02.05.1932
Efri deild: 65. fundur, 45. löggjafarþing.
Sjá dálk 772 í C-deild Alþingistíðinda. (3739)
15. mál, fimmtardómur
Magnús Torfason:
Ég þarf ekki langan tíma til að lýsa þeim brtt., er ég hefi borið fram. Þær eru að vísu nokkuð margar að tölu. En þær eru allar, að heita má, til að bæta málið á frv. Að því er snertir síðustu brtt. þá er hún ekki aðeins orðabreyt., heldur hefir þá þýðingu líka, að hún bendir dómurunum á það að leggja ekki of mikla áherzlu á gömul undantekningarákvæði, sem kunna að finnast lagasofnum og hníga að því að slík ákvæði verða að geta samrímazt þessum lögum, þótt ekki séu þau beinlínis afnumin.
Í. brtt. er gerð eftir viðtali við hæstv. forsrh. Ég held, að það sé réttmætt að kalla þann dóm kirkjudóm. Getur staðið „synodal“dómur í svigum. — Þykist ég svo ekki þurfa að lýsa þessum brtt. frekar. Býst ég við, að hv. dm. geti orðið sammála um það, að þessar brtt. séu heldur til bóta. Í sambandi við þetta, að ég hefi þótzt gera tilraun til að vanda málið, vil ég minnast á það, að oftar en einu sinni hefir verið að því vikið, að hæstaréttarlögin frá 1919 hafi verið illa undirbúin. Þetta má rétt vera að einhverju leyti. En það verður þó að athuga, hvernig þá stóð á. Eftir að sambandsl. voru samþ. á þingi 1918, var ákveðið að setja l. um hæstarétt á næsta þingi. En þó mun það hafa ráðið, að við höfðum búið undir hæstarétti Dana, og voru því þau l., er um hann giltu, tekin til fyrirmyndar. Það gat verið, að undirbúningur stj. hefði getað verið betri, en stj. hafði þá á milli þinga afarmörg mál með höndum, er leiddu af samþykkt sambandslaganna. Var því eðlilegt, að ekki yrði eins víða leitað fyrirmynda. En að því er þingið snertir, eftir því efni, sem því var lagt í hendur, þá verð ég algerlega að mótmæla að illa hafi verið frá málinu gengið af þess hálfu, einkum þegar þess er gætt, hve mikið var að gera á sama þingi, er var sumarþing og stóð ekki nema rúma 2 mán. Það er yfirleitt svo með stóru málin, að þau komast ekki nema gegnum aðra deildina á þingi, sem þau eru fyrst lögð fyrir. Tekur svo hin deildin við þeim á næsta þingi, og fæst þá drúgum lengri tími til að bæta um þau.
Það féllu orð um það, að löglærðir eldri menn hér á landi fylgdust ekki svo vel með þróun lagasmíði sem vera bæri. A. m. k. svo, að þeir væru ekki færir um að mæta á lögfræðingastefnum öðrum löndum. Þótt ég þurfi ekki að taka þetta til mín, þá get ég ekki látið vera að benda á, að það er von, að svo sé. Eldri lögfræðingar okkar eru allir frá Hafnarháskóla. Og er hingað kom, urðu þeir að læra á ný hin íslenzku lög. Er því eðlilegt, að tími þeirra hafi farið annað en að fylgjast með þróuninni. Sérstaklega er þó þetta eðlilegt, þar sem hlaðið er á dómara landsins svo margvíslegum störfum öðrum, að þeir geta ekki nema að mjög litlu leyti skipt sér af dómsmálunum. Og á dómarana hefir sífellt verið hlaðið nýjum störfum. Þegar ég fór frá Ísafirði, eftir 17 ára starf þar, voru umboðsstörfin víst orðin fyllilega helmingi þyngri en er ég kom þangað. Og á þeim 10 árum, er ég hefi verið í Árn., er sízt of mikið að segja, að þau hafi enn vaxið um helming. Það liggja því góð og gild rök fyrir því, að ekki sé mikill tími til að fylgjast með nýungum á sviði dómsmálanna. Lagakunnátta hér á landi er ný grein, svo ekki þarf að fjarskast yfir því, þótt ekki rísi á fáum árum margmenn lögmannastétt, sem staðið geti á sporði úrvali stóru landanna þeirri grein.
Það var minnzt á það, er bankamálin voru flutt atvinnumálaráðuneytið 1917, er þriggja manna stj. var stofnuð. Þetta er rétt. Af því að ég var þá á þingi og í þeim flokki, er lagði til fjármálaráðherrann, vil ég geta þess, að sá þingflokkur fyrir sitt leyti samþ. ekki þessa ráðabreytni. Í þeim flokki sem ég var þá í, Sjálfstæðsflokknum, voru 12 menn. Vildi hann ekki gera upp á milli Björns Kristjánssonar og Sigurðar Eggerz. Mátti forsrh. velja hvorn þeirra, sem hann vildi, til að taka sæti ráðuneytinu. Það varð Björn Kristjánsson. En sá böggull fylgdi skammrifi, að hann varð að afsala sér yfirstj. bankamálanna, en Sjálfstæðisflokkurinn hafði lagt áherzlu á, að hann tæki þau til sín. Um þetta var samið utan vitundar flokksins, og ástæðan til þess að Björn Kristjánsson var ekki lengi í ráðherrasæti. Ég veit ekki til, að Sigurði Eggerz væri boðið sætið upp á þessi kjör. En ég held, að forsrh. þáv. hafi treyst B. Kr. betur (JónÞ: Þetta er tómur hugarburður !). Þetta átti sér stað. Ég hefi ekki sagt annað en það, sem ég veit. Og úr því að á þetta var drepið, þá hefi ég lýst því, hvernig þetta var, til að fullkomna söguna.