20.05.1933
Neðri deild: 79. fundur, 46. löggjafarþing.
Sjá dálk 1055 í B-deild Alþingistíðinda. (1110)
16. mál, varnir gegn því að næmir sjúkdómar berist til Íslands
Vilmundur Jónsson:
Það má deila um það, hvort heldur eigi að hafa gamla fyrirkomulagið á sóttvarnaeftirlitinu eða hið nýja, sem hér er stungið upp á, en um hitt er varla hægt að deila, að fyrirkomulagið eigi að vera eitt og hið sama um land allt. Að halda eigi gamla fyrirkomulaginu á 2 höfnum, en hafa það nýja alstaðar annarsstaðar á landinu, er fjarstæða ein, sem auðveldlega gæti leitt af sér hættulegan misskilning í mörgum tilfellum. Hvernig eiga skipstjórar að átta sig á því, að önnur sóttvarnarl. gildi á Patreksfirði en í Vestmannaeyjum, eða að hér í Rvík gildi önnur l. í þessum efnum en í Hafnarfirði? Ef betri trygging þykir í gamla fyrirkomulaginu, er auðvitað rétt að breyta frv. í það horf. Nú hefir þingið þegar tekið afstöðu til málsins, bæði hér og í hv. Ed., og fallizt á, að upp skuli taka hið nýja fyrirkomulag á skipaskoðuninni. Því er aðeins ósvarað af hálfu þessarar hv. deildar, sem stungið var upp á í hv. Ed., en fellt þar, hvort eftir atvikum eigi að leyfa, að önnur sóttvarnarl. gildi að þessu leyti fyrir Rvík og Vestmannaeyjar en alstaðar annarsstaðar á landinu. Nú er þetta vitanlega flutt af umhyggju fyrir hagsmunum lækna, en svo mikil fjarstæða sem það er í sóttvarnarlegu tilliti, er það hálfu meiri fjarstæða, ef bera á hag læknanna yfirleitt fyrir brjósti, eins og hv. þm. Vestm. ætti að vera áhugamál, ef hann vill vera sjálfum sér samkvæmur. Þetta starf er vel borgað víðar en í Vestmannaeyjum og hér í Rvík, svo sem í Hafnarfirði, Patreksfirði, Ísafirði, Akureyri, Seyðisfirði, og þó einkum á Siglufirði. Og það er ekki nóg að taka eigi mikið af skipavitjununum af læknunum á þessum stöðum, og allar hinar auðveldustu þeirra, heldur á líka að borga þeim helmingi minna fyrir sínar fáu en vandlegu skoðanir, hverjum um sig, en borga á læknunum hér og í Vestmannaeyjum fyrir skoðun, sem í flestum tilfellum er ekki í öðru fólgin en því, að heilsa skipstjóranum og kveðja hann.
Þá er það að athuga við form þessarar till., að með henni er, svo langt sem hún nær, gerð gerbreyting á því, hver fer með úrskurðarvaldið í sóttvarnarmálum, frá því, sem er í frv. Samkv. frv. eru bæjarfógetar, sýslumenn eða umboðsmenn þeirra (í Rvík þó tollstjóri) sjálfkjörnir form. sóttvarnan. og jafnframt sóttgæzlumenn. Héraðslæknar eru sömuleiðis sjálfkjörnir í sóttvarnarn. Það er héraðslæknirinn, sem framkvæmir eftirlitið, hann er hinn sérfróði ráðunautur, en hann gefur hinsvegar ekki heilbrigðisvottorðið, heldur sóttgæzlumaður. Sóttgæzlum. „kontrólerar“ lækninn, og þeir raunar hvor annan. Í því er mikil trygging fólgin, sem er nauðsynleg, þegar um eitthvað alvarlegt er að ræða. Samkv. brtt. verða læknarnir í Rvík og Vestmannaeyjum jafnframt sóttgæzlumenn og eiga að „kontrólera“ sjálfa sig. Getur þetta að vísu vel blessazt, ef góðir menn eiga í hlut, en ef þeir væru kærulausir menn, gæti maður jafnvel átt á hættu, að þeir gæfu út heilbrigðisvottorð e. t. v. án þess að hafa farið um borð í skipið. Auk þess er á það að líta, að þegar skip lætur úr höfn, þarf það að taka skjöl sín hjá hlutaðeigandi yfirvaldi, svo að því er mjög hentugt og ómakslaust að taka um leið sóttgæzluskírteini það, sem frv. gerir ráð fyrir í 25. gr., að sóttgæzlum. láti í té. Ef héraðslæknirinn er sóttgæzlum., þarf þá að leita hann uppi bæði við komu og burtför. Játaði flm. þessarar brtt. í hv. Ed. fyrir mér, að þetta væri athugavert, og þyrfti lagfæringar við.
