07.08.1931
Neðri deild: 23. fundur, 44. löggjafarþing.
Sjá dálk 638 í B-deild Alþingistíðinda. (388)
3. mál, landsreikningar 1929
Magnús Guðmundsson:
Eins og hv. frsm. fjhn. tók fram, á ég brtt. á þskj. 179 við þetta frv., og til þess að skýra hana vil ég vísa til 38. aths. yfirskoðunarmanna LR. fyrir 1929. Þar er bent á, að á árinu 1929 hefir verið greitt úr ríkissjóði á aðra millj. króna, sem síðan er talið endurgreitt í maí 1930 og fært undir 31. des. 1929. Svo er þetta fært sem gjöld á árinu 1930 og verður þannig til þess að minnka útgjöld á árinu 1929, en auka þau á árinu 1930. Hér er um að ræða stórar upphæðir, sem skipta verulegu máli. Það er til síldarbræðslustöðvarinnar 450 þús. kr. rúmar, til Þingvallavegar rúml. 250 þús. kr., til Arnarhváls 115 þús. kr. og til landsspítalans 225 þús. krónur.
Ég verð að segja það, að mér finnst það undarleg reikningsfærsla að telja, að svo mikil upphæð sé endurgreidd ríkissjóði, þegar langt er komið fram á næsta reikningsár, án þess að nokkur endurborgun hafi átt sér stað. Það er búið til í bókum ríkisins, að þessar endurborganir hafi farið fram, en þær hafa aldrei farið fram. Þetta hefir þau áhrif, að 1929 er enginn tekjuafgangur, heldur tekjuhalli, þótt á reikningnum sé tekjuafgangur talinn tæp 1 millj. kr.
Í LR. kemur þetta þannig fram, að talið er í 18. liðnum, að sjóður hafi aukizt á árinu um rúml. 1 millj. 300 þús. kr., í stað tæpl. 300 þús. kr., því það er upplýst, að af þessari upphæð, sem talin er aukinn sjóður, er búið að greiða reikninga, sem eru talsvert á 2. millj. kr. Hér er því um beina villu að ræða. Mér finnst því hvorki sæmilegt né rétt af Alþingi að samþ. reikninginn eins og hann liggur fyrir.
Það getur verið, að mér verði svarað því, að það hafi komið fyrir áður, að greiðslur hafi verið fluttar milli ára, og er það rétt, en það hefir verið í svo smáum stíl, að ekki hefir verið ástæða til að gera aths. við það, því að það hefir fjárhagslega ekki skipt máli. En þegar þessar millifærslur nema milljónum eða meira, þá verður þingið að grípa í taumana, því reikningar ríkissjóðs mega ekki gefa ranga hugmynd um afkomuna, en það gerir þessi reikningur.
Til þess að sýna, að hér er ekki farið í neina lúsaleit í þessu efni, heldur aðeins teknar þær upphæðir, sem máli skipta, skal ég geta þess, að það eru ýmsar fleiri upphæðir, sem greiddar eru á árinu 1929 og taldar endurgreiddar pr. 31. des. 1929, en eru svo færðar til gjalda á árinu 1930. Ég hirði ekki um að greina þessar tölur hér, en hefi þær á reiðum höndum, ef á þarf að halda. Þessar upphæðir skipta þó nokkrum tugum þúsunda, og þori ég að fullyrða, að áður hefir það ekki þekkzt að færa stærri upphæðir milli ára.
Ég skal svo ekki fyrst um sinn segja meira um þessa till., en ætla að drepa hér á örfáar af þeim athugasemdum, sem endurskoðendur landsreikninganna hafa gert.
Ég skal fyrst nefna 1. aths., sem er um það, hve síðbúinn landsreikningurinn 1929 var. Það ætti að vera hægt að hafa landsreikninginn tilbúinn ekki síðar en um miðjan október næsta ár á eftir, enda ætlast endurskoðendur til, að það verði svo framvegis.
Þá vil ég nefna hér 20. aths., sem er viðvíkjandi holdsveikraspítalanum í Laugarnesi. Það sést af reikningum ríkissjóðs, að árið 1929 var varið hárri upphæð til þess að gera við holdsveikraspítalann og að ennfremur hafa verið gerðar þar íbúðir fyrir ýmsa menn, en á reikningnum er ekki færð til tekna nein leiga af þessum íbúðum. Nú hefir stj. svarað því á þann veg, að leigan muni nema því, sem svarar vöxtum af því fé, sem varið hefir verið til íbúðanna, og er þess að vænta, að hún komi til tekna á reikningnum 1930. Annars er mér sagt, að þessar íbúðir séu leigðar óhæfilega ódýrt. Auk þess er hér að gæta, að eftir því sem ég veit bezt, er þetta hús ekki eign ríkissjóðs nema á meðan þess er þörf fyrir holdsveika menn, og ætti þess vegna auðvitað ekki að leggja í kostnað nema með samþykki eigenda þess, og þá ekki nema að fáist a. m. k. fullir vextir af því fé.
Þá vil ég ennfremur benda á 21. aths. Hún sýnir, að ríkissjóður hefir í árslok 1929 skuldað Eimskipafél. vegna strandferða nær því 70 þús. kr. Þessi upphæð er hvergi færð með lausum skuldum ríkissjóðs í árslok 1929, eins og hefði átt að gera. En náttúrlega hefir þessi upphæð verið greidd 1930, svo þetta skiptir ekki verulegu máli, en réttur verður þó reikningurinn ekki með þessu lagi.
