10.05.1932
Sameinað þing: 8. fundur, 45. löggjafarþing.
Sjá dálk 385 í D-deild Alþingistíðinda. (4337)
540. mál, áfengisbruggun og önnur áfengislagabrot
Jónas Þorbergsson:
Ég verð fyrir mitt leyti að segja það um þáltill. þá, sem hér er til umr., að þótt ég efist ekki um góðan vilja og tilgang hv. flm., þá get ég ekki gert mér þær góðu vonir af samþ. þessarar till., sem þeir virðast sjálfir hafa. Í till. felst ekki annað en það, að stj. heimti það af löggæzlumönnum, að þeir geri skyldu sína. Þetta eiga þeir að vísu að gera án þess að samþ. sé um það gerð. Ef því till. verður samþ., þá hygg ég að stj. geti ekki annað gert en að skrifa lögreglustjórunum bréf, sem brýnir fyrir þeim að gera skyldu sína í þessu efni og vera á verði um þessi mál. Ég býst þó við því, að engin breyt. yrði á þessu, heldur sæti allt við það sama, og það er vegna þess, að þetta er miklu meira vandamál heldur en hv. flm. virðast hafa gert sér ljóst. Og þótt lögreglustjórarnir væru allir af vilja gerðir, þá geta þeir litið við þetta ráðið. Till. er því lítils virði, og mun það vera samróma álit margra hv. þm.
Almennar umr. um bannmálið eru vitanlega fyrir utan efni umgetinnar till. En hv. 1. flm. talaði þó um bannmálið almennt, og er þar vitanlega um mikið vandamál að ræða. Eru skoðanir manna mjög skiptar um það hér á landi, á hvern hátt sé hægt að vinna bug bæði á óhóflegri og helzt allri nautn áfengis, sem er takmark það, sem hv. flm. og skoðanabræður þeirra hafa á þessu máli. Ég fyrir mitt leyti lít svo á, að hér muni bera að sama brunni og reynslan hefir sýnt hjá Finnum og Norðmönnum, og að við verðum innan skamms tíma að breyta svo áfengislöggjöf okkar, að við hverfum meir frá því að bægja víni frá mönnum með valdboði, en leggjum meiri stund á uppeldi, er kenni mönnum að þekkja skaðsemi vínsins. — Hv. flm. gat þess í ræðu sinni, að ástæða mundi til að skora á ríkisstj. að takmarka sölu á svonefndu pressugeri. Er það í því skyni gert að hindra heimabrugg, sem nú ryður sér mjög til rúms, að því sem mælt er. En hv. flm. gerir sér ekki grein fyrir því, að vín má brugga úr fleiru en pressugeri, þótt það kunni að vera bezt. Og verði pressuger bannað, þá verður vitanlega horfið til notkunar á einhverju öðru, sem er til þess hæft, þótt lakara kunni að vera en pressuger. Yrði þá að ganga lengra, ef þeim tilgangi á að ná. Og ef allt slíkt ætti að banna, þá yrði líka að banna frjálsa sölu á kartöflum. Hygg ég, að orki tvímælis, hvort allir hv. flm. þessarar till. vildu sætta sig við slíkt, þó þeir vilji vitanlega mikið til þess vinna að útrýma heimabruggi. Nefni ég þar til einkum hv. þm. Borgf. Þá verður og að banna innflutning á allskonar kornmeti, rúsínum o. fl., sem hægt er að vinna vín úr. Jafnvel vilja sumir telja, að vín geti orðið bruggað úr hrossataði. Ef svo er, þá fer nú að verða erfitt að fyrirbyggja, að bruggararnir fái efni til framleiðslu sinnar. Ég sel þetta vitanlega ekki dýrara verði en ég keypti. Skal ég svo ekki fara fleiri orðum um þetta, né heldur tala meira um málið almennt eða á víð og dreif. Þeir, sem talað hafa, gáfu heldur ekki tilefni til að fara út í það mál frekar.
Ég hefi á þskj. 669 leyft mér að bera fram brtt. við brtt. á þskj. 665, frá hv. 1. þm. Reykv. Viðvíkjandi þeirri till. hans get ég sagt það, að ég get vel fellt mig við það, að þingið láti uppi vilja sinn í því efni, þótt ég hinsvegar sé ekki jafnviss um, að þingið sé vel dómbært um það, hvernig þessu verður heppilegast fyrir komið. Ég geri ráð fyrir, að tilgangur hv. flm. brtt. muni vera sá einn, að þessu verði ráðstafað á þann hátt, að sem minnst verði drukkið og hóglega farið með vínið á veitingahúsum. En skiptar geta skoðanir orðið um það, á hvern hátt það megi bezt verða. Eins og kunnugt er, þá gilti sú tilhögun, sem farið er fram á í brtt., áður, eða þangað til því var breytt síðastl. haust. Sú ráðstöfun, að vínnautn var eigi leyfð nema til kl. 9 að kvöldi, þótti þó ekki bera þann árangur, sem æskilegur mátti teljast. Mörgum virtist sú takmörkun leiða til þess, að örar væri drukkið og ólíkar því, sem krefjast ber af siðuðum mönnum. Ég hefi sjálfur verið sjónarvottur að slíkri óhófslegri og ósíðaðri meðferð vina, og það á þann hátt, að alls ekki var siðuðum mönnum sæmandi.