Því hefir verið haldið fram, að af hinu nýja fyrirkomulagi leiddi, að tvisvar yrði að jafnaði að fara til eftirlits út í aðkomuskip, og kæmi það sér einkum illa í Vestmannaeyjum. En það væri engin breyting frá því, sem nú tíðkast. Þegar skip kemur á höfn, hvort sem það er í Vestmannaeyjum eða annarsstaðar, vita menn sjaldnast, hvort það hefir áður komið við á hérlendri höfn eða ekki. Hafnsögumaður fer því út að skipinu, leitar sér upplýsinga, og sækir síðan lækni, ef skipið hefir ekki komið á íslenzka höfn áður. Skv. ákvæðum frv. fylgir sóttgæzlum. hafnsögum., og ein eftirlitsferð er nægjanleg í flestum tilfellum.
Því hefir og verið mótmælt, að fyrirkomulag það, sem nú tíðkast, leiði tafir af sér fyrir skip í Vestmannaeyjum eða Rvík. Mér er kunnugt um, að af því hefir oft leitt miklar tafir fyrir skipin í Rvík, þótt læknirinn hafi orð fyrir að vera bæði samvizkusamur og ósérhlífinn. Tollverðirnir hafa sagt mér, að skip, sem koma að nóttu til, verði að öllum jafnaði að bíða þangað til kl. 8 að morgni. Það kemur og fyrir, að héraðslæknirinn er ekki heima, og getur þá orðið leit að lækni, sem gegna á fyrir hann. Hinsvegar eru tollverðirnir alltaf viðstaddir. Þeir eru við alla nóttina, og væri hið venjulega eftirlit falið þeim, þyrfti skipið ekki að tefjast neitt, nema í þeim fáu tilfellum, er sérstök ástæða þætti til læknisskoðunar.
Sannleikurinn er sá, að þetta mál mætir mótspyrnu af þeirri ástæðu einni, að læknar óttast að missa nokkurs í af tekjum sínum við breytingarnar, sem í frv. felst. Sá tekjumissir er þó yfirleitt ekki svo mikill, að ég telji ástæðu til að vorkenna þeim hann. Læknirinn í Vestmannaeyjum gerir mikið úr sínum tekjumissi, en þar stendur svo á, að flest skip koma þangað beinlínis í lækniserindum og út í þau skip fer hann eftir sem áður og hefir miklar tekjur af. Hinsvegar stendur sérstaklega á um héraðslækninn í Rvík. Þangað koma skip í margvíslegri erindum. Laun hans eru tiltölulega lág, með því að „praksis“ hans er takmörkuð og miðuð við það, að hann hafi tekjur af skipaeftirliti, sem ekki á sér stað annarsstaðar. En hæstv. dómsmrh. hefir nú lýst yfir því, að hann muni bæta embætti hans, svo að hann missi ekki verulega í, þótt frv. verði að lögum. Með því að brtt. er borin fram af umhyggju fyrir þessum tveimur læknum, en ekki fyrir sóttvörnum, og hagur læknanna er ekki í neinni sérstakri hættu, vona ég, að hv. deild glæpist ekki á henni.