25.03.1930
Neðri deild: 62. fundur, 42. löggjafarþing.
Sjá dálk 535 í B-deild Alþingistíðinda. (158)
1. mál, fjárlög 1931
Jóhann Jósefsson:
Ég hefði þurft að segja nokkur orð við hæstv. dómsmrh. út af sérstöku máli, en ég læt það bíða, þar til hans hágöfgi sýnir sig hér í salnum. En það eru fleiri atriði, sem má tala um hér, og sný ég mér þá að þeirri hlið á alþjóðarmálefnum, sem mest snertir atvinnulífið og afskipti hæstv. stj. af því, og mun ég þó mest halda mér við eina grein, síldarútveginn.
Árið 1925 var mikið talað um það, að síldarframleiðslan væri farin að verða of mikil fyrir landið, og þeir, sem að þessu stóðu, komu á Alþingi 1926 fram lögum um stuðning til samtaka og lögverndar fyrir síldarútveginn. En þau l. komu aldrei til framkvæmdar. Síðan komu kosningarnar 1927, og á Alþingi 1928 var borið fram nýtt frv. og samþ. um einkasölu á síld, og einkasalan þannig grundvölluð. Ég fékk á þingi í fyrra þá ánægju að sýna hæstv. stj. fram á, hversu vel henni hefði tekizt að reka erindi sósíalista í þessu máli. En þó gerði hæstv. stj. enn betur í þessu efni í fyrra, því að þá lét hún samþykkja breyt. á 1., sem allir vita að krafizt var af kommúnistanum í stj. einkasölunnar. Einveldið var ekki nóg, að þeir einir mættu flytja út síldina heldur urðu þeir líka að ráða, hverjir mættu salta og leggja til tunnur. Allt var þetta gert gegn ráði hlutaðeigenda. Það, sem hæstv. stj., „bændastjórnin“, hefir gert, er að draga yfirstj. síldarútvegsins úr höndum þeirra, sem eiga hag sinn undir honum, útgerðarmanna og sjómanna, og koma henni undir pólitísk áhrif. Það er nú ekki úr vegi að athuga, hversu mikil blessun hefir af þessu hlotizt fyrir atvinnugreinina.
Þegar einokunarfjötrarnir voru hertir á síðasta þingi, voru lögin nokkuð almennt skilin svo, að einstaklingar mættu ekki sjálfir panta sér síldartunnur frá útlöndum. E. t. v. hefir sá skilningur ekki verið alveg réttur, en hér á Alþingi var frv. alltaf túlkað í þá átt, og hæstv. stj. sýnist þá setja það á oddinn, að einkasalan yrði ein að flytja inn tunnur.
Við skipun framkvæmdarstjórnar Einkasölunnar var farið á svig við alla sérþekkingu. Hæstv. landsstj. sýnist yfirleitt hafa óbeit á henni. Framkvæmdarstjórarnir voru valdir eftir pólitískum verðleikum, þótt það verði að teljast sérlega óheppilegt. Við, sem höfum orðið að lúta í lægri hluta í þessu máli, höfum bent á það, hversu æskilegt það væri, að minni hl. í útflutningsn. hefði eitthvert atkvæði innan framkvæmdarstjórnarinnar. Þar, sem sósíalistar eru í minni hl., hafa þeir borið fram samskonar kröfu þessari. En ekki var frjálslyndið svo mikið, að þetta mætti líðast þegar einkasalan komst á. Það gat haft talsverða þýðingu fyrir einkasöluna, ef kosning framkvæmdastjóranna hefði verið hlutbundin. Ég vil undirstrika þetta sakir þess, að fyrst ekki var horfið að þessu ráði, heldur gert beint hið gagnstæða í þessu efni, hlýtur hæstv. atvmrh. að bera fulla ábyrgð á öllum þeim glappaskotum, sem framkvæmdarstjórnin hefir gert.
