08.04.1931
Neðri deild: 41. fundur, 43. löggjafarþing.
Sjá dálk 371 í C-deild Alþingistíðinda. (754)
14. mál, Brunabótafélag Íslands
Jón Auðunn Jónsson [óyfirl.]:
Hér er ennþá eitt atriði, sem lengi hefir þótt óþjált og ónærgætið við vátryggjendur. Það er, að menn eru skyldaðir til að endurbyggja samskonar hús og brunnið hefir; ella er dregið svo og svo mikið af brunabótunum. Ég veit, að þetta hefir oft komið afskaplega illa niður. Slíkt er hvergi annarsstaðar í lögum, að byggja eigi á sama stað og líklega í sama formi ár eftir ár, áratug eftir aratug og líklega öld eftir öld. Það á að hindra allar umbætur og breytingar, sem rás tímanna heimtar. Þetta hafa glögg dæmi sýnt. Hús hafa brunnið fyrir mönnum og verið svo lagt vátryggð, að þeir hafa orðið fyrir stórtjóni. Hafi svo viljað þannig til, að ekki væri hægt eða ekki mætti byggja upp á sama stað, hefir verið dregið af þessari lágu brunabótaupphæð 15–20%. Ég get nefnt dæmi, sem ég þekki síðan í fyrra. Það var fátækur barnamaður, sem átti 10 börn. Hann missti hús sitt. Lánsstofnunin heimtaði lán sitt af honum. Brunabótafélagið heimtaði, að hann byggði upp aftur eða dregið yrði af brunabótunum. Ég veit ekki, hvað er að gera mönnum þröngan kost, ef þetta er það ekki.
Iðgjöldin eru sannarlega svo há í Brunabótafélagi Íslands, að ekki ætti að þurfa svona „radikalar“ ráðstafanir til þess að sjá við tapi, enda hefir það sýnt sig, að félagið hefir safnað mjög stórum sjóði, samanborið við umsetningu og starfstíma.
Í mörgum tilfellum er svo illa gengið frá ákvæðum trygginganna, að það nær engri átt, þar sem tryggingargjaldið er oft 8%, þar sem áður var 5%, en aftur kannske í sumum tilfellum 3%, þar sem áður voru 4%. Og þegar lítið er á áhættu og breytta aðstöðu félagsins, virðast iðgjöldin vera óhæfilega há og að hér hafi verið breytt til hins lakara. Þegar það er orðin skylda að vátryggja, er það óþægilegt, að ekki skuli hafa verið sendir menn til að meta brunahættu á húsum. Erlend félög, sem hér hafa vátryggt, hafa þó haft hér menn til þessa, en ekkert verið gert af Brunabótafélagi Íslands.
Að öðru leyti vil ég taka undir með hv. 2. þm. Reykv., að það er engin meining, að ekki sé sett föst stjórn yfir þessari stofnun.
Ég vil nota tækifærið að spyrja hv. frsm. meiri hl., hvort það sé rétt, að einstakir menn hafi fengið að láni hundruð þúsunda úr sjóði Brunabótafélagsins. Því að ég veit þess dæmi, að hreppsfélög og bæjarfélög hafa óskað eftir að fá lán af fé þessarar stofnunar, og það mætti athuga, hvort ekki væri rétt að gefa þeim kost á því. Auðvitað mætti ekki ganga nærri því fé, sem félagið hefir handbært, því að alltaf getur óhöpp borið að höndum og stórbrunar orðið, en ég teldi vel farið, að því, sem afgangs er, væri varið til að létta undir með bæjar- og sveitarfélögum.