12.02.1930
Neðri deild: 22. fundur, 42. löggjafarþing.
Sjá dálk 1812 í B-deild Alþingistíðinda. (2445)
68. mál, Útvegsbanki Íslands h/f
Frsm. minni hl. (Ólafur Thors):
Ég stóð satt að segja í þeirri meiningu, að ég ætti aðeins eftir stutta aths., og því hefir fallið niður hjá mér að skrifa margt úr ræðum andstæðinga minna, sem ástæða hefði þó verið til að svara, úr því að ég átti ræðu eftir.
Ræðu hv. þm. Ísaf. sé ég ekki ástæðu til að svara. Hún lá fyrir utan efni það, sem hér er verið að ræða. Það er ekki verið að tala um að endurreisa Íslandsbanka eins og hann var fyrir 10 árum síðan, heldur þann Íslandsbanka, sem lokað var mánudaginn 3. febrúar. Þær tölur, sem hann færði fram, eru því málinu, eins og það liggur fyrir nú, alveg óviðkomandi. Ég mun því ekki leitast við að hrekja þessar tölur nú, enda skrifaði ég þær ekki niður hjá mér, af þeim ástæðum, sem ég hefi þegar greint.
Ég tók eftir því, að hv. þm. Ísaf. minntist á gamla matsnefnd, sem metið hafði Landsbankann fyrir nokkrum árum. En af því að hv. þm. er ekki í deildinni, ætla ég að hlaupa yfir þetta atriði í bili og snúa orðum mínum til hæstv. fjmrh. Hann gat ekki neitað því, að hann hefði vitað um einhverja samninga milli bankaráðs Íslandsbanka og erlendra skuldheimtumanna með milligöngu Sveins Björnssonar sendiherra. Þessu hafði hann þó neitað. En nú segir hann, að í gær hafi sér borizt til eyrna um þessa samninga, en hann hafi ekki lagt neinn trúnað á það. Ég var viðstaddur, þegar hæstv. fjmrh. var tilkynnt þetta, ásamt hæstv. forsrh. Það gerði hv. 3. landsk. og á þann hátt, að hæstv. ráðh. hafði alls enga ástæðu til að véfengja alvöruna. Hv. 3. landsk. er enginn flysjungur, það veit hæstv. ráðh. eins og allir aðrir.
En úr því að hæstv. ráðh. vissi um samningana, eins og nú er upplýst, þá gat hann ekki látið eins og málið væri honum óviðkomandi.
Ég sé, að hv. þm. Ísaf. er kominn í sæti sitt, og ætla ég þá að víkja að því, sem ég varð frá að hverfa áðan. Hv. þm. spurði, hvort ég hefði ekki munað eftir nefnd, sem metið hefði Landsbankann, og hvernig hún hefði verið skipuð. En ástæðan til þess, að hann spurði um þetta, var sú, að ég hafði látið orð falla um það, að hæstv. stj. væri miður fær til þess að skipa rannsóknarnefnd á Íslandsbanka og lét í ljós nokkurn ugg um það, að sú n. hlyti að verða pólitísk. Byggði ég þetta á því, að hæstv. stj. hafði látið á sér skilja utan þings, að hún mundi leggja niður völd, ef bankinn yrði opnaður. Ég hafði varað við að skipa í n. pólitíska öfgamenn, en með því átti ég alls ekki við alla pólitíska samherja hæstv. fjmrh., sem margir eru gætnir menn.
Hv. þm. Ísaf. vildi halda því fram, að matsnefnd Landsbankans hefði verið einlit pólitískt séð, eða eingöngu skipuð flokksmönnum þáv. stj. Ég skal nú leyfa mér að nefna nm., svo hv. þdm. geti dæmt um, á hvað miklum rökum staðhæfing hv. þm. Ísaf. er reist. Það er þá fyrst hv. 1. þm. G.-K., Björn Kristjánsson, fyrrum bankastjóri, sem að vísu er mjög gætinn maður og samvizkusamur, en þó studdi þáverandi stjórn. Þar næst nefndi ég þá Ólaf Johnsen stórkaupmann og Björn Árnason lögfræðing. Um þessa menn er það að segja, að þeir höfðu ekki látið í ljós pólitískar skoðanir. Fjórði maðurinn var Einar Arnórsson, sem var talinn andvígur stj. og fimmti Jakob Möller, sem var alger andstæðingur hennar. En auk þess var hér á sá höfuðmunur, að þá valt á engu fyrir stj., hvort matið var bjartsýnt eða svartsýnt, en núv. stj. á líf sitt undir því, að matið verði sem svartsýnast. En auk þess var ekkert upp úr matinu lagt, þegar til kom. Ef hv. þm. Ísaf. vill, að ekkert tillit verði tekið til mats þessarar væntanlegu n., þá skal ég verða honum sammála, vegna þess hvernig vænta má, að n. verði skipuð. En mér er það ljóst, að nauðsynlegt er, að allir geti tekið mark á niðurstöðum n., og því vil ég, að n. sé svo skipuð, að enginn geti véfengt hana.
Ég vil að lokum drepa á eitt einkennilegt atriði í ræðu hv. þm. Ísaf. Hann sagði, að hefðu þegar í upphafi verið teknar ákvarðanir um lokun bankans, hefði verið hægt að flytja atvinnurekendur yfir í Landsbankann með viðskipti sin. En því er það ekki eins hægt, þó að ekki sé tekin fullnaðarákvörðun um lokun bankans? En veit hv. þm. Ísaf. það ekki, að algerð lokun bankans getur orðið því valdandi, að mörg fyrirtæki hrynji, sem annars hefði verið lífvænt, og vill hann taka á sig þá ábyrgð, að fjöldi manna missi atvinnu sína og uppihald um leið og þessi fyrirtæki hrynja um kolli Sú ábyrgð verður síðar gerð gildandi gagnvart honum og öðrum þeim, er taka í svipaðan streng.
Ég minntist eitthvað á ummæli Alþýðubl. í garð Íslandsbanka fyrr og síðar, og brást hv. þm. Ísaf. illa við og kvaðst vita eins vel og ég, hvað í því blaði stæði. Ég benti á, að það er ekki lengra síðan en í gær, að hv. þm. Ísaf. varð að afsaka sorpgrein, sem hann sagði, að komizt hefði inn í blaðið án síns vilja og vitundar. Það var rétt hjá hv. þm. að afsaka þetta, en þar með eru líka ómerk ókvæðisorð hans til mín út af þessu atriði.
Ég treysti því, að hæstv. forseti, sem er frjálslyndur maður, skoði þessi fáu orð mín sem aths., en leyfi mér að flytja ræðu mína síðar. (Forseti BSv.: Varlega skal hv. þm. treysta því). Ég geri það nú samt.