01.04.1932
Neðri deild: 40. fundur, 45. löggjafarþing.
Sjá dálk 2151 í B-deild Alþingistíðinda. (2477)
256. mál, gjaldfrestur bænda og bátaútvegsmanna
Héðinn Valdimarsson:
Ég er nú ekki eins sannfærður um það eins og hæstv. forsrh. og landbn., að eitthvert þjóðráð felist í þessu frv. Mér þætti fróðlegt að vita, hvort leitað hefði verið umsagnar um það hjá bönkunum og S. Í. S., og hver svörin hefðu orðið. Mig grunar, að engin meðmæli fylgi frv. frá þessum stofnunum.
Frv. gengur í þá átt, að bændum og bátaútvegsmönnum sé veittur gjaldfrestur í rúmt ár á afborgunum af skuldum. En nú mun víðast standa svo á, að það, sem þjakar þessum framleiðendum mest, er ekki það, að gengið verði að þeim. Ef einhverjir lánardrottnar ganga að bændum, ættu það þá að vera samvinnufélögin. En yfirleitt mun ekki vera hætta á því. Einstöku jarðir yrðu máske teknar af mönnum, sem þetta frv. gæti ekki hindrað, að slíkt yrði fyrr eða síðar, þó að lögum yrði. Hjá bátaeigendum er ástandið lakara í þessu efni, en þó er þetta frv. mjög tvíeggjað sverð fyrir þá. Hætt er við, að þessi nauðungargjaldfrestur yrði til þess, að þeim veittist mun örðugra að fá lán en áður. Þótt ekki sé ætlazt til, að frv. taki til nýrra lána, má þó búast við, að lánveitendur geti hugsað sem svo, að næsta þing geti veitt nýjan frest á þeim. Frv. gæti því orðið til þess, að möunnum yrði neitað um ný lán og staðgreiðsla heimtuð. Og þá væri verr af stað farið en heima setið. Það má líka benda á, að vernd frv. nær aðeins til nokkurs hluta bátaútvegsmanna, þeirra er eiga báta undir 30 smál. Nú er auðvitað engin vissa fyrir því, að sá, sem á stærri bát, sé betur staddur, nema síður sé, og kemur þetta því ærið ójafnt niður, t. d. kæmust bátar Samvinnufélags Ísfirðinga ekki undir lögin.
Ég er hræddur um, að ef frv. er stranglega framfylgt, geti það orðið til þess, að ríkisábyrgð verði heimtuð á þeim stofnunum, sem lánað hafa þeim mönnum, sem fresturinn er veittur, aðallega samvinnufélögum, og verður ekki annað sagt en að sit krafa hefði við töluverð rök að styðjast.
Ég álít, að fara eigi aðra leið, ef hið opinbera ætlar að fara að skipta sér af skuldaskiptum manna. Ég teldi miklu heppilegra að skera niður nokkurn hluta skuldanna eða breyta lögum um nauðasamninga, til að koma viðskiptum manna á heilbrigðan grundvöll, þar sem hægt er að koma lækningu við. En eftir þessu frv. verða skuldirnar eins miklar og áður að ári liðnu, og fresturinn því til lítils eða einskis. Auk þess má telja víst, að slíkar ráðstafanir sem þessar yrðu til að veikja tiltrú og lánstraust erlendis.
Ef frestur þessi ætti að koma að verulegu gagni, þyrfti hann að ná til vaxta og opinberra gjalda ekki síður en afborgana, ef ekki verður þá horfið að því að skera niður eitthvað að skuldunum. Ég vil benda á það hvað bændur snertir, að eins og á stendur hefir jarðabótastyrkurinn minni þýðingu nú en áður í sveitunum, og mætti þá verja honum til að létta undir með bændum um greiðslu opinberra gjalda.
Það er fullkomin ástæða til að geta þess, að vernd þessa frv. nær ekki til stórra stétta í landinu, eins og verkamanna, sem þó standa í miklum verzlunarskuldum og ekkert liggur fyrir nema sveitin, ef að þeim er gengið. Hinsvegar eiga allir stórbændur að fá þennan frest. Hér er því verið að gera upp á milli stétta í landinu, án þess þó, að nokkur stétt hafi verulegt gagn af. Hér verður því að fara aðrar leiðir, greiða vexti fyrir menn, breyta lögum um nauðasamninga eða hreint og beint að strika út nokkurn hluta skuldanna.