25.02.1932
Efri deild: 13. fundur, 45. löggjafarþing.
Sjá dálk 211 í C-deild Alþingistíðinda. (2972)
28. mál, almannafriður á helgidögum
Flm. (Guðrún Lárusdóttir):
Ég þarf ekki að vera langorð um þetta frv. Hv. þdm. munu kannast við það síðan á vetrarþinginu í fyrra, þegar ég bar það fram, þó að að næði ekki fram að ganga. Mér er þetta eins mikið áhugamál enn, að þessi litla breyt. verði gerð á helgidagalöggjöfinni. Ég hefi dregið lítilsháttar úr ákvæðum frv. frá því í fyrra, því að þá virtist svo, að sumum þætti ekki heppilegt, að öll vinna væri bönnuð svo marga daga í röð. Hér er því aðeins farið fram á, að skírdagskvöld sé friðað eftir kl. 6.
Það hefir til skamms tíma þótt alveg sjálfsagt í lúterskum söfnuðum að halda heilagan þennan dag, sem við eru tengdar minningarnar um heilaga kvöldmáltíð og seinustu samverustundir frelsara vors við lærisveina hans. Og víða mun það vera síður þann dag, einnig vor á meðal, að menn gangi þá til guðs borðs í minningu dagsins og atburða hans.
Í tilskipun um sunnudaga- og helgidagahald frá 1855 er mikil áherzla lögð á helgihald í páskavikunni. Þar er einnig bannað að halda dansleiki og almennar skemmtanir daginn fyrir sunnudag lengur en þar til einni stund eftir miðnætti. „En í páskavikunni“, stendur í tilsk. þessari, „má slíkt með engu móti leyfa“.
Tilskipunin er alllöng og ýtarleg og kemur víða við, en er nú úr gildi numin, svo sem kunnugt er. — Virðist mér þessi tilsk. bera með sér, að löggjafinn hafi viljað efla alvöru með þjóðinni, vekja lotningu hennar fyrir heilögum efnum og brýna fyrir henni guðrækni og góða siðu.
Löggjöfin frá 1901 um þetta efni setur skírdag við hlið föstudagsins langa og stórhátíðisdaga. Þar er einnig tekið fram, að kvöldin fyrir helgidaga megi eigi halda almennar skemmtanir lengur en til miðnættis.
Í helgidagalöggjöf þeirri, sem það frv., er hér liggur fyrir, gripur inn í, er þetta ákvæði úr gildi numið og þar er skírdagur lagður til jafns við sunnudaga, sem því miður bera oft og einatt helzt til lítinn helgidagablæ á sér. Margt er það, sem stuðlar að því, svo sem hin afaralgenga og hóflausa sunnudagavinna. Það er ekki óalgengt hér í bæ, hvernig sem það er annarsstaðar á landinu, að maður mætir hlöðnum fiskvögnum og fiskverkunarfólki í vinnuklæðum á leið í vinnu og úr vinnu um hámessutímann. Afsakanlegt væri nú þetta í sjálfu sér, væri um sérstakar kringumstæður að ræða, t. d. afarilla og erfiða veðráttu, en því miður á þetta sér engu síður stað, þótt þurrkur sé dag eftir dag.
Þá má líka minnast á annað, sem er eiginlega ennþá lakara og á sinn drjúga þátt í því að spilla helgihaldi sunnudaga á heimilunum, og það eru hinar tíðu skemmtisamkomur á laugardagskvöldum. Þangað safnast ungmenni af heimilunum og þar dvelja þau lengi nætur, en sofa svo mikinn hluta sunnudagsins og gera þannig heimilum sínum örðugt fyrir á ýmsa lund, í stað þess að láta gleði æsku sinnar varpa ljóma yfir helgidaginn á heimili sínu. Er raunalegt til þess að vita.
Vitanlega má segja sem svo, að sú breyt., sem frv. fer fram á, muni engin áhrif hafa á slíkt. En ég held nú samt, að því betur sem reynt er til að innræta þjóðinni lotningu fyrir heilögum efnum, því betur sem hlúð er að helgum minningum, og þá ekki sízt dymbilvikunnar, og að því betur sem þjóðin lærir að meta sína helgu dóma og tileinka sér lífsgildi þeirra, því betri horfur verði á því, að hún vanræki ekki heldur aðrar skyldur sínar, hvorki gagnvart hvíldardeginum né öðru.
Ég hefi borið þetta frv. fram fyrir hönd þeirra, sem sárnar það, ef skírdagur, þessi fornhelgi alvörudagur kristninnar, verður gerður að venjulegum rall- og gleðskapardegi, og þá einkanlega kvöldstundir hans, aðfararstundir og nótt föstudagsins langa. Yrði það að venju, tel ég mörgum tapaðar góðar stundir, sem enginn vor á meðal er bær að dæma um hvers virði kynnu að vera.
Ég lít svo á, að löggjafarvaldi þjóðarinnar beri sú skylda að koma til hjálpar þeim mönnum innan þjóðfélagsins, sem fegnir vilja varðveita helgidóma trúarinnar, arfleifð horfinna kynslóða, en fá ekki rönd við reist losinu og lotningarleysinu, léttúðinni og gjálífinu, sem virðist fara hraðvaxandi í landinu. Ég veit, að hugsandi alvörumenn virða slíka viðleitni, því að þær ráðstafanir, sem miða til þess að efla lotningu manna fyrir því heilaga, göfuga og góða, efla heill þjóðfélagsins framar öllu öðru.
Ég vona, að mönnum geti komið saman um það, að úr því að föstudagurinn langi er friðhelgaður í núgildandi lögum jafnt og stórhátíðisdagar, þá sé eðlilegt og sjálfsagt, að aðfangadagskvöld hans sé friðhelgað jafnt og þeirra. Auk þess er það lýðum ljóst, að háværar skemmtanir byrja aldrei fyrr en eftir kl. 6, og með tilliti til þess legg ég aðaláherzluna á að friðhelga skírdagskvöld.
Ég legg svo til, að frv. verði vísað til menntmn., að umr. lokinni.