09.03.1931
Efri deild: 19. fundur, 43. löggjafarþing.
Sjá dálk 631 í C-deild Alþingistíðinda. (1082)
102. mál, myntlög
Jón Þorláksson:
Hæstv. ráðh. hefir ekki getað tekið alveg rétt eftir því, er ég sagði um ósigra próf. Cassels. Eins og ég tók fram, hefir hann hlotið mikið álit sem vísindamaður, fyrir glöggan skilning á eðli gengishreyfinga og skýringar á orsökum þeirra og afleiðingum. Við rannsóknir hans og athuganir á þessu sviði hefi ég nokkuð stuðzt við samningu ritgerða.
Aftur á móti þegar próf. Cassel fer að gerast ráðgjafi ríkisstjórnanna á Norðurlöndum um það, hvernig kippa eigi því í lag aftur, að gjaldeyririnn fell í verði, þá bíður hann eintóma ósigra. Það getur ekki verið mönnum nein nýjung, og sízt hæstv. fjmrh., þótt getið sé um það, að hvað það atriði snertir, hefir próf. Cassel hvergi fengið áheyrn. Svo mikill hluti þjóðanna hefir þar verið honum andstæður í skoðunum, að till. hans hafa ekki verið teknar til greina af löggjafarvaldinu.
Engin af Norðurlandaþjóðunum vildi á það hlusta að stýfa hjá sér, þrátt fyrir öll þau rök, sem hann færði fyrir þeirri leið, og er hann þó maður til þess að færa fram öll þau rök, sem til voru.
Hæstv. ráðh. sagði, að sænska krónan hefði fallið lítið. hún varð þó lægri en okkar króna er nú, án þess að ég vilji draga þá ályktun af því, að rétt sé fyrir okkur nú að fara að eins og Svíar fóru. Yfirleitt veit ég ekki til, að nokkur þjóð hafi stýft mynteiningu sína eins nálægt réttu gildi og okkar króna er nú. Mér er óhætt að fullyrða, að allar þjóðir hafa hækkað upp í gullgildi, ef þær hafa komizt eins nálægt því og við nú.
Aðallega stóð ég upp til þess að svara þeirri spurningu hæstv. fjmrh., hvar væri tryggingin fyrir því, að ekki yrði stýft síðarmeir, ef krónan yrði nú sett upp í gullgildi. sú trygging liggur í því, að við lifum hér í þjóðfélagi, sem byggist á almennum kosningarrétti; og ef í slíku samfélagi er einu sinni hægt að fá þann skilning á nauðsyn þess að varðveita mynteininguna, sem knýr menn til að taka stundar-óhagræði, sem hækkun eða verðfesting hefir í för með sér, má líka vænta þess, að sá skilningur haldi áfram að vera til staðar í þjóðfélaginu og lati til sin taka seinna meir, ef óreiða kemst á peningamálin í bili, sem alltaf getur komið fyrir, þannig að þá verði ekki gripið til þess að stýfa. Það er þessi trygging, sem Bretar hafa haft frá því að þeir fyrst tóku upp gullmyntfót. Þeir hafa aldrei stýft, og það er af því, eins og einn aðalforvígismaður stýfingarinnar eða myntlagabreytingarinnar svo heppilega komst að orði, að Bretar hugsa í öldum, en ekki í árum, eins og sumir aðrir. það eru einmitt afleiðingarnar fyrir ókomna tímann, sem þeir hafa lítið mikið á, og þeir hafa fundið hjá sér kraft til þess að taka þau tiltölulega litlu óþægindi, sem af hækkun stafa næstu ár, til að gefa traustan grundvöll fyrir framtíðina; og þeim hefir reynzt þetta vel.
Hæstv. fjmrh. sagði loks, að það væri leiðinlegt, þegar ég talaði um líkurnar fyrir því, að menn flyttu fé úr landinu. Það er nú ekki um annað að gera, þegar komið er í vandkvæði eins og þau, að ríki mistekst að halda peningamálunum í fullu lagi, en að ræða ástæðurnar með og móti hverri þeirri úrlausn, sem hugsanleg er. Og það er ekki hægt að færa fram þau rök, sem hjá öðrum þjóðum hafa orðið þyngst á metunum og ráðið úrlausn málanna hjá þeim, án þess að minnast á þetta, sem ég drap á, traust almennings á því, að óhætt sé að trúa peningastofnununum fyrir að geyma og ávaxta fé sitt.
Ef hæstv. ráðh. vildi komast hjá, að slíkar röksemdir væru bornar fram í þinginu, þá verður það með því einu að gera óþarft að bera þær fram. Og stj. hefir haft nógan tíma til þess að átta sig á málinu og snúa frá myntlagabreytingu eða stýfingu og hallast að þeirri stefnu, sem borin er fram í verðfestingarfrv., sem lagt var á þingsins borð í tvö ár, án þess að ég segði orð um það.
En hæstv. ráðh. má vel vita, að ég hefi ekki þá aðstöðu hér í þjóðfélaginu, að ég geti á nokkurn hatt verið líklegur til þess að vilja hvetja menn til þess að flytja fé sitt héðan úr landi, þar sem öll mín atvinna og tilvera er við það bundin fyrst og fremst, að hér sé nægilegt lánsfé fyrir hendi í landinu. En hitt get ég ekki gert, að láta mína eigin hagsmuni eða atvinnu varna mér þess, að færa fram á þingi þær röksemdir, sem ég tel, að mestu eigi að ráða og mesta áherzlu verði að leggja á um úrlausn vandamála. Og ég verð að sætta mig við það, þótt hæstv. fjmrh. þyki leiðinlegt að heyra slíkar röksemdir.