Í fyrra var bæði af mér o. fl. hér á hinu háa Alþingi bent á ýmsar af framkvæmdum Einkasölunnar, sem sýndu, að þeir menn, sem fyrir henni stóðu, voru ekki því starfi vagnir að veita forstöðu allri íslenzkri síldarsölu. Frá árinu 1928 má minna á samninginn við Brödrene Levy, þann um „prisfaldsgarantiet“ og samninginn, þar sem gert var ráð fyrir stærri síld en almennt veiðist. Á síðasta þingi fór svo, sem áður er sagt, að þar voru samþ. allar till. kommúnistans í einkasölustjórninni. Þó að útkoman væri svo slæm 1928, að ekki voru greiddar nema ca. 13 kr. fyrir tunnuna, enda þótt veiði Íslendinga og Norðmanna væri 100 þús. tunnum lægri en 1927, þá er það þó ekkert á móti þeim mistökum, sem urðu í sumar sem leið.
24. júlí, þegar lögin gera ráð fyrir, að menn megi fara að veiða til söltunar, kippir einkasölustjórnin að sér hendinni og leyfir enga söltun, eða því sem næst, fyrir 1. ágúst. Þá mun hafa verið búið að salta 8 þús. tunnur eða svo. Af hverju leyfir stjórn Síldareinkasölunnar nú ekki söltun yfir einhvern bezta veiðitímann? Þessari spurningu skal ég ekki svara, en það liggur nærri að ætla, að það hafi verið af því, að hún sá fram á tunnuskortinn, sem hlyti að verða. Enda kom hann strax í ljós, þegar farið var að salta eftir 1. ágúst. Þrátt fyrir nóga síld framan af var ekki búið að salta nema 123 þús. tn., þegar veiðin var búin. Svo að segja allir bátar áttu þá ófyllt upp í söltunarleyfi sín að meira eða minna leyti. En meðan veiðin var, urðu þeir að fara með mikinn hluta af veiðinni í bræðslu, eða jafnvel að fleygja henni í sjóinn, af því að Einkasalan gat ekki látið þá fá tunnur til að salta í, eins og henni bar þá skylda til. Ég skal geta þess, að um sama leyti og saltaðar höfðu verið 123 þús. tunnur í fyrra, höfðu verið saltaðar 205 þús. tn. sumarið 1927.
Frá hálfu hæstv. ríkisstj. og stj. Einkasölunnar hefir verið reynt að klóra yfir þetta mikla hneyksli. Og það er eðlilegt, að ýmsir, sem ekki komu þarna nærri, hafi verið í vafa um, að þetta gæti verið rétt, að stj. Einkasölunnar hefði rækt störf sín svo lélega. Sum af stuðningsblöðum hæstv. stj. hafa líka reynt að kveða niður þennan orðróm um tunnuleysið, sem flaug um landið í sumar sem leið. Alþýðublaðið bar t. d. alltaf á móti því, að um nokkurt tunnuleysi væri að ræða, og sagði, að hér væri aðeins á ferðinni rógburður, sem andstæðingablöðin hefðu fundið upp, Síldareinkasölunni til ófrægingar. Ég get sem dæmi vísað á ummæli í Alþbl. í sumar. Svona snérist málgagn sjómanna og verkamanna við því, þegar stj. þessa atvinnuvegar var að eyðileggja atvinnu þeirra og lífsskilyrði með forsjár- og getuleysi. Sjálfir forstjórar Síldareinkasölunnar riðu loks af stað með vottorð um það, að nógar tunnur væru til í landinu, þótt hver maður hlyti að sjá, að engar tunnur fengjust. Forstjórarnir sögðu allt í stakasta lagi, þótt bátarnir yrðu að bíða, stundum í tíu daga, til að losna við síld sína, og jafnvel sumir að fleygja henni í sjóinn, eða þótt hundruð manna gengju atvinnulausir tímunum saman vegna tunnuleysisins.
En það er í sjálfu sér ekki nema eðlilegt og sanngjarnt, þótt sósíalistar reyni að verja þetta fyrirkomulag og það, hvernig það hefir gefizt, því að það er vitanlegt, að þeir hafa kúgað hæstv. landsstj. í þessu máli. Það er allt undan þeirra rifjum runnið, að framleiðendurnir fá ekki að eiga hönd í bagga um stj. Síldareinkasölunnar. Enda sögðu blöð sósíalista það hvítt í þessu máli, sem var svart, og skeyttu engu, hvort þau fóru með rétt mál eða rangt. Þó eiga þau ekki öll óskipt mál um þetta. Skutull á Ísafirði viðurkenndi, að ekkert þýddi að þræta fyrir það, að í sumar sem leið var tunnuskortur í landinu.
