sagt, þá tel ég, að alltaf sé hægt að bæta þessari starfsemi við hjá sveitabönkunum eða öðrum slíkum stofnunum. Auðvitað er það ekki nema gott og blessað, að hv. þm. og hæstv. ráðh. ræði þetta atriði við landbn. milli umr., og gæti það e. t. v. leitt til nýrra till. um málið.
Þá eru brtt. hv. þm. Borgf. Landbn. hefir að vísu ekki borið sig saman um þessar brtt., en þær eru þó gamlir kunningjar. Um fyrri brtt. er það að segja, að ýmsir höfðu viljað bæta einhverju þessháttar inn í frv., en vegna þess, hve 2. mgr. 7. gr. laga um Búnaðarbanka er greinileg í þessu efni, var það álitið óþarft. Bankastjórar Búnaðarbankans hafa einnig lýst yfir því, að þeir teldu sér heimilar þessar lánveitingar án nýrra ákvæða í þá átt í lögum þeim, sem hér eru til umr. En það sakar hinsvegar ekki, þótt þetta komist í lögin, og lætur landbn. brtt. því afskiptalausa. 2. brtt. hv. þm. Borgf. er um nafnið á þessum stofnunum. Það er atriði; sem mér virðist heldur þýðingarlítið að deila um. Það komst inn í frv. í fyrra að kalla þær „lánafélög“, en hæstv. landstj. hefir tvisvar lagt til, að hitt nafnið, „sveitabankar“, væri notað. Legg ég ekki mikið upp úr þessu atriði, en hallast þó heldur að „sveitabanka“-nafninu, af því að þessar stofnanir eiga að hafa rétt til sparifjárstarfsemi. Einnig geta komið fleiri deildir til viðbótar, og er þá bankanafnið heppilegra. En það má auðvitað segja á móti, að með þessu. verði nokkuð margir bankastjórar í landinu. (JS: Þeir geta orðið á sjöunda hundrað).
Vil ég vona, að þetta mál nái nú fram að ganga á þessu þingi og verði til þess gagns, sem því er ætlað.