20.03.1930
Neðri deild: 58. fundur, 42. löggjafarþing.
Sjá dálk 260 í B-deild Alþingistíðinda. (105)
1. mál, fjárlög 1931
Ólafur Thors:
Ég vil leyfa mér með örfáum orðum að gera grein fyrir brtt. minni.
Ég flutti við 2. umr. till. um það, að ríkissjóður tæki ábyrgð á 1/3 af kostnaði við bryggjugerð í Keflavík, gegn endurábyrgð sýslunefndar Gullbringusýslu. Ég rökstuddi þá þessa ósk mína, svo að ég sé ekki ástæðu til að endurtaka þau rök nú. Till. þessi var nú feld við 2. umr. og meðal annars með atbeina eða hlutleysi þeirra manna, sem nú eru flutningsmenn að annari till., og á ég sérstaklega við hv. 4. þm. Reykv. (SÁÓ).
4 þskj. 323 er farið fram á þetta sama, að ríkissjóður ábyrgist fyrir Keflavíkurhrepp allt að 1/3 kostnaðar við bryggjugerð, allt að 83 þús. kr., gegn endurábyrgð sýslunefndar Gullbringusýslu, enda samþ. atvinnumálaráðh. leigukjör á landi í grennd við bryggjuna. Annað skilyrði er líka ákveðið, að lánið sé tekið innanlands. Um hið fyrra nýmælið, samþykki atvinnumálaráðherra á leigukjörum á landinu í grennd við bryggjuna, hefi ég ekkert að segja. Ég geri ekki ráð fyrir samningavandræðum milli landeiganda og hreppsnefndar. En um hitt skilyrðið, að lánið sé tekið innanlands, verð ég að segja, að ég tel það mjög óheppilegt. Það gæti skipast svo, að hægt væri að útvega þetta lán erlendis, en ekki innanlands. Og ég sé ekki, að það sé neitt þægilegra að ábyrgjast lán fyrir það, að það sé tekið innanlands.
Menn verða að hafa það hugfast, að auk þessara 83 þúsunda, sem hér er um að ræða, er Keflavíkurhrepp ætlað að útvega sér jafnháa upphæð, alveg án tilhlutunar ríkissjóðs. Lánið er þess vegna alls að upphæð 170 þús. kr. Og ég get hugsað mér, að það verði eina ráðið að fá það lán erlendis, og þá einna helzt hjá mönnum, sem væru látnir standa fyrir þessu verki. Og þá tel ég, að bezt skilyrði séu fyrir hendi um lántöku, ef það er alveg óbundið af hendi löggjafans, hvar taka skuli lánið. Við vitum, að eftirspurnin eftir lánsfé er meiri en framboðið, svo að það er sízt ástæða til að þrengja skilyrði fyrir ábyrgð ríkisins á þennan hátt.
Í gær flutti ég ræðu um till. mínar við fjárl. að þessu sinni. Auk þeirra till., sem ég gat um, er ég meðflm. að einni till., og vil ég láta henni fylgja nokkur orð frá minni hendi. Ég hefi ekki orðið þess var, að hv. aðalflm. (GunnS) hafi talað fyrir henni.
Till. er um það, að Magnúsi Ásgeirssyni skáldi séu veittar 1.500 kr. til þess að iðka áfram þá list, sem hann hefir tamið sér undanfarin ár, að þýða ljóð eftir stórskáld annara þjóða. Það er fyrir það minni þörf að mæla með þessu skáldi, sem mönnum er í fersku minni frá því í fyrra lýsing á hans ágætum í þessu efni. Þá ákvað Alþingi að úthluta þessum manni samskonar styrk. Ef hann var styrksins verður þá, er hann það engu síður nú, og þörf hans er engu minni nú. Ég get rétt um þörfina, þó að auðvitað sé það ágæti mannsins, sem hér kemur til greina gagnvart þinginu. En ég hygg, að flestir hv. þdm. viti, hvílíkur snillingur þessi maður er um ljóðaþýðingar. Mikið er nú frumorkt af okkar yngri mönnum, og mjög misjafnt að list, án þess að ég leggi annan dóm þar á, en miklu færri gefa sig við að greiða aðgang íslenzks almennings að listaverkum erlendra stórskálda. Ég hallmæli engu íslenzku skáldi, þó að ég fullyrði, að Íslendingum sé meiri andlegur gróði að því að kynnast því bezta úr kveðskap erlendra þjóða heldur en að fá hverja nýja bókina á fætur annari eftir frumbýlinga í íslenzkri ljóðagerð, eins og nú gerist árlega.
Ég minnist þess að hafa lesið ritgerð nýlega eftir Sigurð Nordal prófessor, þar sem minnzt er á óvenjugóðar gáfur þessa skálds. Ef ég hefði ætlað upphaflega að tala fyrir þessari till., mundi ég hafa náð í þessa ritgerð. En fyrir því hefir mér þótt gott að vitna til Sigurðar Nordals, að hann mun af flestum álitinn vitnisbærastur allra Íslendinga í þessu máli.
Í tilefni af því, sem hv. 4. þm. Reykv. sagði út af vitamálunum, vil ég minna á, að það, sem hann ræddi um, er gömul deila hér á Alþingi. Það varð á þinginu 1926 fremur en 1927 ákaflega hörð rimma um þessi mál. Sjúvarútvegsnefndarmenn, aðallega þáverandi hv. þm. Ísaf. (Sigurjón Jónsson) og ég bentum á það, að það væri gersamlega ósæmilegt, að þjóð, sem lifði aðallega á fiskveiðum, eins og Íslendingar, gerði vitamálin að ríkulegum tekjustofni meðan landið væri verr vitað en strendur annara landa, þegar það jafnframt er staðreynd, að siglingar eru að öðru leyfi hættulegri og verri við Ísland en víðast annarsstaðar. Ég tel það næsta lítinn sóma fyrir Íslendinga að vera svo trega um framlag til vitamála sem þeir eru. Það er svo langt frá, að hér séu bornar fram of háar till. Ég tel, að það sé jafnvel til vansæmdar, hvað menn ganga skammt í kröfum. Ég tel það blátt áfram vansæmd, að Íslendingar skuli ekki vilja eyða ½ milljón af ríkisfé til þess að koma upp radiovitum kringum landið. Ég hygg, að fyrir þá upphæð megi girða radiovitum allar strendur landsins, svo að vel lýsi í 25 sjómílna fjarlægð.
Það er hreinasta hneyksli, hvernig Alþingi vanrækir skyldu sína í þessu efni. Dæmið lítur talnalega miklu verr út en hv. þm. ber fram. Því að það nær ekki neinni átt að blanda saman bryggjugerðum og hafnargerðum annarsvegar og vitamálum hinsvegar. Það er tvennt sitt hvað. Ég get þess vegna fyllilega tekið undir með honum um það, að Alþingi á að leggja inn á nýja braut í þessu efni og leggja ríflega fram til vitamála; því fyrr, því betra.