Það væri þó rangt að segja, að aldrei hefðu komið tunnur til landsins. Þegar veiðin var búin, kom hvert skipið af öðru til Siglufjarðar með háfermi af tunnum. Þær standa nú í háum hlöðum eins og minnismerki yfir þá, sem gerspilltu góðum atvinnuvegi með sleifarlegri stj. Ég veit ekki, hve margir tugir þúsunda af tómum tunnum hafa farið í þetta minnismerki, en það getur hæstv. atvmrh. kannske upplýst.
Þetta er svo mikilvægt atriði, svo mikilvæg mistök við jafnmikla framleiðsluatvinnu sem síldveiðina, að það er ómögulegt annað en átelja það opinberlega. Hæstv. stj. og hv. þingmeirihl. hafa séð fyrir þessu, með því að drepa allar brtt., sem við sjálfstæðismenn fluttum á síðasta þingi, og miðuðu að því að gera Síldareinkasöluna líkari samlagi, þannig, að þeir, sem þar eiga mest í hættu, komi að réttmætri „krítik“ á starfseminni. Þessar till. drap hv. þingmeirihl. í fyrra, og hann verður nú að þola það, að við, sem höfum orðið fyrir barðinu á þessari óstjórn, notum þann vettvang, sem er réttmætur til þess að ræða þetta mál.
Ég get mér þess til, í sambandi við það, sem ég hefi sagt um tunnuleysið á Siglufirði, að einhver muni benda á, að á Austfjörðum hafi verið til tunnur. Það er rétt, því að þar voru til 10 þús. tunnur frá árinu áður. En það liggur ekki á Siglufirði, sem er einhversstaðar deilt niður á Austfjörðum. Þrátt fyrir þessar birgðir þar og þótt fyrirsjáanlegur skortur væri á tunnum annarsstaðar, væru sendar þangað 5–6.000 tunnur í viðbót. Þar var líka útkoman sú, að þegar veiðinni lauk, vantaði 1600 tunnur upp á, að búið væri að salta í birgðirnar frá fyrra ári, og engin branda komin í tunnurnar, sem voru sendar þangað 1929. Ætli þær hefðu ekki verið öllu betur komnar á Siglufirði handa þeim mönnum, sem urðu að fleygja síldinni í sjóinn, þessar 6 þús. tunnur, sem enginn hreyfði við á Austfjörðum.
Einkennilegt og eftirtektarvert dæmi um það réttlæti, er ríkir hjá. stj. einkasölunnar gagnvart bátaeigendum, og svo gagnvart vildarmönnum stj., er það, að einn af vinum hennar, sem engan bát á og ekkert gerir út, fékk 3.000 tómar tunnur hjá Einkasölunni um það leyti, þegar bátaeigendur, sem höfðu pantað tunnur, fengu það svar, að þar væri engar tunnur að fá. Afleiðingin varð sú, að forstjórn Einkasölunnar gaf þessum manni þá aðstöðu, að hann gat notað sér neyð bátaeigenda, sem engar tunnur fengu, og grætt á því, að Einkasalan sveik þá um tunnur.
Tunnuleysið olli því, að síldarskipin gátu ekki fyllt upp í þessi leyfi, sem stj. Einkasölunnar gaf út snemma vors. En úr því að ég minnist á leyfin, vildi ég spyrja forsvarsmenn Einkasölunnar hér, hvað það eigi í raun og veru að þýða, að þegar bátar frá Akranesi, Vestmannaeyjum eða Keflavík senda beiðnir um að mega salta um sumarið, þá veitir hún þeim leyfi til þess að salta 500–600 tunnur.