Ég skal í þessu sambandi minnast á annað atriði, sem kemur hér mjög til greina. Eins og kunnugt er, eru oft haldnar veizlur á veitingahúsum, sem miklu þykir skipta að vel takist. Og þar sem leyft er að hafa vín um hönd, er það vitanlega oft gert við slík tækifæri. Ef þá væri fylgt þeim reglum, sem hv. 1. þm. Reykv. leggur til, að settar séu, mundi oft á tíðum fara svo, að þegar veizlan væri nýlega byrjuð og. verið væri að halda mjög hátíðlega skálaræðu — og mætti hugsa sér að verið væri að mæla fyrir minni hv. 1. þm. Reykv. — og menn vildu hafa eitthvað að skála með, úr því að vínin eru leyfð á annað borð, þá væri þjónunum fyrirskipað að ryðjast inn í veizlusalinn og taka allar flöskur og glös frá vitum manna. Þegar veizlugestirnir svo stæðu upp og ætluðu að fara að drekka minni hv. þm., þá væri allt vín farið af borðunum. Ég vil nú ekki segja, að það væri beinlínis skaði skeður, þó vínið væri tekið þannig af mönnum við þetta tækifæri. En ég lít svo á, að það væri miklu skynsamlegra að banna alveg vínveitingar á hótelum heldur en að beita slíkum aðferðum, þar sem ætlazt er til, að siðaðir menn sitji að sumbli. Þó gera verði ráð fyrir, að tilgangur hv. þm. sé góður, þá efast ég um, að hann sjái rétt í þessu efni. Og það er raunar einkennilegt, að menn, sem komnir eru til vits og ára og hafa séð hitt og annað í lífinu, skuli ekki látast hafa neinn skilning á því, hvernig svona hlutir ganga fyrir sig. Ég held, að takmörkun á vínnautninni verði ekki náð með þessari takmörkun á veitingatímanum, heldur þvert á móti. Þeir, sem koma á hótelin í þeim tilgangi að neyta víns, verða oftast fyrir áhrifum af því. Ef veitingatíminn er takmarkaður á þann hátt, sem hv. 1. þm. Reykv. leggur til, verður það aðeins til þess að þeir drekka eins og ósiðaðir menn þangað til flaskan er tekin af þeim. Ég hefi margsinnis tekið eftir því á erlendum hótelum, að þar sem leyfilegt er að veita vín meðan opið er og menn sitja yfir vínum allan veitingatímann, sést ekki vín á nokkrum manni. Þar er mönnum ekki settur stóllinn fyrir dyrnar, þar mega menn neyta víns eins og þeir vilja, en það er bara gerð sú krafa til þeirra, að þeir hagi sér eins og menn, í stað þess að fara með þá eins og óvita. Ég er algerlega mótfallinn þeirri aðferð að beita valdboðum í þessum efnum. Hitt teldi ég árangursvænlegra, að skírskota til manndóms og siðsemi gestanna og gefa þeim kost á að sýna, að þeir séu slíks trausts maklegir.
Eins og kunnugt er, var breytt til í þessu efni á hótel Borg. Mér vitanlega liggja engar skýrslur fyrir um það, hvern árangur breytingin hefir borið. Hv. 1. þm. Reykv. hélt því fram, að slíka skýrslu væri auðvelt að fá, með því að athuga, hvað mikið vín hótelið hefir fengið frá áfengisverzluninni fyrir og eftir breytinguna og bera það saman. En ég tel, að á þann hátt fengjust ekki tæmandi upplýsingar um árangur breytingarinnar. Reikningar áfengisverzlunarinnar segja ekkert um, hvernig með vínið hefir verið farið, en það virðist mér vera aðalatriðið í þessu máli.
Ég hefi leyft mér að bera fram þessa till. vegna þess, að ég álít, að ráðstafanir í þessu efni eigi að fela því ráðuneyti, sem þessi mál heyra undir. Hv. þm. Seyðfirðinga þóttist eiga mjög bágt með að skilja hana, hvað með henni væri meint og hver eigi að skera úr um, hvaða fyrirkomulag er heppilegast á vínveitingum hótelsins. Það er reynslan, sem á að skera úr, og það er dómsmrn., sem dæma á um reynsluna. Nú hefir dómsmrn. skipað sérstakan mann til þess að hafa eftirlit með vínveitingum og vínsölu á hótelinu, og mér þykir ekki ólíklegt, að gegnum hans starf og hans reynslu fáist einhverjar gagnlegar upplýsingar um þetta atriði. Mér finnst það liggja mjög ljóst fyrir og ekki þurfa neinar vangaveltur yfir því, hver eigi að skera úr í þessu efni. Það er vitanlega það ráðuneyti, sem hefir stjórn þessara mála á hendi.
Ég skal svo ekki orðlengja þetta frekar, en vænti þess, að hv. þm. sjái, að það sé eftir atvikum skynsamlegt að samþ. viðaukatill. mína við till. hv. 1. þm. Reykv. Ef mín vatill. er samþ., mun ég greiða atkv. með till. hv. 1. þm. Reykv., en annars mun ég ekki sjá mér það fært.