25.04.1933
Efri deild: 55. fundur, 46. löggjafarþing.
Sjá dálk 866 í B-deild Alþingistíðinda. (893)
5. mál, bráðabirgðabreyting nokkurra laga
Fors-. og fjmrh. (Ásgeir Ásgeirsson):
Eins og komið hefir fram, eru ýmsir nm. óbundnir um nokkra liði. Ég tel, að 7. liðurinn skipti litlu máli í samanburði við hina liðina, þó að í fyrra hafi verið sæmilega hlíft menningarsjóðnum, þar sem hann hélt eftir 3/4 hlutum af sínum tekjum. Það hefir því minna verið gengið á hann en aðra sjóði, og að því leyti er ekki nein sérstök ástæða til að hlífa honum nú. Þó skiptir það minna en um 2. og 3. lið.
Í 2. lið er um að ræða tekjur, sem gera má ráð fyrir, að nemi um 80 þús. kr. á ári. Ég hygg, að þetta þing endi ekki svo, að það sjái sig ekki til neytt að auka þennan skemmtanaskatt um 100%, til þess að standa undir þeim ráðstöfunum, sem gerðar verða vegna kreppunnar. Nú mun ekki leika á tveim tungum, hvað sem menn annars álíta um þjóðleikhús, að í slíku árferði sé ekki hægt að leggja fram sérstakan skatt til þess að byggja slíka stofnun. Það má að vísu segja, að einhverjir geti trúað því, að þetta þjóðleikhús verði gróðafyrirtæki, þegar búið er að koma því á stofn, en það mun sýna sig, að það verður aukinn kostnaður fyrir ríkið, því að þegar það er komið upp, þarf að halda því í gangi. Það er sök sér að óska þess í þessu sambandi, að gert sé svo við þá byggingu, sem upp er komin, að hún liggi ekki undir skemmdum. Hv. 2. þm. S.-M. taldi, að til þess mundi ekki þurfa nema 25 til 30 þús. kr. Ef svo er, má tala um þann möguleika, en hitt er ábyrgðarlítið gagnvart hag ríkissjóðs, að láta allan skemmtanaskattinn af öllu landinu ganga til leikhúsbyggingar á þessum erfiðu tímum.
Líkt er að segja um 3. lið, sem er aðalliður þessa frv., um tekjur af einkasölu á tóbaki. Þegar það var ákveðið, að þessar tekjur rynnu í ríkissjóð, þá var álagningin aukin. Upphaflega var gert ráð fyrir, að tekjur af einkasölunni yrðu 200 þús. kr., en nú er útlit fyrir, að þær verði í ár á milli 400 og 450 þús. kr. Þetta eru peningar, sem ríkissjóður getur ekki séð af. Það kann að vera, að sumir segi, að þetta skipti ekki miklu fyrir ríkissjóðinn, þar sem því minna þurfi að leggja fram til atvinnubóta. Ég býst við, að þessir peningar myndi ekki mikla vetraratvinnu, heldur sumaratvinnu. Ég veit ekki til, að það sé sá hugur á byggingum í sveitum, að sérstök þörf sé á því að leggja byggingar- og landnámssjóði fé umfram það, sem hann hefir nú yfir að ráða. A. m. k. í fyrra var sæmilegt samkomulag við Búnaðarbankann um það, að þessum tillögum yrði sleppt um stund. Um verkamannabústaðina er það að segja, að til þeirra var aukið framlag úr ríkissjóði á síðasta ári um helming. Ef nú ætti að taka þessi 400 þús. kr. til þessara hluta, þá væri ekki um það að ræða að halda uppi því, sem áður hefir tíðkazt, heldur stórum aukna viðbót við það, sem hefir verið áður. Atvinnubótavinnu fyrir almenning á að framkvæma að vetrinum, þegar lítið er um byggingar, en ég býst við, að kröfur um slíka vinnu yrðu engu minni, þó að meira yrði byggt í kaupstöðunum en ella, því að atvinnubótavinna er ekki aðallega vegna atvinnuleysis smiðanna. Þeir hafa, þó örðugt sé, margir hverjir getað komizt af án hennar. En hún er vegna þeirra, sem stunda stopula vinnu og ekki geta misst af vinnu viku eða mánuði lengur.
Það er nú svo ástatt með hag ríkissjóðs, að þó að allir skattar, sem nú gilda og eiga að gilda áfram, og þar með taldar þær auknu tekjur, sem ríkið á að hafa eftir þessu frv., að lítil von er um, að það verði minna en milljón króna greiðsluhalli á yfirstandandi ári. Það verður ekki bætt með því að taka 400 þús. kr. til sérstakra byggingarsjóða, og svo peninga til leikhúsbyggingar. Það þarf ekki að segja mörg orð um þetta. En þeir, sem vilja hugsa um afkomu ríkissjóðs, munu fallast á að láta þessi lög framlengjast í öllum aðaldráttum. Hafi verið ástæða til þess í fyrra, þá er hún ekki minni nú, þar sem hlaðið er á ríkissjóð stórum auknum útgjöldum vegna væntanlegra kreppuráðstafana. Þó að ríkissjóður verði látinn halda þessum tekjum, þá verður að þrautpína aðra tekjustofna engu síður.
Hv. 2. þm. S.-M. mun hafa fylgt þessum lögum á síðasta þingi og ekki talið sig þá bundinn af fyrri framkomu. Vitanlega hefir hann ætlazt til þess, að þessar ráðstafanir þyrfti ekki til langframa, en ástandið er nú svo slæmt, að óhjákvæmilegt er að framlengja þetta um eitt ár.
En ég gæti átt tal við menn um 7. liðinn. Hann er ekki svo stórfelldur; þó tel ég óþarft að fella hann niður. Og einnig gæti ég átt tal um það, hvað kosta muni að gera þjóðleikhúsið þannig úr garði, að það liggi ekki undir skemmdum. En um fleiri hluti er ekki vert að tala í þessu sambandi, og sízt það, að sú viðbótarálagning, sem framkvæmd er vegna þess að tekjurnar eiga að renna í ríkissjóð, falli öll í annan farveg en til var ætlazt í fyrra.
Ég vil svo vona, að þetta litla frv. verði samþ. sem breytingaminnst. Það er skylda þeirra manna, sem vilja hugsa um það alvarlega ástand, sem nú er, og það sem ennþá er eftir að hlaða á ríkissjóðinn.