Hvaða sultarkjör eru það, sem stj. Einkasölunnar ætlar Sunnlendingum? Engum manni getur dottið í hug að senda bát norður, til þess að salta 500–600 tunnur. Þetta virðist í því einu skyni gert að fæla okkur Sunnlendingana frá því að koma á veiðar norður. Enda er af ýmsum orðum, sem fallið hafa við umr. þessa máls, ástæða til að ætla, að þessi ráðstöfun, og margar aðrar svipaðar ráðstafanir, séu gerðar meðfram til að losna við veiðibátana frá Suðurlandi. Það hefir líka sæmilega tekizt, því það má segja, að síðan Einkasalan var sett á laggirnir, þá sé búið að eyðileggja þá atvinnu, sem sunnlenzkir menn, sjómenn og bátaeigendur, höfðu af, því að senda báta á reknetaveiðar. Svo að hafi markmiðið verið það, að koma í veg fyrir, að þessi atvinna væri stunduð, þá get ég glatt forráðamennina með því, að nú er komið vel á veg með að eyðileggja hana fyrir Sunnlendingum.
Það er óþarfi að fara ítarlega út í hin smærri glappaskotin, eins og t. d. valið á matsmönnum, sem Síldareinkasalan kvað temja sér. Um matið er það í almæli, að óvanir unglingar séu settir í þá vandastöðu að meta síldina. Hinsvegar veit ég, að með því fyrirkomulagi, sem Einkasalan hefir, er matið á síldinni búið að vera, enda virðist stj. hennar sjálf líta svo á, að það sé ekkert nema nafnið, þegar hún tekur menn, sem aldrei hafa komið nálægt síld, og setur þá í þetta verk.
Ég hefi hér skrá yfir aðkomugufuskip, sem stunduðu veiðar á Siglufirði s. l. sumar, hvað þau hafa mátt salta, og hvað þau náðu að salt. Þau hafa eftir því átt ósaltað nærri 15 þús. tunnur upp í veiðileyfin, þegar veiðinni lauk, og eina ástæðan var sú, að stj. Einkasölunnar gat ekki lagt til þær tunnur, sem þurfti. Þetta á einungis við um gufuskip, sem ekki eru frá Siglufirði, svo að við þetta bætist allur sá fjöldi skipa, sem heima á norður þar, og þeir bátar annarsstaðar af landinu, sem ekki eru gufuskip.
Ég bendi á þetta til þess að sýna, hvílíkt ógurlegt tjón það hefir orðið fyrir framleiðenduna að hafa ekki til tunnur. En það er á fleiri sviðum, sem þessi stj. hefir gert landsmönnum, eða einkum síldarframleiðendum, mikið tjón. Ég hefi það fyrir satt, að eftir að veiði var þrotin, hafi sá af forstjórum Einkasölunnar, sem sérstaklega hefir það hlutverk að sitja í útlöndum og selja síld, haldið áfram að selja síld svo þúsundum tunna skipti. Þetta lítur ekki trúlega út, en sé það ekki satt, býst ég við, að hæstv. atvmrh., sem hefir yfirstjórn Síldareinkasölunnar, geti sannað hið gagnstæða. Ég hefi spurt ýmsa, hvaða ógurleg mistök geti valdið því í atvinnufyrirtæki, að sölumaðurinn er látinn halda áfram að selja, eftir að algerlega er vonlaust um, að meiri vara fáist. Tvennskonar svör hefi ég fengið, annað frá einum forstjóranna sjálfum, að mistökin hafi legið í því, að hinir forráðamennirnir hefðu ekkert verið að hafa fyrir því að láta hann vita, að síldin var þrotin, en hitt svarið var það, að hann hafi að vísu fengið að vita það, en ekki trúað því og haldið áfram að selja.
Ég skal engan dóm á það leggja, hvort sé satt, en ef það væri einkafyrirtæki, sem slíkir menn stjórnuðu, mundu þeir vera taldir óhæfir til þess, en það getur sjálfsagt gengið við ríkisfyrirtæki. Að minnsta kosti efast ég ekki um, að þeir, sem þvert ofan í sannleikann héldu því fram í hlöðum og ritum, að nóg væri af tunnum, og að það væri rógur og ósannindi, að skipin fyrir norðan gætu ekki saltað vegna tunnuleysis, þeir munu telja slíka forstjórn sómasamlega í alla staði.