Um 23. aths. er það að segja. að mér skildist hv. frsm. beinlínis ítreka það, sem endurskoðunarmennirnir fara fram á, að fá greinilega reikninga yfir byggingarkostnað Laugarvatnsskóla frá byrjun til ársloka 1930, því að reikningarnir, sem endurskoðunarmennirnir fengu, voru svo ógreinilegir, að okkur fannst ekki vera hægt að átta sig á þeim. Enda þótt ekki sé borin hér fram bein till. um þetta frá n., fannst mér allir nm. vera með því, að þessir reikningar væru gerðir og lagðir fram.
Þá vil ég nefna hér 29. aths. Þar er kostnaður til viðhalds búinu í Breiðuvík í Rauðasandshreppi talinn hátt á 5. þús. kr. Það er upplýst, að þetta er kostnaður við bú, sem fyrrv. sýslumaður Barðstrendinga átti þar. Núv. sýslumaður þar hefir sagt mér, að þetta sé allur rekstrarkostnaður búsins, en svo hafi komið tekjur af búinu um 2000 kr., svo tap ríkissjóðs hefir verið um 3000 kr. á tveim árum. Það er mikill vafi, hvort ríkissjóður hefði þurft að hafa þennan halla af búrekstrinum, því það sýnist svo, sem hefði mátt selja búið strax þótt málinu væri áfrýjað, þar sem sýslumaður mun hafa skilið það eftir í reiðuleysi, og átti stj. þá að fara sem hagkvæmlegast að fyrir alla hlutaðeigendur og selja búið strax.
33. aths. er viðvíkjandi kostnaði við eftirlit með bifreiðum. Sá kostnaður þykir okkur yfirskoðunarmönnum mjög mikill. Er ég þess fullviss, að þegar þingið setti lögin um bifreiðaeftirlit, var ekki við því búizt, að þau myndu valda ríkissjóði útgjöldum. Talsvert mikill hluti þessara útgjalda er vegna bifreiðakaupa og laun handa eftirlitsmönnum. En ég veit, að það var meining þingsins, að allur kostnaður af eftirlitinu væri greiddur af bifreiðaeigendum. Það er vitað, að þessar bifreiðar, sem voru keyptar til eftirlitsins, hafa verið notaðar miklu meira til annars en eftirlits samkvæmt bifreiðalögunum. Það er eins og stj. hafi verið hálfsneypt yfir öllum þessum kostnaði, því að honum er peðrað á fjölda liða. Jafnvel á ótrúlegustu stöðum, svo sem í saka- og lögreglumálakostnaði, er hann að finna. Er þar talin milligjöf 2–3 þús. kr. (JAJ: Hefir þá einhver stolið bifreið?). Ég skil ekki í því, að ríkissjóður hafi þurft að gefa í milli, þótt einhver hefði stolið bifreið. Hér sýnist vera um bifreiðaskipti að ræða. Í 19. gr. er bifreiðakostnaður og á landhelgisgæzlureikningnum er talið um 12 þús. kr. af þessum kostnaði. Þá hefir landhelgissjóður kostað hesta fyrir um 5000 kr. og um 5000 kr. hafa farið til risnu, og sér maður því, að landhelgissjóður hefir ekki farið varhluta af útgjöldunum heldur.
34. aths. ræðir um eftirlit með verksmiðjum og vélum. Hefir til þess verið varið árið 1929 rúmlega 11 þús. kr. En það er beinlínis brot á lögunum um eftirlit með verksmiðjum og vélum. Stj. hefir ráðið 2 menn með föstu mánaðarkaupi til þessa eftirlits, en lögin mæla svo fyrir, að þeir taki borgun hjá þeim mönnum, sem þeir framkvæmdu eftirlitið hjá. Nú hefir á árinu 1929, þrátt fyrir þessi gjöld, sem bæði eru laun og skrifstofukostnaður, ekki verið greiddur einn eyrir í ríkissjóð fyrir þetta eftirlit, en vera má, að eitthvað greiðist árið 1930, og hefir því ekki þótt rétt að gera beina till. út af þessu. Er rétt að sjá, hvort þessi upphæð fæst endurgreidd síðar með eftirlitinu. En það var ekki tilætlun þingsins, að þannig væri farið að.
Þá er 39. aths., sem er viðvíkjandi viðlagasjóði. Á landsreikningnum 1928 var gerð aths. um það, að viðlagasjóður skuldaði ríkissjóði um ½ millj. kr. Var því þá svarað af hálfu stj., að sú skuld væri öll endurgreidd á árinu 1929, en svo þegar reikningurinn 1929 kemur, skuldar viðlagasjóður ríkissjóði ennþá 207 þús. kr., en aftur hefir viðlagasjóður tekið lán hjá bjargráðasjóði, um 300 þús. kr. Það er auðsætt á því, hvernig reikningurinn er færður, að þessi ½ millj. kr., sem viðlagasjóður skuldaði ríkissjóði í árslok 1928, var talin peningar í sjóði. Var þá gerð aths. um þetta, en þegar það svar kom frá stj., að þessir peningar væru endurgreiddir, var ekki gert meira í því. En þegar það sýnir sig, að þetta svar er rangt, er ekki hægt að láta þetta ganga svo lengur, því ekki má una við það, að ár eftir ár séu hundruð þúsunda kr. talin í sjóði, sem þó eru í láni hjá öðrum, og jafnvel svo um samið, að þær skuldir skuli endurgreiðast á 8 árum, eða svo er það um skuldir viðlagasjóðs við ríkissjóð, að því er stj. hefir upplýst. Ég hygg, að Búnaðarbankinn hafi lofað að borga 1/8 af þessum 207 þús. kr. á ári, og náttúrlega getur það ekki gengið að telja þá upphæð í sjóði, sem lánuð er út til 8 ára.
Ég skal svo ekki þreyta hv. d. lengur í bili.