20.05.1933
Efri deild: 77. fundur, 46. löggjafarþing.
Sjá dálk 1084 í B-deild Alþingistíðinda. (1181)
6. mál, verðtollur
Fors.- og fjmrh. (Ásgeir Ásgeirsson) [óyfirl.]:
Ég mun hafa látið það í ljós í þessari d., að ég skildi ekki sambandið milli stjórnarskrármálsins og þessara fjármála sérstaklega, sem eru til umr. hér í dag, gengisviðaukans og verðtollsins. Ástæða mín til að skilja ekki þetta sérstaka samband er sú, að það er vitanlegt, að báðir aðalflokkar þingsins eru fylgjandi þessari skattaálagningu. Fyrst þegar ég greiddi atkv. með verðtollinum, var það til fylgis við hv. 1. landsk., og hann hefir ekki breytt afstöðu sinni til þessa máls síðan, og ég ekki heldur. Og þegar það er vitanlegt, að svona mikill meiri hl. þjóðarinnar stendur á bak við ákveðinn skatt, sem hefir þegar verið í gildi í 8 ár, þá finnst mér ekki mikil ástæða til að tala um misbeiting skattaálöguvaldsins af hálfu minni hl. í því sérstaka sambandi.
Hinu skal ég ekki neita, að það er vitanlega samband milli lýðræðis og skattaálöguvaldsins, eins og hv. 1. landsk. hélt fram, en ég vil bara orða þetta víðtækara en hann. Það er ekki eingöngu samband á milli skattaálöguvaldsins og lýðræðisins, heldur og milli lýðræðisins og allra þeirra mála, sem þingin fá til meðferðar. Það eru ýmis stór þjóðfélagsmál hugsanleg, og þau koma upp öðruhverju, sem þjóðin þolir jafnilla, að ráðið sé til lykta af minni hl. eins og skattamálin. Mér er kunnugt um það frá því að Magna Charta var gefið út á Englandi, að þá var mikil áherzla lögð á þetta samband. Englendingar hafi haldið fast í það alla tíð, að þingið, og nú neðri málstofan, hefði skattaálagningarvaldið. En þetta hefir verið gert gegn konungsvaldinu, að taka þetta vald undir þingið. Mér er kunnugt um það í sambandi við mikla deilu, sem stóð í Englandi um jöfnun kosningarréttarins 1832 og 1862, þegar aðaldeilan mun hafa verið útkljáð, að þá var ekki beitt sérstaklega skattamálunum til að fá sigur í því máli. Ég veit, að bæði í Englandi og öðrum löndum, t. d. Norðurlöndum, hafa lýðveldismál og kosningarréttarmál, þegar þau hafa verið til meðferðar, ekki verið knúin fram með því að beitast á móti skattamálunum. Skattamálin hafa staðið ein út af fyrir sig, og framgangur þeirra hefir ekki verið settur í svona beint samband við þessa lýðræðisbaráttu. Munurinn á því, sem ég og hv. 1. landsk. segjum í þessu efni, er því aðallega sá, að ég fullyrði, að lýðræðið standi í sambandi við meðferð allra mála, en ekkert sérstaklega í sambandi við skattamálin. Auk þess fullyrði ég það, að hið sanna lýðræði sé að setja ekki svo á oddinn neitt mál, að eftir því þurfi öll önnur mál að fara. Ég skal þó játa, að þetta mál horfir nokkuð öðruvísi við en það hefir gert í 2 undanfarin ár. Í síðustu tvö ár virðist hafa verið allmikill skoðanamunur um stjórnarskrfrv. þau, sem legið hafa fyrir, og eru að vísu óleyst enn, en lausnin þó langt komin. Nú er baráttan orðin sú, að sumir þm. virðast halda fast við þingmannatöluna 50, en aðrir virðast ekki vilja hafa þá fleiri en 48. Og hvað sem líður réttlætingu þess, að þvinga fram þessar breyt. með skattamálunum og beita þannig stóru vopnunum, þá er munurinn nú orðinn svo lítill, sviðið, sem barizt er á, svo þröngt, að gjarnan má leggja niður þau stóru vopn.
Ég veit það vel, að í samkomulagstilraun minni lagði ég til, að þingmannatalan væri 50. En eins og ég sagði í framsöguræðu minni í Nd., þá fullyrti ég ekkert um það, að ég hefði þar hitt nákvæmlega á þá tölu, sem samkomulag gæti orðið um, heldur gæti orðið einhver breyt. þar á, sem stæði betur í samræmi við samkomulagsmálaleitunina en sú tala, er ég hafði stungið upp á. En þegar hv. 1. landsk. segir, að þegar ég bar fram þessa till., þá hafi ég reynzt að hafa minna fylgi í mínum eigin flokki en nokkur hefði getað búizt við, þá vil ég leiðrétta þetta og segja honum a. m. k. frá mínu eigin brjósti, að mér finnst minn eiginn flokkur hafa tekið meira tillit til mín um suma hluti. í þessu sambandi en ég sjálfur hafði rétt til að gera ráð fyrir. Hér er ekki um það að ræða, að maður hafi hitt á einhvern algildan sannleika, og svo hafi maður ekki annað að gera en láta krossfesta sig fyrir hann. Ég var ekki einu sinni viss um það sjálfur, að ég ætti að leggja fyrir þingið uppástungu um þessa tölu. Þar komu fleiri tölur til greina. En nú, þegar deilan er orðin um þetta, 48 eða 50 þm. eða einhverjar smábreytingar á frv., þá verð ég að standa sem einhver skilningslausasti allra þm. á viðureigninni, þegar sterk rök eru á hvorugan bóginn og viðureignin er eins og á milli barna, vegna þess að flokkabarátta er oft harla barnaleg. Þar kemur meira fram eðli og hugsunarháttur barna heldur en í mörgum öðrum málum. Þegar baráttan er komin á þetta stig, þá stend ég að nokkru leyti fyrir utan.
Það er minn einlægi vilji, að þetta mál verði leyst, og hverjum sem það verður að kenna, að málið verður ekki leyst þegar svo mjóu munar, og ef það verður báðum aðalflokkunum að kenna, þá vinnur hvorugur flokkurinn fyrir lýðræði. Þeir, sem láta lausn þessa máls, þegar ekki ber meira á milli, standa á sér, vinna meira fyrir, að einræði komi upp í landi okkar heldur en lýðræði.
Það væri hörmulegt, ef baráttan fyrir auknu lýðræði í landinu ætti kannske að verða stærsta skrefið, sem stigið yrði til þess, að lýðræði ætti sér ekki lengur stað í þessu landi.