Ég hefi heyrt sagt, að það verð, sem framleiðendur eiga nú að fá hjá Síldareinkasölunni, muni vera svipað og í fyrra, kannske fáum aurum meira. Í fyrra var það um 13 kr. á tunnu. Ennfremur heyri ég sagt, að til þess að borga út þetta lága verð, hafi stj. Einkasölunnar orðið að taka ½ millj. kr. að láni. Ég fullyrði ekkert um þetta, en býst við, að hæstv. atvmrh. geti gefið svar við þessu.
Enn hefi ég því við að bæta, að það er í almæli, að fyrir mistök á sölu síldarinnar hafi Einkasalan á síðasta ári orðið fyrir ákaflega miklum skaðabótakröfum. Fer ýmsum sögum um það, hvernig stj. hennar fari að því að komast frá þessum kröfum. En eitt er víst, og það er það, að hin útlendu firmu, sem hafa hendur í hári hennar fyrir það, að hún getur ekki uppfyllt sína samninga, þau slaka ekki á klónni. Það verður fróðlegt að fá skýrslu hjá hæstv. stj. um, hvað þessar skoðabætur eru miklar, og á hvern hátt þær hafa verið greiddar. Þá kröfu verðum við, sem fáumst við útveg hér á landi, að gera til hæstv. atvmrh., sem eins og vitanlegt er hefir yfirstjórn þessa fyrirtækis, þar sem hann skipar endurskoðendur og getur skipað þeim fyrir verkum, að hann gefi skýrslur um þetta efni.
Nei, slík fyrirtæki sem þetta, sem eru komin í það horf, að atvinna landsmanna er lögð í þær viðjar, að stj. yfir þeim er nokkurskonar ríki í ríkinu, allt er gert rammpólitískt, og litið í gegnum fingur sér, ef nokkrar misfellur verða á, og jafnvel opinber blöð segja, að allt tal um mistök og glappaskot sé ósannindi, slík fyrirtæki komast ekki hjá afleiðingunum af því, þegar þau gera glappaskot. Þau geta ekki kúgað Finnana, Svíana, Rússana og Norðmennina, en það eru aðrir, sem þau geta kúgað, og það eru framleiðendur í landinu, og þeir hafa verið kúgaðir. Nú erum það þeir, sem nú súpa seyðið af mistökunum hjá þessu fyrirtæki, sem sócíalistar hafa komið á og óhæfir menn stjórna.
Það hefir þó ekki vantað, að stj. Einkasölunnar hafi viljað vera „kóngur í Krít“ þarna fyrir norðan. Á fyrsta ári var ákveðið, að beinlaus síld væri frjáls til útflutnings. Menn máttu selja hana fyrir eigin reikning. En þegar þetta hafði gengið í eitt ár, þoldi stj. Einkasölunnar það ekki lengur, að þessi litla grein af sölunni væri frjáls. Og á síðastliðnu ári var svo þessi beinlausa síld lögð í sömu viðjar og saltsíld og kryddsíld.
Salan á þessari síld var farin að verða efnileg 1928. En hvernig fór, þegar Einkasalan var búin að taka hana í sínar hendur? Hve mikið fór henni fram? Ég fullyrði, að henni hefir farið stórkostlega aftur, að þessi litla efnilega grein atvinnuvegarins hefir verið hér um bil eyðilögð af stj. Einkasölunnar.
Ég gat um það áðan, að verðið hjá Einkasölunni mundi líklega verða svipað og í fyrra, kannske örlítið hærra. Einkasalan var svo slysin að vera búin að selja allt, áður en verðið hækkaði. Ég heyri reyndar sagt, að eitthvað sé til af Austfjarðarsíld óselt, en það er kunnugt, að hún er ekki nærri eins útgengileg vara og Norðurlandssíldin. Verðið á síld er nú 50 kr. danskar á tunnu í Khöfn, og það mundi vera milli 40 og 50 ísl. kr. frítt um borð á skip. En því miður hafa síldarframleiðendur ekki verið svo heppnir að njóta nokkurs góðs af þessari verðhækkun.
