15.03.1930
Neðri deild: 54. fundur, 42. löggjafarþing.
Sjá dálk 714 í C-deild Alþingistíðinda. (1316)
104. mál, hafnargerð á Akranesi
Hannes Jónsson:
* Af því langa máli, sem hv. þm. Borgf. flutti hér í deildinni, býst ég ekki við að svara nema fáu. Vil ég þó taka fram, út af því, sem hann vék að ræðu minni um framlagið til hafnarinnar í Vestmannaeyjum, að hann taldi það hafa verið svo hátt vegna þess, að ekki hefði verið ætlazt til að nema ¼ hluti kostnaðarins væri beinn styrkur. Ég get viðurkennt, að þetta er rétt, svo langt sem það nær. Við skulum láta tölurnar tala. Ríkissjóðsframlagið til þessarar hafnar er orðið um 1100 þús. kr. Þar af eru greiðslur samkv. lögum frá 1919 um 975 þús. kr., að meðtöldu því fé, sem búið var að veita fyrir þann tíma. Ef nú lögð væri til grundvallar sú meginregla, sem nú er fylgt, þá ætti ríkissjóðsframlagið að vera um 466 þús. kr. Það er þess vegna búið að leggja meira en hálfa millj. kr. umfram það, sem talið er sanngjarnt, að ríkið leggi til slíkra fyrirtækja. Hér er því ekki um neina smámuni að ræða. Með lögunum frá 1919 var áætlað, að hafnarmannvirkin myndu kosta um 1400 þús. kr., og ef ríkið hefði tekið á sig að greiða 1/3 kostnaðar, þá er umframgreiðslan nú orðin ekki minni en yfir 600 þús. kr. Nú er þegar búið að leggja alls um 2 millj. kr. í þessi mannvirki í Vestmannaeyjum, og enn er gert ráð fyrir að leggja allverulega upphæð til þeirra, svo að senn er komið á 3. milljónina. Enda líður ekkert þing svo, að ekki komi fjárbeiðni til þessarar hafnar. Verður sennilega ekki staðar numið fyrr en fylltar eru 3 millj., eða jafnvel tvisvar sinnum 3 millj. kr. Ef þessari stefnu verður fylgt framvegis, þá er þar með ráðstafað tekjuafgangi næstu ára, ef nokkur verður. Þó má engan veginn skilja orð mín svo, að ég sé á móti hafnargerðum í sjálfu sér, því að ég tel þær mjög nauðsynlegar, en hitt vil ég, að gætt sé fullrar varúðar um óhæfilegan fjáraustur til einstakra hafna og að fé því, sem ríkið hefir afgangs í þessu skyni, sé dreift út um landið til hafnarbóta, sem komið geti sem flestum landshlutum að haldi.
Þá sagði hv. þm., að tekjur ríkissjóðs af Vestmannaeyjum hefðu áttfaldazt síðan farið var að vinna að hafnarbótum þar. Þetta má vel vera rétt, en þess ber þá að geta um leið, að tekjur ríkissjóðs í heild hafa fimmfaldazt á sama tímabili, og skattar á almenningi hafa víða hækkað sem þessu nemur. Í þessum efnum nægir að vísa til landsreikninganna. En það, sem hér er einkum um að ræða, er það, hversu mikið af því fé, sem ríkissjóður hefir lagt til hafnargerðar í Vestmannaeyjum umfram rétt tillag, verði endurgreitt. Mín skoðun er sú, að þungt muni verða um innheimtu á þessu fé, en það er að vísu spádómur; en hitt er líka spádómur, að þetta fé muni fást endurgreitt á sínum tíma.
Hv. þm. Borgf. vildi staðhæfa, að með lögunum um hafnargerð á Skagaströnd í fyrra hefði Alþingi eitt skipti fyrir öll slegið föstu um fjárframlagshlutföll til hafnargerða. Þetta hefir við engin rök að styðjast, enda stendur alveg sérstaklega á um Skagaströnd, því að hún er, að áliti sérfræðinga og allra skynbærra manna, einhver sjálfsagðasti hafnarstaðurinn nyrðra, vegna legu sinnar og aðstöðu gagnvart aðliggjandi héraði og síldveiðunum. Það hefir t. d. verið talað um það, að ef reisa ætti aðra síldarverksmiðju ríkisins, þá myndi hún verða reist á Skagaströnd. Ég vil þess vegna enn undirstrika það, að um Skagaströnd stóð alveg sérstaklega á, og að engri átt nær að fylgja endilega þeim hlutföllum framvegis, sem voru látin gilda um þá höfn. Þörfin fyrir slíkar framkvæmdir er svo víða, að ríkið má ekki ætla sér að styrkja allar svo mikið. Það gæti alls ekki risið undir því, enda væri þá lítið afgangs til þess að létta undir og efla atvinnuvegi landsins, þá er ekki síður þurfa þess.
En eitt er athyglisvert í þessu máli. Það kemur nefnilega fram höfuðstefnumunur flokkanna mjög greinilega. Þeir, sem nú berjast ötullegast fyrir þessu máli, það eru þeir menn, sem trúa fyrst og fremst á framtíð landsins á grundvelli aukins sjávarútvegs, en eru vantrúaðri á framtíðarmöguleika landbúnaðarins. Ég vil ekki beint lá þeim þetta, því að þetta er þeirra lífsskoðun. (PO: Þessu skal svarað). En við, sem trúum á framtíð hins íslenzka landbúnaðar, við viljum ekki binda allt fé ríkisins við sjóinn; við viljum veita því í aðra farvegi. Við viljum ekki hjálpa sjávarútveginum til þess að koma landbúnaðinum á kné, og ekki styðja þá menn, er að því stefna. (JJós: Nú — það er þessi andinn hjá ræðumanni).