Ég minntist á Austfjarðasíld, og er ekki úr vegi að drepa á það réttlæti, sem hefir komið fram hjá stj. Einkasölunnar með tilliti til Austfjarðasíldar og Norðurlandssíldar. Austfjarðasíldin er langtum minni og selst verr. En þó kvað það hafa verið borið fram innan stj. Einkasölunnar, að Austfirðingar hefðu fengið síðasta ár sama verð og þeir, sem skiluðu ágætri Norðurlandssíld í hendur Einkasölunnar.
Þessir menn, sem að einkasölustjórninni standa, eru sama sinnis og þeir, sem vilja hafa einkasölu á saltfiski. Eftir því, hvernig stj. Síldareinkasölunnar framkvæmir jöfnuð milli Norðlendinga og Austfirðinga, þá mundi hún, ef um saltfisk væri. að ræða, borga sama verð fyrir þorskinn og ufsann. En þetta er svo mikið ranglæti, að það er furðulegt, að stj. Einkasölunnar skuli hafa farið út á þá braut.
Ég hefi drepið hér í stórum dráttum á nokkur gallaatriði á stj. Síldareinkasölunnar, en það er svo langt frá því, að hér sé allt upp talið, því að ég hefi ekki viljað fara út í smámuni. Það er sagt í sambandi við skaðabótakröfurnar 1929, að þær muni nema 1,50–2,00 kr. á hverja tunnu, sem framleidd er, og þýðir það, að um rúman ¼ millj. kr. er að ræða.
Síldarútflutningur landsins nemur alltaf nokkrum milljónum króna, og síldin er skattlögð meira en nokkur önnur útflutningsvara. Stj. og skipulag Síldareinkasölunnar hefir gefizt svo, að varla er hægt að segja, að það hefði getað farið verr í frjálsri verzlun. Góðærið hefir hvergi komið fram, en síldarframleiðendur verða að bera skellina af glappaskotum Einkasölunnar. Þessi stofnun átti að verða til þess að auka markaðinn, en það er ekki hægt að sjá annað, en að hún sé vel á vegi með að eyðileggja þennan atvinnuveg.
Ég skýrði frá því áðan, að frá sumum landshlutum þýðir ekki að senda báta norður. 1927 voru fjölmargir bátar sendir norður með góðum árangri. En þessi atvinna er að tapast fyrir aðgerðir hæstv. stj. og flokksmanna hennar.
Yfirleitt er það þannig, að mjög hefir dregið úr sumum greinum síldarframleiðslunnar, t. d. kryddsíld, sem lofaði mestu um góðan árangur, og fram að því, er Einkasalan tók hana að sér, var hún að mestu leyti í höndum Íslendinga. En hvernig er viðhorfið nú? Íslendingar, sem kryddsöltuðu 59181 tunnu árið 1927 og 50176 tunnur árið 1928, krydduðu 1929 aðeins 17.000 tunnur. Þessi framleiðsla er því að slokkna útaf undir stj. Einkasölunnar. Og hvert fer hún svo? Það er dálítið athugavert að gæta að því líka. Ef við gáum að kryddsíldarsölu Norðmanna, sjáum við, að 1927 er framleiðslan 8.000 tunnur, 1928 11200 tunnur og 1929 40.000 tunnur. M. ö. o. jafnóðum og atvinna Íslendinga er tröðkuð niður fyrir óstjórn, vex hinum útlendu keppinautum okkar fiskur um hrygg. Og það eru ekki einasta Norðmenn, sem hafa tekið að sér þessa grein. Svíar gera slíkt hið sama: Því það er eitt gáfnastrik stj. Einkasölunnar, að framan af sumri er hún svo derrin við Svíana um verð, að þeir segja: Nei, við fiskum sjálfir. En svo þegar frá líður, heldur hún jafnvel áfram að selja eftir að ekkert er til að selja, og fær svo skaðabætur á hálsinn fyrir allt saman.
Hæstv. forsrh. sagði í gær, þegar hann var að svara einhverjum jafnaðarmanni, að hann og hæstv. stj. yrði aldrei jafnaðarmenn og gengi aldrei inn á þjóðnýtingu. Það er nú of vitanlegt, til þess að þörf sé að segja það hér, að einn hæstv. ráðh., þ. e. dómsmrh., er sócíalisti, svo að hæstv. forsrh. hefir þarna fullyrt helzt til mikið. Enda veit ég ekki betur en að hæstv. ríkisstj. hafi rekið erindi sócílista hér á Alþingi, a. m. k. eins vel og þeir hefðu getað gert það sjálfir. Ég er búinn að sanna það, að um síldarútveginn hefir hæstv. stj. ekki aðeins rekið erindi jafnaðarmanna, heldur þess manns í stj. Síldareinkasölunnar, sem vitað er að er kommúnisti, og þetta hefir hæstv. stj. gert út í yztu æsar. Nei, hæstv. stj. ætlar ekkert. að eiga við þjóðnýtingu! En þess eru þó dæmi, að hún hefir verið að láta undan á því sviði hægt og hægt, t. d. ríkisútgerðin á Esju, og skrifstofubáknið, sem upp verður komið í sambandi við hana. Þessi alda er runnin frá sócíalistum, ekki þarf að efast um það. Eins hefi ég horft á hæstv. forsrh. rétta upp hendina með því að kaupa hluti í Eimskipafélagi Íslands í stað þess að styrkja það. Þetta er vitanlega eitt sporið í áttina til þjóðnýtingar á starfsemi félagsins. Ég verð að segja, að ég sé ekki svo mikinn mun á því, hvort stj. rekur erindi sócíalista í einu og öllu, eða er sjálf sócíalistastjórn.
Ég get nefnt eitt dæmi enn um það, hvernig sócíalistar ráða gerðum hæstv. stj. Það var þegar hæstv. fjmrh. skipaði n. til að meta hag Íslandsbanka. Þá setti hann einn ákveðinn sócíalista í þessa n., þrátt fyrir eindregin mótmæli sumra beztu manna síns eigin flokks. En hræðslan við sócíalista var svo mikil hjá hæstv. ráðh., að hann þorði ekki annað.
Ég get nú senn lokið máli mínu. En því get ég bætt við, að svo illar, sem margar syndir hæstv. stj. eru, hlutdrægni í embættaveitinguna o. m. fl., þá er það þó smátt hjá því, þegar hæstv. stj. lætur hafa sig til þeirra verka, sem eru til hnekkis fyrir atvinnuvegi landsmanna. Það eru þeir, sem mestu varða fyrir þjóðina. Þeir geta ekki skilað arði til að standast útgjöld ríkisins, nema þeir gangi sæmilega. Og hvort sem þess verður langt eða skammt að bíða, að það komist í framkvæmt, þá býst ég við, að krafan um eftirlit með stj. Síldareinkasölunnar af hálfu útvegsmanna verði svo sterk, að landsstj. geti ekki staðið á móti henni. En núna mátti ekki treysta neinum útgerðarmanni til svo mikils sem að vera endurskoðari fyrirtækisins. Til þeirra starfa varð að sækja bændur ofan úr sveit.
Hæstv. forsrh. verður nú væntanlega svo góður að upplýsa, hversu háar upphæðir Síldareinkasalan hefir þurft að greiða útlendingum í skaðabætur vegna samningsrofa. Hitt veit ég, að ekki fæst upplýst, hversu mikill skaði útgerðarmanna, sjómanna og verkamanna hefir orðið af annari óstjórn þessa fyrirtækis.
Ég hefði þurft að segja ýmislegt til hæstv. dómsmrh., en sá virðulegi herra hefir nú líklega svo mikið að gera, að hann má ekki vera að því að sýna sig í hv. d. (Fjmrh.: Hann er annað þarfara að gera). Það er ekki ólíklega til getið. Hann hefir ýmsum hnöppum að hneppa, en ég mun geyma það, sem ég þurfti að segja við hæstv. ráðh. þar til síðar, í þeirri von, að hann sýni sig hér áður en umr. lýkur.